Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Γράφει ο Θοδωρής Π. Δημόπουλος*

Η ψυχική υγεία είναι η κατάσταση της υγείας κατά την οποία ένα άτομο συνειδητοποιεί τις δυνατότητές του, μπορεί να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες που προκύπτουν στην καθημερινότητα του, είναι ενεργό, παραγωγικό και δύναται να συνεισφέρει με οποιονδήποτε τρόπο στο κοινωνικό σύνολο.

Την πρωτοβουλία, για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας πήραν από κοινού το 1994 η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα έχοντας ως πρώτη προτεραιότητα την προστασία και προαγωγή της καλής ψυχικής υγείας, εκπονεί και μελετά συνεχώς στρατηγικές για την ψυχική υγεία, καθώς τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα αλλάζουν άρδην και επομένως επιφέρουν και ριζικές αλλαγές σε αυτό το ευαίσθητο κομμάτι.

Τα δεδομένα

Οι βασικές και πιο συνηθισμένες μορφές ψυχικών διαταραχών που αποτελούν ταυτόχρονα και δεδομένα αυτής της κατάστασης είναι οι :

• Ψυχικές - νευρολογικές και οι σχετιζόμενες με τη συμπεριφορά διαταραχές, Τα άτομα που πάσχουν από αυτές τις διαταραχές είναι συχνά κοινωνικά απομονωμένα, έχουν μειωμένη ποιότητα ζωής και αυξημένη θνησιμότητα.
• Καταθλιπτικές διαταραχές που συνήθως γίνονται έκδηλες μέσα από την απογοήτευση, την απελπισία και την λύπη που εκφράζεται.
• Οι φοβίες και οι λοιπές αγχώδεις διαταραχές που συνθέτουν μία συναισθηματική κατάσταση που εν πρώτης δημιουργείται ως απάντηση σε εξωτερικό πραγματικό κίνδυνο ή απειλή.

Είναι δε εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως οι προαναφερθείσες μορφές ψυχικών διαταραχών στις μέρες μας σχετίζονται κατά κύριο λόγο και με την δυσμενή οικονομική συγκυρία. Συγκεκριμένα την :

• Έλλειψη οικονομικής αυτάρκειας
• Απότομη μείωση του εισοδήματος
• Ανεργία - επαγγελματική αβεβαιότητα
• Απώλεια θέσεων εργασίας
• Αδυναμία εκπλήρωσης οικονομικών υποχρεώσεων
• Κάλυψη ακόμη και βασικών βιοποριστικών αναγκών
• Βίαιη κοινωνικοοικονομική αναπροσαρμογή του ισχύοντος status quo

Αντίληψη απέναντι στις ψυχικές ασθένειες

Παρά τη σημαντική πρόοδο στην εκπαίδευση, την ιατρική και τις ψυχολογικές θεραπείες, η κοινή αντίληψη για τις ψυχικές ασθένειες είναι περισσότερο αρνητική σήμερα από ότι ήταν πριν μισό αιώνα. Η ψυχική ασθένεια δεν είναι κάτι χειροπιαστό, είναι πολλές φορές κάτι γενικό κι αόριστο. Επομένως είναι φυσιολογικό να υπάρχει εκτός από δυσκολία ως προς την αναγνώριση και φόβος για κάτι που κάποιος δεν γνωρίζει.
Επιπλέον οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα στη ζωή τους συχνά τρομοκρατούνται στην ιδέα και μόνο πως μπορεί να έχουν «ψυχολογικά προβλήματα». Συνήθως το αποσιωπούν και πιστεύουν ότι είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να ντρέπονται. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται, αλλά και συντηρούνται προκαταλήψεις που επιφέρουν κοινωνικό στιγματισμό.

Τι ενδεχομένως φταίει ;

Επίσης ένα από τα βασικά αίτια και ίσως το θεμελιώδες, εντοπίζεται πρωτίστως στην απουσία πολιτικής βούλησης, κατανόησης, ευαισθητοποίησης και γενικότερα στην πλήρη αποκοπή της συναισθηματικής επαφής των κρατούντων με όλες τις ομάδες της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Δευτερευόντως, ελέω κρίσης, στην έλλειψη των απαιτούμενων οικονομικών πόρων που δεν εξασφαλίζουν διεξοδική και ενδελεχή πληροφόρηση και επαρκή εκπαίδευση για τις διαταραχές και τις επιπτώσεις τους. Επομένως είναι φυσιολογικό να κυριαρχεί επιδερμική προσέγγιση, ετεροχρονισμένη πρόληψη, μηδενική παρέμβαση και αναποτελεσματική βοήθεια.

Οι συνέπειες

Οι επιπτώσεις των παραπάνω αιτιών επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινή δραστηριότητα του ατόμου σε όλες τις βαθμίδες του κοινωνικού ιστού. Μέσα στην οικογένεια, στο σχολικό και εκπαιδευτικό περιβάλλον, στους χώρους εργασίας και αναψυχής. Η καλή ψυχική υγεία είναι το συστατικό στοιχείο της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και της ευημερίας του ανθρώπου. 

Σε αντίθετη περίπτωση και όταν αυτό δεν είναι εξασφαλισμένο πέραν των ζητημάτων κοινωνικής συνοχής που αυτομάτως εγείρονται, υπάρχουν και οικονομικές προεκτάσεις.

Συγκεκριμένα υπολογίζεται ότι το κόστος από την κακή πρόληψη και την καθυστερημένη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών μπορεί και να αντιστοιχεί σε πολλές περιπτώσεις στο 3% και 4% του ΑΕΠ μίας χώρας. Τώρα πως τα δεδομένα αυτά δεν αποθαρρύνουν κανέναν να σταματήσει τις περικοπές στον τομέα της Ψυχικής Υγείας, είναι μία απορία που όπως και να το κάνουμε κυριαρχεί στην συνείδηση της κοινής γνώμης. Δυστυχώς όμως τούτο δεν συμβαίνει μόνο στη χώρα μας.

Οι περισσότερες χώρες δεν δίνουν προτεραιότητα στον σχεδιασμό πολιτικών για την ψυχική υγεία, επενδύοντας ελάχιστο μέρος του προϋπολογισμού τους στον τομέα της πρόληψης, της αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών και εν γένει στην προαγωγή της ψυχικής υγείας.

*Μεταπτυχιακός φοιτ. του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Παν. Πειραιά στην «Διοίκηση της Υγείας», Κοινωνικός Λειτουργός του Ε.Π.Ε.Κ.Α στις Κοινωνικές Δομές του Δήμου Ζωγράφου & Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων «ΜΑΡΕΠΗ»
Αν. Μέλος του Δ.Σ. των διασυνδεόμενων Νοσοκομείων Λαμίας – Άμφισσας – Καρπενησίου.