Από την ψυχική νόσο του χθες στην ψυχική υγεία του αύριο

Της Σοφίας Νέτα

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το σχέδιο της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Κέρκυρα, ενώ εδώ και ενάμιση χρόνο έχει κλείσει το Άσυλο του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου του νησιού.

Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας έχοντας ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο, έδωσε τη θέση του στο Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας με την ανάπτυξη των κατάλληλων εξωνοσοκομειακών δομών όχι μόνο για την αποασυλοποίηση των πρώην ασθενών αλλά κυρίως για την ομαλή ψυχοκοινωνική τους αποκατάσταση και την επαγγελματική επανένταξή τους.

Παράλληλα δημιουργούνται όλες οι αναγκαίες δομές και υπηρεσίες για την κάλυψη των αναγκών ψυχικής υγείας παίδων, εφήβων και ενηλίκων.
Ο μετασχηματισμός του Ψυχιατρείου της Κέρκυρας σε ένα δίκτυο μονάδων ψυχικής υγείας ήταν ένας από τους βασικούς στόχους του εθνικού σχεδίου για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση.

Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα υλοποιείται εδώ και χρόνια μέσα από παρεμβάσεις και ενέργειες που περιλαμβάνουν νέες κοινοτικές δομές με σκοπό την οριστική κατάργηση των ψυχιατρείων της χώρας. Με τον όρο ‘Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση’ εννοείται το σύνολο των παρεμβάσεων που επιτρέπουν στον ψυχικά ασθενή να παραμείνει ενεργός πολίτης, μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον, με αυτονομία, οικονομική δράση και κοινωνική ένταξη.

Η περίθαλψη στην κοινότητα έχει καλύτερα αποτελέσματα από αυτή που προσφέρεται στα ιδρύματα, τόσο στην έκβαση όσο και στην ποιότητα ζωής των ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Η μετατόπιση του κέντρου βάρους της φροντίδας των ασθενών από τα ψυχιατρεία στην κοινότητα είναι οικονομικά συμφέρουσα και σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Υπηρεσίες με τέτοια βάση δίνουν τη δυνατότητα έγκαιρης παρέμβασης και περιορίζουν το στιγματισμό των ασθενών.

Το Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας χαρακτηρίζεται ως μοντέλο ανάπτυξης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, καθώς η μετάβαση από το κλειστό σύστημα ψυχιατρικής στην ‘κοινοτική ψυχιατρική’ έγινε με μεγάλη επιτυχία, ομαλά και με τη συνεχή συμπαράσταση των εργαζομένων και των πολιτών της Κέρκυρας.

Το σύνολο των έργων συγχρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος ‘Υγεία-Πρόνοια’ 2000-2008, με 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση-Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και 25% από εθνικούς πόρους-Υπουργείο υγείας και κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Στην Κέρκυρα ο στόχος μπορεί να επιτεύχθηκε στα πλαίσια των κανονισμών και της νομοθεσίας, απαιτείται ωστόσο, συνεχής παρακολούθηση και βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών. Παρέχονται υπηρεσίες τόσο για τους πρώην χρόνιους ασθενείς που σήμερα ζουν σε δομές αποασυλοποίησης σε όλη την Κέρκυρα, αλλά κυρίως κοινοτικές υπηρεσίες για οποιονδήποτε πολίτη τις έχει ανάγκη.

Στον ενάμιση χρόνο λειτουργίας του Κοινοτικού Δικτύου, εκατόν είκοσι χρόνιοι ασθενείς που νοσηλεύονταν στο Ψυχιατρείο, ζουν πια σε δομές στην κοινότητα (ξενώνες, οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα) ενώ 30 άτομα έχουν εκπαιδευθεί και εργάζονται εξασφαλίζοντας το δικό τους εισόδημα.

‘Ήταν ένα μεγάλο στοίχημα στην αρχή, αλλά δε σταματάμε εδώ’, επισήμανε σε συνέντευξη Τύπου ο Διοικητής του Κοινοτικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Κέρκυρας Σωτήρης Κουπίδης. ‘Η εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της ποιότητας των μονάδων ψυχικής υγείας και των υπηρεσιών, αποτελεί μία πρόκληση για όλους εμάς που μετείχαμε στη μετάβαση από την ψυχική νόσο του χθες στην ψυχική υγεία του σήμερα και του αύριο.

Η τομεοποίηση είναι πλέον πραγματικότητα. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παρέχονται μέσα στην κοινότητα και κάνουν χρήση όλων των διαθέσιμων πόρων, ενώ εξασφαλίζουν το ‘συνεχές της φροντίδας’ των ψυχικά ασθενών. Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας που προτείνει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση δεν είναι μια απλή τεχνοκρατική προσέγγιση, αλλά η ουμανιστική αντίληψη πάνω στην οποία δομείται η όποια παρέμβαση για την αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας και αναπτύσσεται η κοινωνική αλληλεγγύη.

Για το λόγο αυτό η εδραίωσή της αποτελεί συνεχή και αδιάλειπτο στόχο της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του ΥΥΚΑ μέσω τόσο των εθνικών πόρων όσο και του εθνικού στρατηγικού σχεδίου της Δ’ Προγραμματικής Περιόδου 2007-2013’.

Αναφερόμενη στις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί η Διευθύντρια Ψυχίατρος-Πρόεδρος του Τομέα Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας –Λευκάδας Έφη Μπούκα τόνισε ότι ‘έχουμε ανεβάσει τον πήχη πιο ψηλά και η μεγάλη αυτή αλλαγή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Το άσυλο αντικαταστάθηκε από ένα πλήρες κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας που εστιάζει όχι πλέον στην αντιμετώπιση και διαχείριση της ψυχικής νόσου, αλλά στην παρακολούθηση και προαγωγή της ψυχικής υγείας. Σήμερα, καταγράφεται επιταχυνόμενος ρυθμός ανάπτυξης όλων των αναγκαίων υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων, εφήβων και παίδων, όπως αυτές προβλέπονται από το νόμο και καθορίζονται από τις ρεαλιστικές ανάγκες’.

Ο πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΨΝΚ, Διευθυντής Ψυχίατρος Ανδρέας Κατσαρός ανέφερε ότι ‘το κοινοτικό δίκτυο προσπαθεί μέσα από μία ολιστική βιο-ψυχο-κοινωνική προσέγγιση (π.χ. θεραπεία, κοινωνική συμμετοχή, οικονομική κατάσταση, επάγγελμα, διασκέδαση) και όχι απλά βιολογική (δίπολο νόσου – θεραπείας) να απαντήσει στο σύνολο των αναγκών των χρηστών με τη δική τους συμμετοχή αλλά και με την εμπλοκή των συγγενών, των επαγγελματικών ψυχικής υγείας, των φορέων και του συνόλου της κοινότητας’.

Στη συνέντευξη τύπου ανακοινώθηκε ακόμα η λειτουργία της συνεταιριστικής δράσης που προάγει την ισότιμη συμμετοχή των χρηστών ψυχικής υγείας, των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και των ατόμων της κοινότητας. Όπως εξήγησε ο Διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του ΨΝΚ και πρόεδρος του Κοινωνικού Συνεταιρισμού Περιορισμένης Ευθύνης ‘Νέοι Ορίζοντες’ Ζαννής Χαβιάρας, αυτή η πρωτοβουλία στοχεύει στην επαγγελματική ένταξη των ψυχικά πασχόντων και στη μείωση του στίγματος και των διακρίσεων.

Ήδη, οι συμμετέχοντες του ΚοιΣΠΕ ‘Νέοι Ορίζοντες’ απασχολούνται σε εργασίες κηπουρικής, καθαριότητας και στάθμευσης, ενώ στο Συνεταιρισμό λειτουργούν κυλικείο – καφέ, καφέ- ουζερί και φούρνος.

Ειδικότερα, το Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας, περιλαμβάνει:

• Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας
• Κέντρο Ψυχικής Υγείας με ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες, που προσφέρει για πρώτη φορά στην Κέρκυρα δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά, αλλά και προληπτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε εφήβους και ενήλικους. Σκοπό έχει την προληπτική παρέμβαση σε θέματα ψυχικής υγείας, την αγωγή υγείας και την καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής νόσου
• Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας Λευκάδας (ολοκλήρωση της σύστασης εντός τριμήνου) που θα παρέχει υπηρεσίες σε Κέντρα Υγείας, περιφερειακά ιατρεία σε σπίτια εφόσον της ζητηθεί σε συνεργασία με άλλους φορείς και προγράμματα υγείας, όπως το πρόγραμμα ‘Βοήθεια στο Σπίτι’.

Δευτεροβάθμιες Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

• Κλινική Οξέων περιστατικών – Μονάδα Βραχείας Νοσηλείας που αποτελεί την Ψυχιατρική Κλινική η οποία θα μεταφερθεί στο υπό ανέγερση Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας. Σήμερα λειτουργεί με 20 κλίνες στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κέρκυρας.
• Ενδιάμεσες δομές, δηλ. το Νοσοκομείο Ημέρας και το Μετανοσοκομειακό Ξενώνα ‘Ν. Μώρος’.
• Τακτικά εξωτερικά ιατρεία στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας, αλλά και στο Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας.
• Υπηρεσίες διασυνδετικής ψυχιατρικής για περιστατικά που νοσηλεύονται στο Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας.

Δομές Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης

Δύο Ξενώνες, πέντε Οικοτροφεία και τρία Προστατευόμενα Διαμερίσματα, που φιλοξενούν όλους τους χρόνιους πρώην ασθενείς του ΨΝΚ.

Επαγγελματική Επανένταξη

Κέντρο Προεπαγγελματικής και Επαγγελματικής Κατάρτισης που σκοπό έχει την απόκτηση δεξιοτήτων και κατάρτισης από χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Τέλος το ΔΥΨΥ συμμετέχει στον Κοινωνικό Συνεταιρισμό Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ) ‘Νέοι Ορίζοντες’ ως μέτοχος.

Σκοπός του Συνεταιρισμού είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας για τους ψυχικά πάσχοντες και η προώθησή τους στην αγορά εργασίας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι συμπαραστάτες σε αυτό το δύσκολο αγώνα είναι τα μέλη του Συλλόγου Οικογενειών και Φίλων Ψυχιατρείου Κέρκυρας, που ιδρύθηκε το 2005 με στόχο την ενημέρωση των οικογενειών και του κοινού για τον αποστιγματισμό της ψυχικής ασθένειας, την ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου, την προσφορά βοήθειας και υποστήριξης στις οικογένειες με άτομο με ψυχική διαταραχή, την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, τη διεκδίκηση της βελτίωσης των συνθηκών νοσηλείας, κ.λπ.

*Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ‘Υγεία – Πρόνοια’ 2000-2006 εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την Ε(2001) 583/04.04.2001 απόφαση και αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο υλοποίησης της στρατηγικής του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για την περίοδο 2000-2008.

Ο προϋπολογισμός του ΕΠΥΠ χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, κατά από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και κατά από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Εθνική Συμμετοχή). Από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις, που υλοποιεί είναι η μεταρρύθμιση στην ψυχική υγεία (Ψυχαργώ Β’ Φάση), ο αποϊδρυματισμός στην Πρόνοια, η ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης.
Περισσότερες πληροφορίες: http://www.ygeia-pronoia.gr/