Η ψυχική υγεία είναι δικαίωμα όλων μας στη ζωή

Αδιάγνωστοι παραμένουν οι μισοί από τους ασθενείς με προβλήματα ψυχιατρικής φύσεως που προσέρχονται σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Και αυτό σε μία εποχή που, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η οικονομική δυσπραγία αποτελεί στρεσογόνο παράγοντα για το σύνολο των πολιτών.

Ιδιαίτερα κινδυνεύουν τα άτομα με ευαίσθητη σωματική ή ψυχική υγεία, οι ηλικιωμένοι, οι άνεργοι και οι φτωχοί.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου 2009), δυσοίωνα είναι τα μηνύματα που στέλνουν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, για τη φροντίδα των συνανθρώπων μας που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα: οι άνθρωποι που κινδυνεύουν περισσότερο κάτω από συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας, επισημαίνουν, αποστερούνται των δυνατοτήτων προστασίας και θεραπείας τους.

Η εξέλιξη αυτή σημειώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτό είναι και ο λόγος που παράλληλα με το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας που καθόρισε η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγιεινής (‘Η Ψυχική υγεία στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας’) θα μπορούσε να προστεθεί και ένα παράλληλο μήνυμα: ‘Η ψυχική υγεία είναι δικαίωμα όλων μας στη ζωή’.

Την ημέρα αυτή, το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, με την υποστήριξη της φαρμακευτικής εταιρείας sanofi – aventis, οργανώνουν εκστρατεία με στόχο την ενημέρωση των πολιτών. Το Σάββατο, 10 Οκτωβρίου 2009 (από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα ), στην οδό Ερμού και Νίκης (πλατεία Συντάγματος) θα διανεμηθεί τρίπτυχο ενημερωτικό έντυπο σε ειδικό διαμορφωμένο περίπτερο.

Σύμφωνα με τον Επίτιμο πρόεδρο της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, Καθηγητή κ. Γεώργιο Χριστοδούλου, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Τμήματος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγιεινής και τον πρόεδρο της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Καθηγητή κ.

Νικόλαο Τζαβάρα, το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας επελέγη στην προσπάθεια ενσωμάτωσης της ψυχικής υγείας στη συνολική υγειονομική φροντίδα του πληθυσμού στο επίπεδο της κοινότητας. ‘Εξακολουθεί, πράγματι μέχρι τις μέρες μας να υπάρχει αυτός ο απαράδεκτος δυισμός, δηλαδή να θεωρείται ότι η σωματική υγεία έχει τόσες διαφορές από την ψυχική υγεία ώστε οι μεν πάσχοντες από σωματικά νοσήματα να θεραπεύονται οι δε πάσχοντες από ψυχικά νοσήματα να εγκλείονται (σε άσυλα’», επισημαίνουν εκπρόσωποι της Ελληνικής Ψυχιατρικής εταιρείας.

Σε επίπεδο δευτεροβάθμιας φροντίδας, σημειώνει ο κ. Χριστοδούλου, έχει γίνει κάποια πρόοδος στην απαρτίωση σωματικής και ψυχικής φροντίδας, με τη δημιουργία ψυχιατρικών τομέων στα Γενικά Νοσοκομεία. Στο επίπεδο, όμως, της κοινότητας είμαστε ακόμη πολύ πίσω, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Οι γενικοί γιατροί δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα ψυχικά νοσήματα και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την πάθηση που οδηγεί συχνότερα από οποιαδήποτε άλλη στην αυτοκτονία. Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου ο ένας στους δύο ασθενείς με ψυχικά προβλήματα που επισκέπτεται υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας παραμένει αδιάγνωστος.

‘Αυτό οφείλεται στην ανεπαρκή εκπαίδευση των γενικών γιατρών αλλά και σε άλλους παράγοντες, όπως είναι η ανυπαρξία προσωπικού γιατρού που να γνωρίζει τα προβλήματα του ασθενούς, η απουσία συστήματος συνεντεύξεων (ραντεβού) η απουσία συνέχειας της φροντίδας (continuity of care), δηλαδή παρακολούθηση του ασθενούς από την ίδια ομάδα θεραπευτών.

Συντελεί επίσης και η εγγενής δυσκολία αναγνώρισης ορισμένων ψυχικών νοσημάτων (τυπικό παράδειγμα η κατάθλιψη) που εκφράζονται με ατυπία, κυρίως μέσα από σωματικά κανάλια (πόνοι και άλλες υποχονδριακές αιτιάσεις, αλκοολισμός, αϋπνία, μείωση της libido, εξάρτηση από ουσίες κλπ)’, εξηγεί ο κ.

Χριστοδούλου.

Προγράμματα ενημέρωσης

Οι παραπάνω διαπιστώσεις έχουν οδηγήσει στην κατάρτιση προγραμμάτων για την ενημέρωση και την εκπαίδευση των γενικών γιατρών και άλλων κοινοτικών φορέων σε θέματα ψυχικής υγείας. Αναφέρονται ενδεικτικά τα προγράμματα που είναι σε εξέλιξη σε πανελλαδικό επίπεδο από το Ελληνικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών, καθώς και αυτά που εφαρμόστηκαν πρώτη φορά πριν από δέκα χρόνια σε συνεργασία της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας για την ενημέρωση εκπροσώπων κοινοτικών φορέων (γενικών γιατρών, ιερέων, εκπαιδευτικών, δημοσιογράφων, αστυνομικών κλπ).

Όπως τονίζει ο Kαθηγητής, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αποτελεί το σημείο εισόδου όλου του συστήματος υγειονομικής φροντίδας μιας χώρας. Ο επιπολασμός (επικράτηση) των ψυχικών διαταραχών μπορεί να επηρεασθεί από τις παρεμβάσεις σε πρωτοβάθμιο επίπεδο.

Στατιστικά, μόνο οι παρεμβάσεις που αφορούν το σύνολο του πληθυσμού μπορούν να είναι αποτελεσματικές. ‘Ωστόσο, οι παρεμβάσεις σε ατομικό επίπεδο μπορεί να μην έχουν στατιστικό αντικατοπτρισμό, δεν παύουν όπως να έχουν τη σημασία τους.

Εδώ εντάσσονται οι παρεμβάσεις σε ευεπίφορα άτομα της κοινότητας δηλαδή γυναίκες χωρίς την προστασία υποστηρικτικού συστήματος, παιδιά, άτομα σε χηρεία, γυναίκες σε περίοδο λοχείας, άτομα εθισμένα στο αλκοόλ ή εξαρτησιογόνες ουσίες, άτομα αυτοκαταστροφικά κλπ. 

Προγράμματα πρωτοβάθμιας ψυχικής φροντίδας στα σχολεία, για γονείς, για μονογονεϊκές οικογένειες, για παιδιά με γονείς που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα, για άτομα με συνδρομή μετατραυματικού stress (PTSD) έχουν εφαρμοσθεί με αρκετή επιτυχία’, προσθέτει ο κ.

Χριστοδούλου.

Κατάθλιψη: Δεύτερη αιτία αναπηρίας το 2010

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, εκπρόσωποι της WFMH (Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγιεινής) τονίζουν ότι τον επόμενο χρόνο η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη αιτία αναπηρίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρά ταύτα, σε σύνολο 450 εκατομμυρίων ανθρώπων που πάσχουν από ψυχικό νόσημα παγκοσμίως, λιγότεροι από τους μισούς υποβάλλονται σε θεραπεία.

Σε πολλά ‘αναπτυσσόμενα’ κράτη υπάρχει μόνο ένας, το πολύ δύο ψυχίατροι για το σύνολο του πληθυσμού, ενώ σε πολλές ‘αναπτυγμένες’ χώρες περιορίστηκαν τα κονδύλια για τη στελέχωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Οι εξελίξεις αυτές κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικές είναι, δεδομένου ότι οι ασθενείς με σοβαρά ψυχικά προβλήματα πεθαίνουν από σωματικά νοσήματα κατά μέσο όρο 25 χρόνια νωρίτερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Η διάγνωση ψυχιατρικών προβλημάτων στην πρώιμη φάση της νόσου καθιστά τη θεραπεία εφικτή και την πρόγνωση καλύτερη, συντελεί στην αποτροπή βαρύτερων συνεπειών της νόσου και επιτρέπει την ίαση καταστάσεων που ενδεχομένως δεν θα έφθαναν ποτέ στον ειδικό γιατρό.