Ανησυχητική αύξηση του μελανώματος στην Ελλάδα

Της Σοφίας Νέτα

Τρία κρούσματα μελανώματος ανά 100.000 πληθυσμού σε ετήσια βάση καταγράφονται πλέον στη χώρα μας, ενώ κάθε χρόνο, περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι στην Ευρώπη εμφανίζουν κακόηθες μελάνωμα.
Σε επαγρύπνηση για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των καρκίνων του δέρματος, καλούν οι δερματολόγοι.

Τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται μία σημαντική αύξηση στη διάγνωση νέων κρουσμάτων, με το μελάνωμα να αποτελεί άμεσο κίνδυνο ακόμη και για την ίδια τη ζωή.

Η προσεκτική έκθεση στις ακτίνες του ήλιου αποτελεί το βασικό παράγοντα πρόληψης των κακοηθειών του δέρματος. Όταν, όμως, σοβαρές παθήσεις έχουν ήδη προσβάλει το δέρμα, οι προληπτικές εξετάσεις μπορούν να τις φέρουν έγκαιρα στο προσκήνιο και να δώσουν σημαντικά περιθώρια επιτυχίας στη θεραπευτική αγωγή.

Στο θέμα αναφέρθηκε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, καθηγητής Ανδρέας Κατσάμπας, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε σήμερα, με αφορμή την Ελληνική Εβδομάδα κατά του Καρκίνου του Δέρματος.

Ο καθηγητής προειδοποίησε ότι σε ετήσια βάση καταγράφονται περισσότερα από 130.000 νέα κρούσματα μελανώματος παγκοσμίως και περισσότεροι από 37.000 άνθρωποι πεθαίνουν από τη νόσο κάθε χρόνο. Ιδιαίτερα ανησυχητικό μάλιστα είναι το γεγονός ότι παρουσιάζεται αύξηση 3% - 7% κάθε χρόνο στις νέες διαγνώσεις κακοήθους μελανώματος!

Με στόχο την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του δέρματος πραγματοποιείται και φέτος από τις 12 μέχρι και τις 16 Μαΐου, η δωρεάν δερματολογική εξέταση για το κοινό, από δερματολόγους της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας (ΕΔΑΕ), σε ιδιωτικά ιατρεία και σε νοσοκομειακά ιδρύματα.

Με ένα απλό τηλεφώνημα στο 800 801 80 60 για όλη την εβδομάδα 12-16 Μαΐου, όσοι το επιθυμούν μπορούν να κλείσουν ένα ραντεβού και να εξεταστούν δωρεάν.

Κάθε χρόνο στη χώρα μας κατά τη διάρκεια της Ελληνικής εβδομάδας κατά του καρκίνου του δέρματος εξετάζονται περίπου 2.500 περιστατικά και τα αποτελέσματα αναδεικνύουν την άμεση ανάγκη για πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2007, από όσους εξετάστηκαν:

• το 40% ήταν άνδρες και το 60% γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας τα 43 χρόνια
• το 46,43% έχουν υποστεί κάποιο έγκαυμα κατά την παιδική τους ηλικία
• το 4,17% κάνει χρήση σολάριουμ περισσότερες από 20 φορές το χρόνο

Από το σύνολο των εξετασθέντων, 4.87% ανήκε στο φωτότυπο Ι (δέρμα που δεν μαυρίζει ποτέ), 34.48% ανήκε στο φωτότυπο ΙΙ (επιδερμίδα που τις περισσότερες φορές καίγεται και μαυρίζει ελάχιστα), 46.81% φωτότυπο ΙΙΙ (ελαφρώς μελαψή επιδερμίδα που μαυρίζει εύκολα, αλλά στην αρχή καίγεται) και 11.83% φωτότυπο IV (δεν καίγεται ποτέ, πάντα μαυρίζει).

Επίσης από όσους εξετάστηκαν:

• 68% παρουσίαζε αριθμό σπίλων μικρότερο από 25
• 27% παρουσίαζε αριθμό σπίλων μικρότερο από 100
• 5% παρουσίαζε αριθμό σπίλων μεγαλύτερο από 100

Παράλληλα, το 26,08% παρουσίαζαν άτυπους σπίλους με βάση τον ορισμό, το 2,50% παρουσίαζαν υποψία μελανώματος, το 3% παρουσίαζαν υποψία βασικοκυττερικού καρκινώματος, 0,54% παρουσίαζαν υποψία ακανθοκυτταρικού καρκινώματος και 3,56% λοιπών μορφών.

Μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά καθώς η δράση της ηλιακής ακτινοβολίας UV είναι αθροιστική και η βλάβη, που αργότερα οδηγεί σε καρκίνο του δέρματος, προκαλείται σε νεαρή ηλικία. Ενδεικτικά, το 80% του συνόλου της ακτινοβολίας που λαμβάνει ένα άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του, είναι κατά τα πρώτα 18 έτη.

Οι υπάλληλοι γραφείου είναι μια ακόμη ευάλωτη κατηγορία ατόμων στις αρνητικές συνέπειες του ήλιου, αφού η απότομη έκθεση μετά από μεγάλο διάστημα παραμονής στο σκιερό χώρο της εργασίας, αυξάνει θεαματικά τον κίνδυνο εγκαύματος και καρκίνου στο δέρμα.

Στη χώρα μας, ένας στους δύο Έλληνες έχει πάθει ηλιακό έγκαυμα πριν κλείσει το 18ο έτος της ζωής του, πολλαπλασιάζοντας τον κίνδυνο, αφού για πέντε εγκαύματα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, τριπλασιάζονται οι πιθανότητες να αναπτύξει κάποιος καρκίνο του δέρματος όταν είναι 50 ετών.

Κύριες αιτίες του φαινομένου και της μεγάλης αύξησης που παρατηρείται είναι η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και οι περιβαλλοντικές μεταβολές – τρύπα του όζοντος – που έχουν κάνει το κακόηθες μελάνωμα ως ένα από τα ταχύτερα εξαπλωνόμενα κακοήθη νεοπλάσματα στον άνθρωπο.

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Μελανώματος και η Ελληνική Εβδομάδα κατά του Καρκίνου του Δέρματος οργανώνεται υπό την αιγίδα του Ευρωμελανώματος της ΕΔΑΕ (Ελληνική Δερματολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία) και της EADV (European Academy of Dermatology and Veneorology).

Mεγάλος υποστηρικτής της ενέργειας είναι τα Φαρμακευτικά Εργαστήρια LA ROCHE-POSAY. Πρόκειται για μια εταιρεία αφοσιωμένη στη δερματολογία, που υποστηρίζει εκστρατείες κατά του μελανώματος, μέσω της Ενημέρωσης της Ιατρικής Κοινότητας, της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης.

Με ενημερωτικά έντυπα που εξηγούν τη σημασία της αυτοεξέτασης, καθώς και τις αναγκαίες προφυλάξεις κατά την έκθεση στον ήλιο, η LA ROCHE-POSAY προσφέρει ένα χρήσιμο εργαλείο και εκπαιδεύει τον κόσμο για την πρόληψη από τις αρνητικές συνέπειες του ήλιου.

Επιπλέον, υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μελανώματος και την Ελληνική Εβδομάδα κατά του Καρκίνου του Δέρματος - για συνεχόμενη χρονιά φέτος - και παρέχει συνεχή ιατρική εκπαίδευση για τους δερματολόγους, με εκπαιδευτικά σεμινάρια δερματοσκόπησης και με ροή πληροφόρησης από το site για τη δερματοσκόπηση (http://www.dermatoscopie.org/).

Το όφελος από την εξέταση του δέρματος

Η εξέταση του δέρματος αποτελεί το βασικό όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου του δέρματος. Το δέρμα έχει την ικανότητα να δημιουργεί τους πιο επιθετικούς όγκους (μελάνωμα), αλλά και τους λιγότερο επιθετικούς (βασικοκυτταρικό καρκίνωμα).

Η συχνότητα εμφάνισης αυτών των όγκων αυξάνεται προοδευτικά. Η διάγνωση σε αρχικό στάδιο και η έγκαιρη χειρουργική αφαίρεση των όγκων αυτών αποτελούν χωρίς αμφιβολία την καλύτερη μέθοδο αντιμετώπισής τους.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, το 90% του δέρματός μας παραμένει σκεπασμένο από τα ρούχα ή τα μαλλιά. Ακόμα και στο χειρουργείο, δεν αφαιρούνται πάντα όλα τα ρούχα του ασθενούς.

Έτσι, πολλοί όγκοι του δέρματος ανιχνεύονται πολύ αργά και αυτό μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες για τη ζωή. Δυστυχώς, οι όγκοι αυτοί θα είχαν θεραπευτεί με μια απλή χειρουργική επέμβαση, εάν είχαν εντοπιστεί σε αρχικό στάδιο.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις ύποπτες δερματικές βλάβες (πώς μοιάζουν;), καθώς και την ύπαρξη ομάδων υψηλού κινδύνου (ποιος κινδυνεύει;).

Εξέταση

Η αυτοεξέταση είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά η τακτική εξέταση από γιατρό κάθε 6 με 12 μήνες, δικαιολογείται ενδεχομένως μόνο σε ενήλικες με προσωπικό ιστορικό δερματικού καρκίνου και σε ασθενείς που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.

Οι οργανώσεις για την πρόληψη του καρκίνου δεν φαίνεται να συμφωνούν όσον αφορά στην αξία της εξέτασης. Ορισμένοι προτείνουν την τακτική εξέταση, άλλοι πιστεύουν ότι αυτή ωφελεί μόνο τις ομάδες υψηλού κινδύνου.

Στις ΗΠΑ, εθελοντές της Αμερικανικής Δερματολογικής Εταιρείας οργανώνουν προγράμματα μαζικής εξέτασης σε νοσοκομεία και τοπικές κλινικές, από το 1995. Οι δερματολόγοι εξετάζουν τις δερματικές βλάβες και σε περίπτωση ύποπτης βλάβης, συνιστούν στον ασθενή να συμβουλευτεί τον προσωπικό γιατρό του.

Ερωτηματολόγια που συμπληρώνονται από τους ασθενείς αυτούς, καταδεικνύουν ότι υπάρχει μια επιλογή ασθενών που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου στα μαζικά αυτά προγράμματα. Στο 86% όλων των ασθενών που εξετάστηκαν, βρέθηκε τουλάχιστον ένας παράγοντας κινδύνου, ενώ στο 78% βρέθηκαν δύο παράγοντες κινδύνου.

Η συστηματική εξέταση των παιδιών έχει μικρή χρησιμότητα, λόγω της πολύ μικρής συχνότητας εμφάνισης δερματικών όγκων σε παιδιά. Ωστόσο, σε ορισμένα σπάνια σύνδρομα (σύνδρομο βασικοκυτταρικών σπίλων, μελαγχρωματική ξηροδερμία) καθώς και σε παιδιά με συγγενείς μελανινοκυτταρικούς σπίλους, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος.

Από την άλλη, οι ενημερωτικές καμπάνιες κατά της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο και της χρήσης σολάριουμ φαίνονται πολύ χρήσιμες, κυρίως όταν επικεντρώνονται στους κινδύνους που μπορεί να κρύβονται πίσω από φαινομενικά αθώους σπίλους.

Όταν οι βλάβες αυτές μεγαλώνουν ή παρουσιάζουν φλεγμονή, μπορεί να μετατραπούν σε μελανώματα.

Όλοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εξετάζουν το σώμα τους σε τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. κατά τη διάρκεια του ντους - αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα ηλικιωμένα άτομα- δεδομένου ότι η συχνότητα ανάπτυξης δερματικών όγκων αυξάνει με την ηλικία.

Εάν τα άτομα αυτά ανησυχούν για μια δερματική βλάβη, συνιστάται η πλήρης εξέταση του δέρματός τους από γιατρό (όχι μόνο η εξέταση της συγκεκριμένης βλάβης). Το δερματοσκόπιο μπορεί να βοηθήσει αποφασιστικά κατά την εξέταση των βλαβών αυτών, κυρίως όσον αφορά στις μελαγχρωματικές βλάβες.

Τα άτομα θα πρέπει επίσης να εξετάζουν τακτικά τις λιγότερο εμφανείς περιοχές του δέρματος, όπως οι παλάμες, τα πέλματα, το κεφάλι, η περιοχή των γεννητικών οργάνων, οι δερματικές πτυχές κ.λ.π.)

Η ταχεία διαφορική διάγνωση μεταξύ κακοήθους ή καλοήθους βλάβης, παραμένει μια ‘τέχνη’ που απαιτεί μεγάλη εμπειρία, ακόμα και για τους εκπαιδευμένους γιατρούς. Σε περίπτωση αμφιβολίας, η ιστολογική εξέταση (δηλαδή, η μικροσκοπική εξέταση ενός μικρού τμήματος δέρματος το οποίο έχει αφαιρεθεί χειρουργικά) θα αποκαλύψει την ακριβή φύση της βλάβης.

Αναγνώριση ‘ύποπτης’ βλάβης του δέρματος

Κατά την εξέταση των μελαγχρωματικών βλαβών του δέρματος ή των σπίλων, υπάρχουν μερικά σημεία που θα πρέπει να προσέξουμε. Τα σημεία αυτά βοηθούν κατά την αυτοεξέταση, καθώς δείχνουν εάν πρόκειται για μια καλοήθη, συνηθισμένη μελαγχρωματική βλάβη ή για μια ύποπτη μελαγχρωματική βλάβη, δηλαδή βλάβη που θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω από τον δερματολόγο.

Οι καλοήθεις μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος συνήθως είναι συμμετρικές, δηλαδή εάν ζωγραφίσουμε ένα σταυρό πάνω από τη βλάβη, η τελευταία χωρίζεται σε τέσσερα ίσα τεταρτημόρια.

Εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η βλάβη είναι ασύμμετρη. Μια ασύμμετρη βλάβη μπορεί να αποτελεί ένδειξη ύποπτης μελαγχρωματικής βλάβης. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη την πιθανότητα μελανώματος, μόλις παρατηρηθούν αλλαγές στην περιφέρεια της μελαγχρωματικής βλάβης.

Τα μελανώματα συχνά έχουν ακανόνιστα χείλη με προεξοχές, ενώ οι καλοήθεις μελαγχρωματικές βλάβες έχουν συμμετρικά χείλη. Αλλαγές στο χρώμα της μελαγχρωματικής βλάβης είναι και αυτό ένα ύποπτο σημείο. Η αξιολόγηση του χρώματος αποτελεί πράγματι μια από τις σημαντικότερες πτυχές στην κλινική διάγνωση του μελανώματος.

Οι πιο σημαντικές παράμετροι είναι η συμμετρία, η ομοιογένεια του χρώματος καθώς και ο αριθμός των χρωμάτων που υπάρχουν. Ένα μελάνωμα έχει συχνά διαφορετικά χρώματα σε περίπλοκη ή ανώμαλη κατανομή. Εκτός από τις διάφορες αποχρώσεις του καφέ, μπορεί να υπάρξει συνδυασμός κόκκινου, γκρι, λευκού, ροζ, και μαύρου χρώματος.

Η διάμετρος μιας μελαγχρωματικής βλάβης αποτελεί με τη σειρά της μια σημαντική παράμετρο. Στο μελάνωμα, η διάμετρος ξεπερνά τα 6mm. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν εύκολα να απομνημονευθούν χάρη στον κανόνα ABCD όπου το Α αντιστοιχεί στη λέξη Asymmetry / ασυμμετρία, το B στη λέξη Border / περιφέρεια της βλάβης, επίσης το C στη λέξη Color / χρώμα και το D στη λέξη Diameter / διάμετρος.

Έτσι, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα (αρχόμενου) μελανώματος όταν βλέπουμε μια ασύμμετρη μελαγχρωματική βλάβη του δέρματος, με ακανόνιστα χείλη και διάφορα χρώματα. Συνήθως, η διάμετρός του ξεπερνά τα 6mm.

Εκτός από τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνονται σε αυτόν τον μνημοτεχνικό κανόνα, υπάρχουν και άλλα ύποπτα σημεία, π.χ. αύξηση του μεγέθους των μελαγχρωματικών βλαβών, εμφάνιση πυρήνα στο εσωτερικό της μελαγχρωματικής βλάβης, εξαφάνιση των γραμμών του δέρματος, απολέπιση, εμφάνιση φλεγμονώδους ζώνης γύρω από τη βλάβη, εμφάνιση κρούστας ή αιμορραγίας και τάση της βλάβης να μαλακώνει ή να σκληραίνει.

Ορισμένα μελανώματα αναπτύσσονται πολύ γρήγορα και εισχωρούν βαθιά στο δέρμα. Η διάμετρός τους, ενδεχομένως να είναι μικρότερη των 6mm και έχουν ομοιόμορφο χρώμα (κυρίως καφέ-μαύρο) και συνήθως έντονες προεξοχές. Γι' αυτό και μοιάζουν με μικρά ογκίδια που εμφανίζονται ξαφνικά, σκληραίνουν και στο τέλος κοκκινίζουν ή αιμορραγούν.

Η πιθανότητα ύπαρξης μελανώματος θα πρέπει αναμφίβολα να εξετάζεται όταν οι αλλαγές αυτές παρατηρούνται σε ήδη υπάρχουσα βλάβη ή βλάβη που έχει εμφανιστεί πρόσφατα.

Αντιμετώπιση μελανώματος

Η αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το κλινικό στάδιό του. Αυτό καθορίζεται από το μικροσκοπικό πάχος της δερματικής βλάβης, που μετράται σε mm (δείκτης Breslow) και την ενδεχόμενη ύπαρξη μεταστάσεων σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, οι οποίες ανιχνεύονται με κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις.

Κλινικά στάδια
Ι Α Δείκτης Breslow < 0,75 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
Ι ΒΔείκτης Breslow μεταξύ 0,75 και 1,5 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙ ΑΔείκτης Breslow μεταξύ 1,5 και 4 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙ Β Δείκτης Breslow > 4 mm
Δεν παρατηρούνται μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή όργανα
ΙΙΙ Μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή μεταβατικό στάδιο
ΙVΜεταστάσεις σε όργανα

Στάδιο Ι Α

Η αντιμετώπιση στο στάδιο αυτό είναι χειρουργική: το μελάνωμα πρέπει να αφαιρεθεί εξ ολοκλήρου μαζί με 1-2 εκ. υγιούς δέρματος γύρω από τη βλάβη.

BreslowΕκατοστά υγιούς δέρματος
<1 mm1εκ.
1-2 mm1 με 2 εκ.
2-4 mm2 εκ.
>4 mm> 2 εκ

Η αντιμετώπιση αυτή είναι επαρκής όταν το μελάνωμα βρίσκεται στο στάδιο Ι Α .

Στάδιο Ι Β και ΙΙ Α

Στο στάδιο Ι Β και στα επόμενα στάδια, και ειδικότερα όταν ο δείκτης Breslow είναι μεγαλύτερος από 1 mm, ενδέχεται να καταστεί αναγκαία η αφαίρεση των πλησιέστερων λεμφαδένων.

Mια εξέταση που ονομάζεται ‘αφαίρεση του γαγγλίου του Troisier’ προηγείται της αφαίρεσης αυτής: τα πρώτα λεμφογάγγλια της συγκεκριμένης περιοχής αφαιρούνται μετά από τοπική αναισθησία και υποβάλλονται κατόπιν σε προσεκτική ιστολογική εξέταση.

Εάν οι λεμφαδένες έχουν ήδη προσβληθεί θα πρέπει να αφαιρεθούν όλοι οι λεμφαδένες που βρίσκονται στη συγκεκριμένη περιοχή.

Στάδιο ΙΙ Β και ΙΙΙ

Εάν ο ασθενής διατρέχει μεγάλο κίνδυνο υποτροπής, π.χ. στάδιο ΙΙ Β και περαιτέρω, θα πρέπει να χορηγηθεί συμπληρωματική θεραπεία:

καταρχάς, αφαιρούνται τα κακοήθη κύτταρα με τοπική χειρουργική επέμβαση και εάν κριθεί αναγκαίο, αφαιρούνται και οι λεμφαδένες.

Η θεραπεία αυτή επικεντρώνεται στην πρόληψη των υποτροπών και βασίζεται στη χορήγηση a-ιντερφερόνης.

Το θεραπευτικό σχήμα του εν λόγω φαρμάκου ερευνάται ακόμα, συνιστάται όμως η λήψη του για ένα χρόνο μετά την επέμβαση.

Στάδιο IV

Ασθενείς με μεταστάσεις σε όργανα, π.χ. διάχυτες ‘φωλιές’ από κακοήθη κύτταρα στο ήπαρ, τα οστά ή άλλα όργανα, θα πρέπει να ακολουθήσουν πιο δραστική θεραπεία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συνιστάται ενδοφλέβια χημειοθεραπεία με διάφορα φάρμακα.

Δυστυχώς, αυτού του είδους η θεραπεία σταθεροποιεί μόνο την πάθηση ή στην καλύτερη περίπτωση, προκαλεί μερική υποχώρηση.

Για να δώσουν λύση στις βαριές και τραγικές αυτές καταστάσεις, οι ερευνητές μελετούν σήμερα τις δυνατότητες της ανοσοθεραπείας: εν συντομία, αυτό σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα δεν αφαιρούνται με εξωτερικά μέσα, αλλά διεγείρονται οι αμυντικοί μηχανισμοί του ίδιου του ασθενούς.

Πολλές δυνατότητες εξετάζονται: ο στόχος είναι η διέγερση συγκεκριμένων ανοσολογικών αντιδράσεων.

Παρόμοιες μελέτες διεξάγονται τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Ευρώπη.

Προστασία

Ρούχα

Πενήντα χρόνια πριν, οι γυναίκες θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν το δέρμα τους λευκό σαν το γάλα. Προστάτευαν το δέρμα τους από τον ήλιο με ομπρέλες, μεγάλα καπέλα, μακριά μανίκια, δαντελένια γάντια...

Στις μέρες μας, φαίνεται ότι έχουμε ξεχάσει πως τα ρούχα που φοράμε καθημερινά, αποτελούν μια εξαιρετική ασπίδα προστασίας από τις ακτίνες του ηλίου. Οι νάιλον κάλτσες, φυσικά, επιτρέπουν την είσοδο πολλών βλαβερών ακτίνων, ενώ τα παντελόνια με πυκνή ύφανση (π.χ.

τζιν) προσφέρουν μοναδική προστασία.

Ένα καπέλο τζόκεϊ ή και ένα απλό καπέλο προστατεύουν το πρόσωπο και τα αυτιά των ατόμων που εργάζονται στο ύπαιθρο καθ' όλη τη διάρκεια του έτους - το ίδιο ισχύει και για όσους επιδίδονται σε σπορ σε ανοικτό χώρο... Τα καπέλα είναι απαραίτητα για τα άτομα χωρίς μαλλιά, δεδομένου ότι η έλλειψη μαλλιών αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στο κεφάλι.

Για τα άτομα με ανοικτό δέρμα (κόκκινα, ξανθά μαλλιά), που σπάνια μαυρίζουν, συνιστάται ιδιαίτερα η χρήση των ρούχων ως μέσο προστασίας. Στην Αυστραλία, χώρα που παρουσιάζει αυξημένο αριθμό δερματικών καρκίνων, οι περιπτώσεις αυτές θα μειώνονταν κατά 50% εάν εφαρμοζόταν το απλό αυτό μέτρο προστασίας.

Αντηλιακά

Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση των αντιηλιακών προϊόντων από το κοινό οδήγησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο να εκδώσει Σύσταση με στόχο την μεγαλύτερη ασφάλεια των καταναλωτών (Commission Recommendation of 22 September 2006 on the efficacy of sunscreen products and the claims made relating thereto -2006/647/EC)

Η σύσταση αυτή έχει διπλό στόχο. Αφενός την καλύτερη προστασία των καταναλωτών από το σύνολο της UV ακτινοβολίας (UVA και UVB), μέσω της χρήσης αντηλιακών προϊόντων ευρέως φάσματος προστασίας, αφετέρου την καλύτερη πληροφόρησή τους μέσω της συσκευασίας για καλύτερη επιλογή προϊόντος.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημοποιεί στη Σύσταση αυτή την ανάγκη αποτελεσματικής προστασίας ενάντια στις επιβλαβείς επιπτώσεις των ακτινών UVA. Έτσι, τα αντηλιακά προϊόντα πρέπει εφεξής να προσφέρουν ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας και μια μέγιστη αναλογία προστασίας από τις ακτίνες UVB προς τις ακτίνες UVA, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται εξισορροπημένη προστασία σε όλο το φάσμα της UV ακτινοβολίας.

Εκτός του δείκτη SPF που είναι ο δείκτης αντηλιακής προστασίας ενάντια στα ηλιακά εγκαύματα που προκαλούνται κυρίως από τις ακτίνες UVB τα αντηλιακά θα πρέπει να υπολογίζουν και τον δείκτη PPD που είναι δείκτης προστασίας ενάντια στις ακτίνες UVA.

Η συνιστώμενη αναλογία μεταξύ της προστασίας από τις ακτίνες UVB (SPF) προς την προστασία από τις ακτίνες UVA ( PPD) είναι ίση ή μικρότερη του 3 (SPF/PPD ≤ 3).

Όταν αυτή η αναλογία δεν τηρείται, το προϊόν δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ‘αντιηλιακό’.

Επισημαίνεται δε η σημασία της εφαρμογής σωστής ποσότητας αντιηλιακού προϊόντος για να επιτυγχάνεται κάθε φορά η αναγραφόμενη προστασία. Για την σωστή προστασία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ποσότητες παρόμοιες με εκείνες των δοκιμών (2mg/cm2) ή 6 κουταλιές του γλυκού (περίπου 36gr γαλακτώματος) για το σώμα ενός μέσου ενήλικου ατόμου.

Επιπλέον, για τη διευκόλυνση του εντοπισμού και της επιλογής του κατάλληλου προϊόντος, συνιστάται ο περιορισμός του αριθμού των δεικτών προστασίας και η αντιστοίχηση κάθε δείκτη με μια κατηγορία προστασίας: μικρή (SPF: 6, 10) , μεσαία (SPF: 15, 20 ,25), υψηλή (SPF: 30, 50), πολύ υψηλή προστασία (SPF: 50+).

Τέλος, συνιστάται η επισήμανση των κινδύνων που σχετίζονται με την έκθεση στον ήλιο και τη στάση που πρέπει να υιοθετούμε απέναντι στον ήλιο μέσα από την αναγραφή θεμάτων ασφαλείας στις συσκευασίες.

Χρήση αντηλιακών

Είναι απαραίτητη η χρήση αντηλιακών σε καθημερινή βάση; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εξαρτάται φυσικά από τον τύπο του δέρματος, την εποχή, την επαγγελματική απασχόληση και τη χώρα που ζούμε.

Στην Ελλάδα, όσοι εργάζονται στο ύπαιθρο θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακά προϊόντα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Το ίδιο ισχύει και για όσους ασχολούνται με αθλήματα ανοικτού χώρου. Εάν πάλι εργάζεστε σε γραφείο, θα πρέπει να βάζετε ένα λεπτό στρώμα αντηλιακού κάθε πρωί.

Οι κυρίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αντηλιακό τους ως κρέμα ημέρας, πριν εφαρμόσουν το μέικ-απ, ούτως ώστε να αποφύγουν τις επιπτώσεις από την έκθεση στον ήλιο, όπως οι καφέ κηλίδες και οι ρυτίδες ...

Και τι πρέπει να κάνει κάποιος στις διακοπές του; Όλοι σχεδόν έχουν πειστεί για τη σημασία των αντηλιακών κατά τη διάρκεια των διακοπών. Ωστόσο, τα προϊόντα αυτά είναι άχρηστα, εάν δεν χρησιμοποιούνται σωστά. Θα πρέπει να εφαρμόζετε το αντηλιακό σας 15 με 30 λεπτά πριν βγείτε έξω, σε κάθε σημείο του σώματος που εκτίθεται στον ήλιο.

Θα πρέπει να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στις ευαίσθητες περιοχές, τις οποίες συνήθως ξεχνάμε: τα αυτιά, τη μύτη, τα χείλια, τα πέλματα και τις παλάμες, το κάτω μέρος του λαιμού (και για τους άνδρες ), το κεφάλι στα φαλακρά άτομα, τους αγκώνες και την περιοχή των γεννητικών οργάνων στα παιδιά και τους γυμνιστές.

Χρησιμοποιείστε το αντηλιακό σας κάθε δύο ώρες, για όσο εκτίθεστε στον ήλιο, ακόμα και στο τέλος της ημέρας.

Το κολύμπι, ο αέρας και η υπερβολική εφίδρωση αφαιρούν την κρέμα πιο γρήγορα από το δέρμα, γι' αυτό και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιείτε το αντηλιακό σας πιο συχνά. Στο βουνό, το εκτεθειμένο δέρμα θα πρέπει να προστατεύεται κάθε μία ώρα (με την ίδια συχνότητα το χειμώνα και το καλοκαίρι).

Στην παραλία, συνιστάται να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ., γιατί τότε οι ακτίνες του ηλίου είναι πολύ πιο επικίνδυνες.

Σωστό – λάθος

• Οι ομπρέλες παρέχουν επαρκή αντηλιακή προστασία: λάθος. Οι ακτίνες του ήλιου αντανακλώνται απευθείας στο δέρμα σας. Τοποθετείστε την ομπρέλα στο γρασίδι, όπου υπάρχει καλύτερη απορρόφηση των ακτινών.
• Ο νεφελώδης ουρανός είναι ακίνδυνος: λάθος. Ακόμα και εάν δεν αισθάνεστε τη ζέστη του ήλιου, οι βλαβερές ακτίνες του διαπερνούν τα σύννεφα και φθάνουν στην επιφάνεια της γης μέσα από τα σύννεφα.
• Όταν φθάνετε στην παραλία, χρησιμοποιείτε το αντηλιακό σας μόνο μία φορά και νομίζετε ότι είστε προστατευμένοι για το υπόλοιπο της ημέρας: λάθος.
• Ένα μαυρισμένο δέρμα προσφέρει την καλύτερη προστασία: λάθος. Ακόμα και αν μαυρίζετε εύκολα, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείτε ένα αντηλιακό με μικρό δείκτη προστασίας.
• Τα προϊόντα για μαύρισμα χωρίς ήλιο προστατεύουν το δέρμα: λάθος. Το καφετί χρώμα είναι απλώς αποτέλεσμα μιας διαδικασίας οξείδωσης, όπως ένα μήλο, όταν κοπεί στα δύο, γίνεται καφέ. Ωστόσο, ο τύπος αυτός της κρέμας συνιστάται, εάν θέλετε να έχετε ένα όμορφο χρώμα καθ' όλη τη διάρκεια του έτους: είναι απολύτως ασφαλές και δεν έχει τις επικίνδυνες παρενέργειες του σολάριουμ.

Τα χάπια μαυρίσματος’ (psolaren) συνιστώνται μόνο για τη θεραπεία ορισμένων δερματοπαθειών και θα πρέπει να συνταγογραφούνται μόνο από γιατρούς. Χάπια που περιέχουν καροτίνη χαρίζουν στο δέρμα σας κάποιο χρώμα που δεν σας προστατεύει όμως από τον ήλιο και επιπλέον μπορεί να είναι επικίνδυνα για τα μάτια και το συκώτι σας.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

Δεν διατρέχουν όλα τα άτομα τον ίδιο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα (10 άτομα στα 100.000). Αρκετοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισής του. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου υποδιαιρούνται σε προσωπικούς παράγοντες (φωτότυπος, αριθμός σπίλων), προσωπικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Οι προσωπικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τον φωτότυπο, δηλαδή το πώς αντιδρά ένα άτομο στον ήλιο, που ποικίλλει από το άτομο με κόκκινα μαλλιά (φωτότυπος Ι), που πάντοτε καίγεται και δεν μαυρίζει ποτέ, το άτομο με φωτότυπο ΙΙ (πάντα καίγεται, μαυρίζει ελαφρά), μέχρι τα άτομα με σκούρο δέρμα με φωτότυπους V και VI.

Στην πραγματικότητα, τα άτομα με τη φτωχότερη μελαγχρωματική προστασία (φωτότυποι Ι και ΙΙ) διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η παρουσία μεγάλου αριθμού σπίλων (μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος) έχει επίσης μεγάλη σημασία. Αυτό ισχύει κυρίως για τους αποκαλούμενους ‘άτυπους’ σπίλους (όπως αυτοί ορίζονται με τα κριτήρια ABCD).

Το προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος είναι εξίσου σημαντικό, ειδικότερα εάν συνδέεται με την παρουσία άτυπων σπίλων (όπως αυτοί ορίζονται με τα κριτήρια). Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος κατά 500 φορές.

Τέλος, μεταξύ των περιβαλλοντικών παραγόντων (οι οποίοι συνδέονται φυσικά με τη συμπεριφορά του ατόμου μέσα στο περιβάλλον του), η έκθεση στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία, και ειδικότερα σε χώρες με πολύ μεγάλη ηλιοφάνεια (π.χ.

Αφρική) φαίνεται ότι διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο.

Επίσης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και την έκθεση στον ήλιο κατά τη διάρκεια των διακοπών ή τη συχνή χρήση σολάριουμ, ακόμα και όταν κάποιος δεν έχει ζήσει ποτέ σε χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια.

Πολλά άτομα απολαμβάνουν τον ήλιο των νότιων περιοχών, ορισμένες φορές και για μεγάλο χρονικό διάστημα και η εμφάνιση μελανωμάτων φαίνεται ότι συνδέεται με αυτήν την παρατεταμένη αλλά κατά διαστήματα έκθεση στον ήλιο.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι όλα τα άτομα που έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, καθώς και ιστορικό παρατεταμένης έκθεσης στον ήλιο κατά την παιδική ηλικία ή μεγάλο αριθμό σπίλων, θα πρέπει αναμφισβήτητα να απασχολήσουν την εκστρατεία αυτή.

Άλλα άτομα τα οποία θα πρέπει επίσης να την απασχολήσουν, είναι τα άτομα με πρόσφατες αλλαγές στις μελαγχρωματικές βλάβες του δέρματος ή βλάβες που ξύνονται, αιμορραγούν ή έχουν κάνει πρόσφατα την εμφάνιση τους.