Η αναγκαιότητα της εξάλειψης των ταμπού στον τομέα διαχείρισης ατόμων τρίτης ηλικίας

Γράφει ο Θοδωρής Δημόπουλος, Κοινωνικός Λειτουργός του Ε.Π.Ε.Κ.Α στις Κοινωνικές Δομές του Δήμου Ζωγράφου & Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων «ΜΑΡΕΠΗ», Αν. Μέλος του Δ.Σ. των διασυνδεόμενων Νοσοκομείων Λαμίας – Άμφισσας – Καρπενησίου

Τα γηρατειά, κάνοντας κάποιος μία επιδερμική και απλοϊκή προσέγγιση, αποτελούν μία περίοδο «δύσης» της ανθρώπινης υπόστασης. Το άτομο κάνει ένα ιδιότυπο flash back στις προηγούμενες εμπειρίες αξιολογώντας τον τρόπο διαχείρισης ορισμένων καταστάσεων και δευτερευόντως προβαίνει σε μία κατηγοριοποίηση των επικείμενων δραστηριοτήτων, που δύναται να επιτελέσει σύμφωνα με τον χρονικό ορίζοντα που απομένει. 

Τα προβλήματα υγείας οξύνονται και μειώνουν τα επίπεδα της «λειτουργικότητάς» τους με απότοκο συναίσθημα να νιώθουν ότι αδειάζει η σκόνη από την κλεψύδρα της ζωής. Η προαναφερθείσα εσωτερική διεργασία, όπως είναι αντιληπτό, έχει ορισμένες επιδράσεις στην ψυχοσυναισθηματική κατάστασή τους, καθώς οι συναισθηματικές εξάρσεις που γεννώνται καθιστούν ευμετάβλητη την εικόνα της ψυχικής υγείας τους.

Δυστυχώς, ο ηλικιωμένος συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να φροντίσει ο ίδιος τον εαυτό του. Ειδικά όταν ο ένας εκ των δύο μελών του ζευγαριού αποβιώσει, τότε αυτός που μένει πίσω αναγκάζεται να προσφύγει σε βοήθεια. Όταν δε, υπάρχουν και σοβαρά προβλήματα υγείας, η κατάσταση δυσχεραίνει και καλείται το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον να ενεργοποιηθεί και να παράσχει τη δέουσα στήριξη τόσο σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας, όσο και σε επίπεδο ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Το λογικό ερώτημα είναι. Από μόνος του κανείς μπορεί ;

Νομοτελειακά, οι ίδιοι έρχονται αντιμέτωποι με ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Αφ’ ενός να αναλάβουν οι ίδιοι και το εγγύς περιβάλλον την φροντίδα του ατόμου με όποιον τρόπο δύνανται και αφ’ ετέρου να προβούν σε μία επιλογή που θα είναι επωφελής τόσο για τους ιδίους και κατ’ επέκταση την εύρυθμη οικογενειακή λειτουργία, όσο και για τους ηλικιωμένους. Για να είμαστε ειλικρινείς, τις περισσότερες φορές η πρώτη ενέργεια δεν καθίσταται δυνατή, διότι ο ιλιγγιώδης τρόπος ζωής και το άχθος των οικογενειακών υποχρεώσεων απορροφούν το ενδιαφέρον των νεότερων και απομυζούν τα αποθέματα των δυνάμεών τους.

Πέραν αυτού, η αιτία του ότι ορισμένοι αμφιταλαντεύονται έγκειται στα ταμπού που κυριαρχούν και στους αρνητικούς συνειρμούς που εγείρονται, οι οποίοι και δημιουργούν ένα νεφελώδες τοπίο που δεν είναι αρωγός για τη διενέργεια νηφάλιων επιλογών. Ο φόβος της φθηνής κοινωνικής κριτικής αποτρέπει τους ίδιους από την υιοθέτηση μίας αληθινά υπεύθυνης στάσης. Ορισμένοι δε, είναι εντελώς αδιάλλακτοι χωρίς να διαπραγματεύονται το ενδεχόμενο να ενταχθεί ο ηλικιωμένος συγγενής τους σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, γιγαντώνοντας τα προβλήματα μέσα στην οικογένεια. Ορισμένοι άλλοι, στην προσπάθειά τους να άρουν και να υπερβούν τα στεγανά, μάχονται με τον εαυτό τους και τις τύψεις που κατακλύζουν την ψυχολογία τους.

Εν μέρει όλα αυτά είναι λογικά, ωστόσο στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών της ευπαθούς αυτής κοινωνικής ομάδας τα ημίμετρα και οι αμφιταλαντευόμενες στάσεις δεν ενδείκνυνται. Ανάληψη ευθυνών από κατ’ επίφαση επαγγελματίες υγείας αμφιβόλου κατάρτισης, που ψευδεπίγραφα αυτοχαρακτηρίζονται ως τέτοιοι δεν μπορεί να γίνει και αυτό είναι μία συνθήκη που πρέπει να γίνει κτήμα στην συνείδηση της κοινής γνώμης. Η ανάγκη άμβλυνσης ή επίλυσης των προβλημάτων υγείας δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από καλοθελητές, που δρουν παρασιτικά στις εκβολές της αγοράς υγείας. Ο πολίτης έχει σήμερα την ανάγκη ανθρώπων που ξέρουν τι κάνουν και πώς να το κάνουν και όχι την ανάγκη εκείνων που τοκίζουν στην αγωνία και την ανησυχία του.

Στις μέρες μας, κανείς μπορεί να ισχυριστεί ότι το μορφωτικό επίπεδο του μέσου πολίτη έχει μείνει στάσιμο. Αντιθέτως έχει αναβαθμιστεί και είναι ένας από τους παράγοντες που μπορούν να σπάσουν το απόστημα των στερεότυπων αντιλήψεων και των κατεστημένων νοοτροπιών που ακόμη συντηρούνται στους κόλπους των παραδοσιακών ή συμβατικών μοντέλων της ελληνικής οικογένειας. Αυτή η αναβάθμιση έχει άμεση επίδραση και στην μετεξέλιξη των δομών που ασχολούνται με την φροντίδα των ηλικιωμένων.

Η φυσιογνωμία της υγείας και στον τομέα της φροντίδας των ατόμων Τρίτης Ηλικίας έχει αλλάξει άρδην. Τα πεπαλαιωμένα γηροκομεία και οι λοιπές λέσχες, έχουν δώσει την θέση τους σε σύγχρονες μονάδες παροχής πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας, που είναι στελεχωμένες από επαγγελματίες υγείας που προσφέρουν εξατομικευμένες υπηρεσίες υγείας υπό το πρίσμα διεπιστημονικών ενεργειών, πράγμα που εξασφαλίζει την ολιστική προσέγγιση της κατάστασης της υγείας του εκάστοτε ατόμου.

Τα στοιχεία αυτά οι ενδιαφερόμενοι είναι πρέπον να τα εξετάζουν ιδίοις όμασι. Συγκεκριμένα και όσον αφορά την αναζήτηση της αρτιότερης Μονάδος Φροντίδας των Ηλικιωμένων, πρέπει να προβούν στην βέλτιστη επιλογή έχοντας ως γνώμονα την εξασφάλιση της καλύτερης αναλογίας στο ισοζύγιο δαπάνη για υπηρεσίες υγείας και ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών. Στην επιλογή πρέπει να έχουν στο νου τους και ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις.

• Έλεγχος της άδειας λειτουργίας της Μονάδος, με σκοπό την κατοχύρωση υψηλού επιπέδου υγειονομικών υπηρεσιών ένεκα και του δεδομένου ελέγχου των κρατικών υπηρεσιών.
• Το ανθρώπινο δυναμικό σήμερα είναι τομέας μείζονος σημασίας. Επομένως καλό είναι να ληφθεί ενημέρωση για το αν η στελέχωση της Μονάδος πληροί τις προϋποθέσεις που έχει θέσει το αρμόδιο Υπουργείο.
  
  Αναλυτικότερα για το ανθρώπινο δυναμικό, προαπαιτούμενοι παράγοντες είναι οι εξής :
  α) Επανδρωμένος Διοικητικός τομέας με ανάλογης ειδικότητας υπάλληλο/ους από τον Διοικητικό Διευθυντή της Μονάδος.
  β) Επιστημονικός τομέας που να απαρτίζεται από ιατρικό, παραϊατρικό, νοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό, το οποίο θα εργάζεται κάτω από την εποπτεία Επιστημονικού Υπευθύνου. Στις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων Ατόμων με δυναμικότητα άνω των 60 κλινών ο θεράπων, καθώς και ο εφημερεύον ιατρός, είναι υπεύθυνος για θέματα υγειονομικής εν γένει φύσης. Επιπλέον κατ’ εντολήν του Επιστημονικού Υπευθύνου έχει την υποχρέωση να παρίσταται εκτάκτως εφόσον παραστεί σημαντικός λόγος (on call duty).
  Όσον αφορά το νοσηλευτικό προσωπικό, η επίτευξη διεξοδικής φροντίδας επιτάσσει την ύπαρξη νοσηλευτών/τριών (ΠΕ, ΤΕ, ΔΕ) και βοηθών τους (ΥΕ) που θα καλύπτουν τρεις βάρδιες εργασίας ανά 24ωρο και συγκεκριμένη αναλογία (ένας νοσηλευτής/τρια και ένας/μία βοηθός ανά 25 με 30 άτομα). Σε ότι αφορά το ειδικό επιστημονικό προσωπικό που εντάσσονται στο παραϊατρικό προσωπικό, αυτό πρέπει να αποτελείται από έναν Κοινωνικό Λειτουργό (ΠΕ, ΤΕ), ο οποίος θα επωμιστεί την λειτουργία της Κοινωνικής Υπηρεσίας και θα παρέχει στοχευμένα ψυχοκοινωνική υποστήριξη.
  Επιπροσθέτως σημαντικό είναι να υπάρχει φυσικοθεραπευτής και ένας εργοθεραπευτής, οι οποίοι σε συνεργασία με τον Επιστημονικό Υπεύθυνο και τον ιατρό θα ασχολούνται με το κομμάτι της αποκατάστασης. Τέλος και ξεχωριστά από το επιστημονικό σκέλος, δεδομένη και εξόχως σημαντική είναι η συμβολή του βοηθητικού προσωπικού (μάγειρας, καθαρίστριας, τραπεζοκόμου, τεχνικού κ.α.) που διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία της Μονάδος.
• Έλεγχος των υποδομών και εποπτεία της τήρησης των κανόνων υγιεινής, καθώς πρέπει να είναι εκ των ων ουκ άνευ η συνεχής φροντίδα της ατομικής καθαριότητας των εξυπηρετουμένων και εν γένει των χώρων της Μονάδας.
• Ενημέρωση για το είδος της διατροφής και εξασφάλιση της ποιοτικής σύνθεσης της, καθώς και για τον τρόπο σίτισης ατόμων που εμφανίζουν ιδιαίτερης φύσεως προβλήματα υγείας και η πάθηση τους επιτάσσει την λήψη συγκεκριμένων τροφών.
• Διεξοδική ενημέρωση για το είδος και τον τρόπο των παρεχόμενων υπηρεσιών που εντάσσονται στα πλαίσια της παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας, καθώς η νοσηλεία και η ιατρική περίθαλψη παρέχονται μέχρι να παραστεί η ανάγκη άμεσης διακομιδής σε δευτεροβάθμιο ή τριτοβάθμιο νοσηλευτικό ίδρυμα.
• Ενημέρωση για τις ώρες επισκεπτηρίου και των επιμέρους προγραμματισμένων δραστηριοτήτων (π.χ. δραστηριότητες δημιουργικής απασχόλησης, ψυχαγωγία, τέλεση θρησκευτικών εκδηλώσεων κ.α.).

Με την εξασφάλιση των παραπάνω, είναι δυνατή η σταδιακή απαγκίστρωση από τις συντηρητικές στερεότυπες αντιλήψεις που σοβούν στην αντιμετώπιση του ενδεχομένου εισαγωγής των ηλικιωμένων σε τέτοιου είδους δομές. Βαθμιαία η στείρα αρνητική στάση θα υποχωρήσει, καθώς η επιλογή της απόδοσης εμπιστοσύνης στην προσφορά των ταγών της υγείας, είναι παράλληλα η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας εξάλειψης των ταμπού στον τομέα διαχείρισης των ατόμων Τρίτης ηλικίας και ταυτόχρονα η πραγματική απόδειξη του έμπρακτου και οφειλόμενου σεβασμού στην ανθρώπινη αξία.