Εξατομικευμένη θεραπεία στο μεταστατικό μελάνωμα

Διπλασιασμό των περιστατικών μελανώματος μέσα στην επόμενη δεκαετία, του καρκίνου που έχει συνδεθεί με την έντονη ηλιοφάνεια και «χτυπά» κυρίως νεαρές ηλικίες, αναμένουν οι ειδικοί επιστήμονες.

Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες: τα νέα περιστατικά ανά έτος θα ανέλθουν σε 227.000 το 2019 έναντι 138.000 που είναι σήμερα. Η σοβαρή αυτή νόσος έχει συνδεθεί με το καλοκαίρι αλλά, δυστυχώς, είναι.. παντός καιρού, λόγω του γενετικού της υπόβαθρου. Μάλιστα, η τωρινή εποχή, το Φθινόπωρο, θεωρείται ιδανική για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων.

Όλες οι εξελίξεις για το μεταστατικό μελάνωμα, την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, συμπεριλαμβανομένων των νέων θεραπειών που αυξάνουν αποδεδειγμένα το προσδόκιμο ζωής, θα παρουσιαστούν στο Skin Cancer Day που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του 3ου Mediterranean Multidisciplinary Oncology Forum, στις 24- 26 Οκτωβρίου στην Αθήνα.

Σημαντικά στοιχεία σε σχέση με την πάθηση και τις νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις έδωσαν σήμερα σε συνέντευξη Τύπου, με θέμα «Εξατομικεύοντας τη θεραπεία στο μεταστατικό μελάνωμα», ο Καθηγητής Ογκολογίας στη Σχολή Επιστημών Υγείας του ΤΕΙ Αθηνών, Διευθυντής της Α΄ Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Metropolitan» κ. Δημήτρης Μπαφαλούκος και η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογίας Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Α’ Παθολογική Κλινική Π.Γ.Ν.Α. «Λαϊκό») κα Έλενα Γκόγκα.

Αν και αντιπροσωπεύει περίπου το 5% - 7% του συνόλου των καρκίνων του δέρματος, το μελάνωμα είναι ο πιο επικίνδυνος τύπος δερματικού καρκίνου και προκαλεί το 75% των θανάτων από δερματικούς όγκους. Η θνησιμότητα αυτή εάν συνυπολογιστεί με την ολοένα αυξανόμενη επίπτωση και την αντοχή στη συμβατική αντινεοπλασματική θεραπεία κατατάσσει το μελάνωμα σε ένα ιδιαίτερα προκλητικό θέμα στην ογκολογία.

Η θεραπεία των πασχόντων από μελάνωμα αποτελεί αντικείμενο έρευνας σε πολλές τυχαιοποιημένες μελέτες με συχνά αντικρουόμενα αποτελέσματα. Εντούτοις η πρώιμη ανίχνευση αποτελεί προς το παρόν την καλύτερη θεραπεία, αφού η προχωρημένη νόσος συνήθως σχετίζεται με ιδιαίτερα πτωχή πρόγνωση.

Η επίπτωση του μελανώματος αυξάνεται ταχέως και μάλιστα περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κακοήθεια. Από την άλλη όμως οι δείκτες θνητότητας δεν αυξάνονται με τους ίδιους ρυθμούς. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει γιατί οι ασθενείς διαγιγνώσκονται σε πρωιμότερα στάδια. Παρατηρείται δε μια σημαντική αύξηση στην πρώιμη ανίχνευση ενός μεγάλου αριθμού οριακών και λεπτών μελανωμάτων.

Στην Ευρώπη το μελάνωμα αντιπροσωπεύει το 1% - 2% όλων των κακοήθων όγκων. Στις χώρες της Ευρώπης καταγράφονται ετησίως 18.000 νέες διαγνώσεις και 5.000 θάνατοι εξαιτίας του μελανώματος.

Σύμφωνα με την κα Γκόγκα, «στην Ελλάδα η επίπτωση του μελανώματος είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, αν και το σύστημα καταγραφής και η αποτύπωση των περιστατικών εμφανίζει αρκετά προβλήματα. Σε μια επιδημιολογική μελέτη φάνηκε ότι η επίπτωση στην Κρήτη είναι τουλάχιστον ίδια με αυτή που βρίσκουμε σε χώρες του ιδίου γεωγραφικού πλάτους και υψηλότερη από την καταγραφόμενη, ενώ φαίνεται να είναι και υψηλότερη σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα».

Η μέση ηλικία ενός ασθενή με μελάνωμα είναι τα 50 έτη, ηλικία σχετικώς μικρή για καρκινοπαθή ασθενή. Το μελάνωμα είναι εξαιρετικά σπάνιο πριν την εφηβεία και η επίπτωση αυξάνει σταδιακά με την ηλικία μέχρι την 5η δεκαετία ζωής.

Νέες αποτελεσματικές θεραπείες

Εντυπωσιακά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του κακοήθους μελανώματος υπόσχονται νέες θεραπείες. Μάλιστα, προσφάτως δύο νέα φάρμακα έλαβαν τιμή από την Πολιτεία, έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση σε αυτά οι Έλληνες ασθενείς.

Το πρώτο είναι η βεμουραφενίμπη, ένας B-RAF αναστολέας. Η βεμουραφενίμπη είναι εξατομικευμένη θεραπεία η οποία στοχεύει στη μετάλλαξη BRAF V600 και βελτιώνει την επιβίωση σε μία νόσο με κακή πρόγνωση.

Ως αναστολέας BRAF, η βεμουραφενίμπη είναι ένα εξατομικευμένο φάρμακο χορηγούμενο από το στόμα, το οποίο είναι σχεδιασμένο για να αναστέλλει ειδικά τη δραστικότητα της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης BRAF.

Η πρωτεΐνη BRAF είναι ένα βασικό στοιχείο της οδού RAS-RAF που εμπλέκεται στη φυσιολογική κυτταρική ανάπτυξη και επιβίωση. Σε ορισμένους καρκίνους, προκύπτουν μεταλλάξεις που κλειδώνουν την πρωτεΐνη BRAF σε ενεργή κατάσταση και μπορούν να προκαλέσουν υπερβολική σηματοδότηση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη αύξηση και επιβίωση των καρκινικών κυττάρων, γεγονός που προκαλεί την ανάπτυξη και την εξέλιξη ενός όγκου. Η βεμουραφενίμπη αναστέλλει ειδικά τη δραστικότητα της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης BRAF που απαντά στα μισά περίπου περιστατικά μελανώματος.

Η πιο συχνή μετάλλαξη BRAF είναι η V600E, και ακολουθεί η V600K, που είναι υπεύθυνη για το 10% περίπου των μεταλλάξεων BRAF. Στοιχεία έχουν δείξει ότι η θεραπεία με βεμουραφενίμπη παρουσιάζει αποτελεσματικότητα σε ασθενείς με μεταλλάξεις BRAF V600K και BRAF V600E.

Ο φαρμακευτικός παράγοντας βεμουραφενίμπη, έχει εγκριθεί σε περισσότερες από 60 χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας και μέχρι σήμερα έχει χορηγηθεί σε περισσότερους από 11.000 ασθενείς παγκοσμίως.

Σύμφωνα με τον κ. Μπαφαλούκο, πρόσφατη μελέτη (BRIM-3) έδειξε ότι η βεμουραφενίμπη μείωσε τον κίνδυνο θανάτου κατά 63% και αύξησε το διάστημα μέχρι την υποτροπή κατά 74% σε σχέση με την κλασική χημειοθεραπεία (ντακαρβαζίνη - DTIC). Στη θεραπεία με βεμουραφενίμπη ανταποκρίθηκε το 50% των ασθενών, ενώ στην κλασική χημειοθεραπεία μόνο το 5%. «Η συνολική επιβίωση των ασθενών έφθασε στους 16 μήνες, παρά τη μεταστατική νόσο, σαφώς αυξημένη από τα προηγούμενα χρόνια», σημείωσε ο κ. Μπαφαλούκος.

Επίσης, στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Κλινικής Ογκολογίας, στο Άμστερνταμ, ανακοινώθηκε ότι η ανταπόκριση των ασθενών, οι οποίοι λαμβάνουν Β-RAF αναστολέα σε συνδυασμό με ΜΕΚ αναστολέα, που επίσης ανήκει στην ομάδα των στοχευμένων θεραπειών, φθάνει στο 82%.

Αναδρομική ανάλυση των ασθενών που έλαβαν τη βεμουραφενίμπη έδειξε ότι η μονοετής επιβίωση ήταν 56%, η διετής 32% και η τριετής 26%, αριθμοί εντυπωσιακοί καθώς πριν από τρία χρόνια η διάμεση επιβίωση δεν ξεπερνούσε τους 12 μήνες. Πολλές μελέτες βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη.

Το δεύτερο φάρμακο για το κακοήθες μελάνωμα, που επίσης έλαβε προσφάτως τιμή, είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα αναστολέας του CTL-4 (ανοσοθεραπεία, ιπιλιμουμάμπη) με σημαντικά αποτελέσματα.

Από μία μεγάλη μετανάλυση 12 μελετών με 1.800 ασθενείς που πήραν το φάρμακο, προέκυψε ότι το 21% ζει τουλάχιστον τρία χρόνια. Επίσης, σε τέσσερις μελέτες φάσης ΙΙ στο μεταστατικό μελάνωμα, η πενταετής επιβίωση με το εν λόγω φάρμακο ήταν 21,4% - 49,5% για ασθενείς που έπαιρναν πρώτη φορά θεραπεία και 16,5% - 28,4% για προθεραπευμένους.

Αυτή την περίοδο βρίσκεται προς έγκριση ένα νέο φάρμακο ανοσοθεραπείας, η νιβολουμάμπη, που μπλοκάρει το PD-1 (αντι-PD1) και ενεργοποιεί έτσι το πολύ σημαντικό «Τ λεμφοκύτταρο». Ο συνδυασμός των δύο ανοσοθεραπειών (ιπιλιμουμάμπη και νιβολουμάμπη) αυξάνει το ποσοστό ανταποκρίσεων στο 40% με γρήγορες υφέσεις και καλή ανοχή από τους ασθενείς.