Παχυσαρκία: Η μεγαλύτερη επιδημία του 21ου αιώνα

Διαστάσεις μεγάλης επιδημίας έχει λάβει στο δυτικό κόσμο η παχυσαρκία, η οποία εξαπλώνεται ραγδαία και στον αναπτυσσόμενο. Με βάση πρόσφατα στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε όλο τον κόσμο τουλάχιστον 2,3 δισεκατομμύρια άτομα εμφανίζουν μικρή έως μέτρια αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό και είναι υπέρβαρα, ενώ περισσότερα από 500 εκατομμύρια είναι παχύσαρκα. Η παχυσαρκία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας φαγητού από αυτήν που χρειάζεται ο οργανισμός, η παρουσία παθολογικών γονιδίων που προάγουν τη συσσώρευση περιττών κιλών και η καθιστική ζωή. 

Η παχυσαρκία είναι καταστροφική για την υγεία. Ο κίνδυνος να πεθάνει ένας υπέρβαρος είναι 20-30% μεγαλύτερος συγκριτικά με ένα άτομο φυσιολογικού βάρους, ενώ διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται στους παχύσαρκους. Επίσης, η αύξηση του σωματικού βάρους συνοδεύεται από την ενίσχυση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η υπνική άπνοια, οι πνευμονοπάθειες, οι αρθροπάθειες και ο καρκίνος.
Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι δυσχερής και περιλαμβάνει αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, αύξηση της σωματικής άσκησης, καθώς επίσης φαρμακευτική και χειρουργική θεραπεία σε επιλεγμένους ασθενείς.

Η παχυσαρκία είναι ένα από τα κύρια θέματα που θα συζητηθούν στο 19ο Καρδιολογικό Συνέδριο Κεντρικής Ελλάδος το οποίο διοργανώνει το Ινστιτούτο Καρδιαγγειακής Εκπαίδευσης και Έρευνας στις 7-9 Οκτωβρίου 2016, στη Λάρισα, σε συνεργασία με την Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και με τη συμμετοχή της Καρδιολογικής Εταιρείας Κύπρου, της Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας της Καρδιακής Ανεπάρκειας, του Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας και της Cleveland Clinic.
Το επιστημονικό πρόγραμμα του Συνεδρίου, επισημαίνει ο καθηγητής Καρδιολογίας Φίλιππος Τρυποσκιάδης, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, επικεντρώνεται σε θέματα που απασχολούν τον σύγχρονο καρδιολόγο και άλλους γιατρούς, και περιλαμβάνει διαλέξεις εξεχόντων ξένων και Ελλήνων ερευνητών, στρογγυλά τραπέζια και επιστημονικές αντιπαραθέσεις σε αμφισβητούμενα θέματα.

Η τελευταία ημέρα του Συνεδρίου περιλαμβάνει ειδικό καρδιαγγειακό σεμινάριο που έχει ως αντικείμενο τις παθήσεις του περικαρδίου, της μεμβράνης που περιβάλλει την καρδιά και τη μυοκαρδίτιδα, η οποία είναι φλεγμονή του μυοκαρδίου που συχνά προσβάλλει νέα άτομα και σε ορισμένες περιπτώσεις έχει θανατηφόρο κατάληξη.

Συνοπτικά, μερικές από τις παθολογικές οντότητες που θα απασχολήσουν το Συνέδριο είναι οι εξής:

Πνευμονική υπέρταση

Η πνευμονική υπέρταση είναι η αύξηση της πίεσης στα αγγεία των πνευμόνων. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε παθήσεις της καρδιάς (π.χ. υπέρταση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, βαλβιδοπάθειες, συγγενείς καρδιοπάθειες κ.λπ.) ή των πνευμόνων. Σε μικρό αριθμό ασθενών η αιτιολογία είναι άγνωστη και η πάθηση εμφανίζεται χωρίς να συνυπάρχει καρδιοπάθεια ή πνευμονοπάθεια και ονομάζεται πνευμονική αρτηριακή υπέρταση (ΠΑΥ). Η ΠΑΥ είναι πολύ σοβαρή πάθηση και η αντιμετώπισή της πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα και με ειδικούς τρόπους.

Κολπική μαρμαρυγή

Η κολπική μαρμαρυτή είναι μία αρρυθμία πολύ συχνή, ιδιαίτερα στους ασθενείς με αρτηριακή υπέρταση ή καρδιακή ανεπάρκεια και στους ηλικιωμένους. Η σοβαρότερη επιπλοκή της είναι τα εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία προκαλούνται από θρόμβους που σχηματίζονται στην καρδιά, αποσπώνται και μεταφέρονται με την κυκλοφορία στον εγκέφαλο. Εκεί προκαλούν διακοπή της κυκλοφορίας στην περιοχή όπου καταλήγουν, με αποτέλεσμα την εμφάνιση εγκεφαλικής νέκρωσης. Η κολπική μαρμαρυγή αντιμετωπίζεται με φάρμακα και σε επιλεγμένους ασθενείς επεμβατικά. Η πλειονότητα των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή πρέπει να υποβάλλεται σε χρόνια αντιπηκτική αγωγή. Τα νεότερα αντιπηκτικά φάρμακα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά, είναι όμως πολύ ακριβότερα από τα κουμαρινικά αντιπηκτικά, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί επί πολλές δεκαετίες.

Χρόνια στεφανιαία νόσος

Η στεφανιαία νόσος, δηλαδή η στένωση των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά, είναι η συχνότερη αιτία θανάτου στο Δυτικό κόσμο. Η ραχοκοκαλιά της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η φαρμακευτική αγωγή, η οποία σήμερα έχει ελαττώσει σημαντικά τον κίνδυνο που διατρέχει ένας ασθενής να πάθει έμφραγμα του μυοκαρδίου ή να πεθάνει. Ωστόσο, σε επιλεγμένους ασθενείς θα χρειαστεί, επιπρόσθετα από τη φαρμακευτική αγωγή, η διενέργεια αγγειοπλαστικής (μπαλονάκι) ή αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass). Η επιλογή των ασθενών αυτών δεν είναι πάντοτε ευχερής και πρέπει να στηρίζεται όχι μόνο στα ευρήματα της στεφανιογραφίας αλλά και στη βαρύτητα των ενοχλημάτων που αναφέρει ο ασθενής, καθώς επίσης στα αποτελέσματα λειτουργικών εξετάσεων, όπως η δοκιμασία (τεστ) κόπωσης ή το σπινθηρογράφημα με θάλλιο.

Καρδιακή ανεπάρκεια

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η αδυναμία της καρδιάς να στέλνει την απαραίτητη ποσότητα αίματος στα διάφορα όργανα, ώστε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες τους σε αίμα και οξυγόνο. Πρόκειται για την κοινή κατάληξη πληθώρας καρδιοπαθειών και είναι πάθηση συχνή και θανατηφόρος. Στην αντιμετώπισή της έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια. Εμφυτεύσιμες συσκευές καθιστούν εφικτή τη συνεχή παρακολούθηση των πιέσεων της καρδιάς και την άμεση παρέμβαση στις περιπτώσεις που διαπιστωθεί αύξηση. Νέα φάρμακα, όπως ο συνδυασμός σακουβιτρίλης- βαλσαρτάνης ελαττώνουν τη θνητότητα και τις συχνές εισαγωγές στο νοσοκομείο. Τέλος, η εμφύτευση συσκευών (π.χ. αμφικοιλιακός βηματοδότης- απινιδωτής) σε επιλεγμένους ασθενείς επιβραδύνει την επιδείνωση της καρδιακής λειτουργίας και προλαμβάνει τον αιφνίδιο θάνατο που οφείλεται σε ορισμένες επικίνδυνες για τη ζωή αρρυθμίες.

Παθήσεις του περικαρδίου

Το περικάρδιο είναι μια διπλή μεμβράνη που περιβάλλει την καρδιά και περιέχει μικρή ποσότητα υγρού. Οι παθήσεις του περικαρδίου είναι συχνές και οφείλονται σε διάφορα αίτια, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ιοί, μικρόβια και κακοήθειες. Η συχνότερη πάθηση του περικαρδίου είναι η φλεγμονή (περικαρδίτιδα) που στην πλειονότητα των περιπτώσεων οφείλεται σε ιούς και έχει καλοήθη πρόγνωση. Ορισμένες από τις παθήσεις του περικαρδίου προκαλούν αύξηση της ποσότητας του περικαρδιακού υγρού, η οποία όταν είναι μεγάλη, και ιδιαίτερα εάν συμβεί σε μικρό χρονικό διάστημα, πιέζει εξωτερικά την καρδιά και την εμποδίζει να γεμίσει με αίμα. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται καρδιακός επιπωματισμός και εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα με εκκενωτική παρακέντηση μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Σε ορισμένες παθήσεις, όπως η φυματίωση, το περικάρδιο σκληραίνει προοδευτικά και περιτοιχίζει την καρδιά. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται η χειρουργική αφαίρεση (αποφλοίωση) του περικαρδίου για να απελευθερωθεί η καρδιά. Οι απεικονιστικές μέθοδοι (ηχωκαρδιογραφία, αξονική τομογραφία και μαγνητική τομογραφία) συμβάλλουν αποφασιστικά στη διάγνωση και την αντιμετώπιση των περικαρδιακών παθήσεων.

Μυοκαρδίτιδα

Η μυοκαρδίτιδα είναι η φλεγμονή του καρδιακού μυός που συνήθως οφείλεται σε ιούς και στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποδράμει χωρίς επιπλοκές. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατό να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο ή να εξελιχθεί σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια, η οποία χαρακτηρίζεται από αδυναμία του καρδιακού μυός και έχει δυσμενή εξέλιξη. Για τη διάγνωση, την επιλογή της ενδεδειγμένης θεραπείας και την αξιολόγηση της πρόγνωσης των ασθενών σημαντικό ρόλο παίζει σήμερα η μαγνητική τομογραφία της καρδιάς, η οποία έχει περιορίσει σημαντικά την ανάγκη διενέργειας βιοψίας καρδιακού μυός.