Εργασιακό άγχος: Μια συλλογική πρόκληση

Το εργασιακό άγχος αναγνωρίζεται πλέον ως ένα παγκόσμιο πρόβλημα, που επηρεάζει όλες τις χώρες, όλα τα επαγγέλματα και όλους τους εργαζόμενους, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε αυτό το σύνθετο πλαίσιο, ο χώρος εργασίας μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική πηγή ψυχοκοινωνικών κινδύνων για τον εργαζόμενο, αλλά και παράλληλα τον κατάλληλο χώρο για τη διαχείρισή τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η υγεία και ευεξία των εργαζομένων.

Η Παγκόσμια Ημέρα για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία 28/4 αποτελεί διεθνώς μια ετήσια ευκαιρία ευαισθητοποίησης, για την προώθηση της ασφαλούς, υγιούς και αξιοπρεπούς εργασίας, που φέτος εστιάζει στο εργασιακό άγχος.

Αλήθεια, πόσο κοστίζει το άγχος στην εργασία;

Το άγχος που οφείλεται στην εργασία κοστίζει πολύ περισσότερο από ό,τι ενδεχομένως νομίζετε. Μελέτες αναφέρουν ότι η κακή υγεία, μέσα στην οποία περιλαμβάνεται και το εργασιακό άγχος, κοστίζει στη μέση επιχείρηση το 45% των καθαρών κερδών της.
Το κόστος αυτό μάλιστα δεν το επωμίζονται μόνο οι επιχειρήσεις μέσω των συχνών απουσιών και της μειωμένης παραγωγικότητας, αλλά και τα ίδια τα άτομα, λόγω των ακόλουθων προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζουν και της γενικότερα κακής ποιότητας ζωής τους. Και βέβαια οι εθνικές οικονομίες και η κοινωνία είναι εκείνες που τελικά πληρώνουν το τίμημα.
Από μια νέα έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία προκύπτει ότι, σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση, το να αγνοούμε το άγχος, κοστίζει πολύ περισσότερο από το να το αντιμετωπίζουμε!

Οι σημαντικές αλλαγές που έχουν επηρεάσει τους χώρους εργασίας τις τελευταίες δεκαετίες συνεπάγονται νέες προκλήσεις για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία. Η καθιέρωση μιας ελεύθερης αγοράς, η πρόοδος της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών, οι νέες μορφές συμβάσεων, η εντατικοποίηση της εργασίας, η διαρκής πίεση χρόνου, η ανάληψη πολλαπλών καθηκόντων, καθώς και η ανάγκη των εργαζομένων να μαθαίνουν νέα πράγματα για να διατηρήσουν τη θέση τους, έχουν σημαντική επίπτωση στη ψυχική τους υγεία.

Επιπλέον, η τρέχουσα οικονομική κρίση δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερη πίεση σε εργοδότες και εργαζόμενους προκειμένου να μπορούν να παραμένουν ανταγωνιστικοί.

Τι γίνεται στην Ευρώπη

Σύμφωνα με έρευνα του εργατικού δυναμικού της ΕΕ, περίπου 55,6 εκατ. ευρωπαίοι εργαζόμενοι, ανέφεραν ότι η ψυχική ευημερία τους έχει επηρεαστεί από την έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Η έλλειψη χρόνου και ο υψηλός φόρτος εργασίας αναφέρονται ως ο πιο κοινός παράγοντας κινδύνου (23 %).

Μεταξύ των εργαζομένων με προβλήματα υγείας που συνδέονται με την εργασία, «η καταπόνηση, η κατάθλιψη ή το άγχος» αναφέρθηκαν ως τα πιο σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους μπορεί να αποτελεί αιτία πρόκλησης άγχους στους εργαζόμενους, με αποτέλεσμα χαμηλότερες επιδόσεις και σοβαρά προβλήματα υγείας, όταν είναι παρατεταμένη.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις

Μελέτες έχουν δείξει ότι η σύντομης διάρκειας έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους και άγχος συνδέονται με αντιδράσεις όπως:
• διαταραχές του ύπνου
• μεταπτώσεις της διάθεσης
• κόπωση
• πονοκεφάλους
• ευερέθιστο στομάχι

Όπως εξηγεί η ειδικός της ΓΕΠ σε θέματα Υγείας της Εργασίας, Βάλια Τσοπόκη, η παρατεταμένη έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με ένα ευρύτερο φάσμα επιπτώσεων στην ψυχική και σωματική υγεία, όπως
• έντονο άγχος
• κατάθλιψη
• απόπειρες αυτοκτονίας
• προβλήματα ύπνου
• πόνοι στην πλάτη
• χρόνια κόπωση
• προβλήματα πέψης
• αυτοάνοσα νοσήματα
• κακή λειτουργία ανοσοποιητικού
• καρδιαγγειακές παθήσεις
• υψηλή αρτηριακή πίεση
• πεπτικά έλκη

Άλλες πτυχές του «ανθρώπινου κόστους» που συνεπάγεται το άγχος και οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στην εργασία περιλαμβάνουν τη συναισθηματική καταπόνηση και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, που υφίστανται οι προσβαλλόμενοι από αυτούς τους κινδύνους. Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι το εργασιακό άγχος σχετίζεται με υποβάθμιση της ποιότητας των σχέσεων με τον/την σύζυγο, τα παιδιά και άλλα μέλη της οικογένειας.

Τέλος, οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι και τα επακόλουθα αποτελέσματά τους για την υγεία συνεπάγονται σημαντική οικονομική επιβάρυνση για τα άτομα, τις επιχειρήσεις οργανισμούς και τις κοινωνίες.
Σε ατομικό επίπεδο, αυτό μπορεί να συνδέεται με αυξημένες δαπάνες για ιατρική περίθαλψη και ασφάλιση αλλά και με μείωση του εισοδήματος. Παρότι οι δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης στις ευρωπαϊκές χώρες καλύπτονται συνήθως από τα εθνικά συστήματα υγείας παρά από τα ίδια τα άτομα, το να πρέπει ο εργαζόμενος να απουσιάσει από την εργασία του ή να πάψει να εργάζεται λόγω ασθένειας ή βλάβης που συνδέεται με το άγχος, μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στο ύψος των αποδοχών του. Σε άλλες περιπτώσεις, ορισμένοι εργαζόμενοι ενδέχεται να πρέπει να πάψουν τελείως να εργάζονται. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, οι εργαζόμενοι οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας που συνδέονται με την εργασία, ενδέχεται να λαμβάνουν αποζημίωση, αλλά η απαιτούμενη διαδικασία για να το πετύχουν μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη.

Σε επίπεδο επιχείρησης, οι οικονομικές επιπτώσεις του εργασιακού άγχους και των ψυχοκοινωνικών κινδύνων, συνδέονται με επιδείνωση της παραγωγικότητας, υψηλότερα επίπεδα απουσίας από την εργασία και ανανέωσης προσωπικού.
Σε κοινωνικό επίπεδο, τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με το χρόνιο εργασιακό άγχος και την παρατεταμένη έκθεση σε ψυχοκοινωνικούς κινδύνους στην εργασία μπορούν να δημιουργήσουν πιέσεις στα εθνικά συστήματα υγείας και συρρίκνωση της οικονομικής παραγωγικότητας, με αρνητικό αντίκτυπο στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας.

Νομοθετικό πλαίσιο

Οι εργοδότες έχουν εκ του νόμου υποχρέωση να περιορίζουν τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, δυνάμει της οδηγίας-πλαισίου (89/391/ΕΟΚ), συμπεριλαμβανομένων των ψυχοκοινωνικών κινδύνων. Ωστόσο, σε πολλές επιχειρήσεις ή οργανισμούς επικρατεί η λανθασμένη αντίληψη ότι η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων συνεπάγεται δυσκολίες και επιπρόσθετο κόστος όταν, στην πραγματικότητα, τα στοιχεία δείχνουν ότι η μη αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερο κόστος για τους εργοδότες, τους εργαζόμενους και την κοινωνία.

Μιλήστε στον Ιατρό Εργασίας αν αγχώνεστε υπερβολικά στη δουλειά

Η ΓΕΠ συμμετέχοντας στις εκστρατείες ενημέρωσης για το εργασιακό άγχος, ενθαρρύνει την εμπλοκή των ελληνικών επιχειρήσεων στην αποτελεσματική διαχείριση των ψυχοκοινωνικών κινδύνων. Το Τμήμα Υγείας της ΓΕΠ έχει την απαραίτητη τεχνογνωσία, καθώς διεξάγει από το 2012 μελέτες εκτίμησης και διαχείρισης ψυχοκοινωνικών κινδύνων, για να βοηθήσει κάθε επιχείρηση αρχικά στην αναγνώριση και τελικώς στην αποτελεσματική διαχείριση του εργασιακού άγχους. Αν διαβάζοντας αυτό, νιώθετε ότι χρειάζεστε βοήθεια για τη διαχείριση του εργασιακού άγχους, μιλήστε με τον Ιατρό Εργασίας σας και ανακαλύψτε τις εναλλακτικές που μπορούν να προασπίσουν την ψυχική υγεία σας.