6. Αντιυπερτασικά φάρμακα

Πρέπει να πάρετε φάρμακα για την υπέρτασή σας ;

Η αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης είναι συνήθως συνδυασμός παρέμβασης στον τρόπο ζωής του ατόμου (δίαιτα, άσκηση, απώλεια βάρους, περιορισμός αλκοόλ, διακοπή καπνίσματος, αποφυγή στρες) και φαρμακευτικής θεραπείας.

Σήμερα είναι ξεκάθαρο ότι η σωστή αντιμετώπιση του υπερτασικού ατόμου πρέπει να στοχεύει στο να μειώσει το συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο του ασθενούς και όχι μόνο να περιορίζεται στην ελάττωση της τιμής της πίεσής του. Αυτό γίνεται διότι σπάνια ένα άτομο έχει αυξημένη μόνο την πίεσή του: συνήθως είναι και καπνιστής ή έχει αυξημένη την χοληστερίνη του ή έχει σάκχαρο ή αυξημένο σωματικό βάρος.

Με την συνύπαρξη αυτών των παραγόντων κινδύνου οι επιπλοκές της υπέρτασης είναι πολλαπλάσιες..

Ο ιατρός θα αποφασίσει εάν, εκτός από τις αλλαγές στον τρόπο ζωή σας, θα αρχίσετε φαρμακευτική θεραπεία συνεκτιμώντας την αυξημένη τιμή της πίεσής σας, την παρουσία ή όχι των λοιπών παραγόντων κινδύνου που προαναφέραμε και την παρουσία ή απουσία βλαβών στα όργανα στόχους.

Θυμηθείτε: Ακόμα και αν χρειάζεται να παίρνετε φάρμακα για την υπέρτασή σας ο τρόπος που ζείτε παίζει σημαντικό ρόλο. Η φαρμακευτική αγωγή δεν αντικαθιστά ένα υγιεινό τρόπο διατροφής και τακτικής σωματικής δραστηριότητας αλλά δρα συμπληρωματικά και συνεργικά στην αντιμετώπιση της υπέρτασης και των επιπλοκών της.

Ωφελεί η αντιυπερτασική θεραπεία;

Σήμερα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η μείωση της αρτηριακής πίεσης έχει ευνοϊκό αντίκτυπο στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα. Με την μείωση της πίεσης, μειώνεται κατά 40% ο κίνδυνος για αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και κατά 16% ο κίνδυνος εμφράγματος του μυοκαρδίου.

Επίσης σημαντικά μειώνεται ο κίνδυνος καρδιακής ανεπάρκειας, νεφρικής ανεπάρκειας και ανευρυσμάτων. Τα οφέλη αυτά είναι το ίδιο και περισσότερο σημαντικά στα ηλικιωμένα άτομα.

Όλα τα αντιυπερτασικά φάρμακα είναι ίδια;

Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε ένας μεγάλος αριθμός αντιυπερτασικών φαρμάκων . Υπάρχουν τουλάχιστον 6 κύριες κατηγορίες φαρμάκων που μειώνουν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης. Αυτές είναι τα διουρητικά, οι β-αποκλειστές, οι ανταγωνιστές ασβεστίου, οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτανσίνης, οι αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτανσίνης 2 και τα κεντρικώς δρώντα.

Καθεμιά από αυτές έχει διαφορετικό τρόπο δράσης και μπορεί να περιέχει αρκετές επιμέρους φαρμακευτικές ουσίες που κυκλοφορούν στην αγορά με διαφορετικά ονόματα. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και για αυτό η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται.

Αντιυπερτασικά φάρμακα που είναι κατάλληλα για έναν άνθρωπο δεν είναι πάντα και τα καταλληλότερα για κάποιον άλλον που έχει την ίδια πίεση.

Μερικές κατηγορίες φαρμάκων μπορεί να ελαττώνουν την πίεση αλλά να έχουν βλαβερές συνέπειες σε άλλες παραμέτρους. π.χ. να ανεβάζουν τα επίπεδα του σακχάρου ή της χοληστερίνης. Κάποια άλλα απαγορεύεται να τα παίρνετε εάν πάσχετε και από άλλες παθήσεις π.χ.

άσθμα… Μερικές φορές η πίεσή σας μπορεί να ρυθμίζεται καλύτερα με συνδυασμό δύο ή ακόμα και τριών φαρμάκων. Μη σας φοβίζει αυτό. Το γεγονός ότι αυξάνεται το αντιυπερτασικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει ότι αυξάνονται και οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων˙ αντιθέτως τις περισσότερες φορές η προσθήκη ενός φαρμάκου μπορεί να εξουδετερώνει τις ανεπιθύμητες ενέργειες του άλλου.

Ο αριθμός των χαπιών που παίρνετε δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι το επίπεδο της πίεσής σας. Το ιδανικό φάρμακο είναι αυτό που είναι αποτελεσματικό, απολύτως ασφαλές από πλευράς ανεπιθύμητων δράσεων, εύκολο στην λήψη του και σχετικά φτηνό.

Σήμερα, μπορεί να μην έχουμε το ιδανικό αντιυπερτασικό φάρμακο αλλά τα υπάρχοντα πληρούν πολλά από τα χαρακτηριστικά του. Ο ιατρός είναι αυτός που θα ψάξει να βρει το πιο κατάλληλο για σας φάρμακο λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους τις σχετικές με την υγεία σας.

Να θυμάστε ότι ο πρώτος στόχος είναι η μείωση της αρτηριακής πίεσης στα επιθυμητά επίπεδα και μικρότερη σημασία έχει το φάρμακο ή τα φάρμακα με τα οποία θα το πετύχετε αυτό.

Έχουν παρενέργειες τα αντιυπερτασικά φάρμακα;

‘...Γιατρέ μου, είμαι πολύ υποχρεωμένη απέναντί σου. Από τις πρώτες ημέρες που πήρα τα φάρμακα που μου έδωσες, η πίεσή μου ρυθμίσθηκε. Την βρίσκω πρωί - απόγευμα 12 με 8. Δυστυχώς όμως, εδώ και 10 ημέρες τα πόδια μου πρήσθηκαν και ίσως το δέρμα μου εκεί να έγινε πιο σκούρο...’

‘...Με την πίεση τα βολεύω. Παίρνω κάθε πρωί το χάπι μου και σπάνια την βρίσκω ανεβασμένη από την προηγούμενη επίσκεψή μου, πριν από 4 μήνες. Τον τελευταίο μήνα όμως ταλαιπωρούμαι από ένα παράξενο βήχα. Με πιάνει ένας ξηρός και παρατεταμένος βήχας που δεν υποχωρεί με κανένα αντιβηχικό σιρόπι.

Πήγα και σε πνευμονολόγο, έκανα ακτινογραφία θώρακα που ήταν καθαρή, δεν είχα ακροαστικά και ο γιατρός μου είπε μήπως φταίει το χάπι για την πίεση...’

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και τα αντιυπερτασικά δεν στερούνται κάποιων παρενεργειών ή ανεπιθύμητων δράσεων. Ευτυχώς όμως οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες από τα φάρμακα αυτά είναι σπάνιες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων υποχωρούν με την διακοπή λήψης του φαρμάκου.

Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι και η λήψη ανενεργούς φαρμακευτικά ουσίας μπορεί να προκαλέσει κάποια συμπτώματα (φαινόμενο placebo). Έτσι, θα πρέπει να τονισθεί ότι τα οποιοδήποτε συμπτώματα παρουσιασθούν με την έναρξη της θεραπείας δεν πρέπει να αποδοθούν υποχρεωτικά στην δράση της φαρμακευτικής ουσίας.

Μην τρομάζετε από τις αναγραφόμενες παρενέργειες στο έντυπο που υπάρχει στο κουτί του φαρμάκου. Ο κατασκευαστής είναι υποχρεωμένος να αναφέρει όλες τις παρενέργειες που έχουν παρατηρηθεί ανεξάρτητα από την συχνότητα που αυτές εμφανίσθηκαν.

Συνήθως η κάθε κατηγορία αντιυπερτασικών φαρμάκων χαρακτηρίζεται και από κάποιες ιδιαίτερες παρενέργειες. Έτσι, τα διουρητικά μπορεί να μειώσουν το κάλιο και να προκαλέσουν ένα αίσθημα αδυναμίας. Οι β αναστολείς μπορεί να μειώσουν σημαντικά τους παλμούς της καρδιάς, να προκαλέσουν δύσπνοια, κόπωση ή κρύα άκρα.

Οι ανταγωνιστές ασβεστίου μπορεί να προκαλέσουν εξάψεις και οιδήματα στα πόδια.

Οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου μπορεί να προκαλέσουν ξηρό και επίμονο βήχα που δεν προκαλείται από τους αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτανσίνης. Τα αντιυπερτασικά φάρμακα με κεντρική δράση συνήθως προκαλούν υπνηλία και ξηροστομία.

Ορισμένα από τα αντιυπερτασικά (β αναστολείς, διουρητικά κλπ ) μπορεί να προκαλέσουν σεξουαλικές διαταραχές στους άνδρες, που όμως είναι μικρού βαθμού και συνήθως αναστρέψιμες με την διακοπή του φαρμάκου. Επίσης, οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα πρέπει να ενημερώνουν τον θεράποντα ιατρό για το ενδεχόμενο κύησης διότι ορισμένα αντιυπερτασικά φάρμακα αντενδείκνυνται σε αυτό το ενδεχόμενο και άλλα είναι πιο ταιριαστά.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να σταματήσετε να οδηγείτε ή να τροποποιήσετε τις όποιες δραστηριότητές σας ή να αλλάξετε τα χόμπι σας επειδή λαμβάνετε αντιυπερτασικά φάρμακα.

Σε περίπτωση που εμφανισθεί οποιοδήποτε σύμπτωμα κατά την διάρκεια της θεραπείας σας και ιδίως κατά τις πρώτες ημέρες, θα πρέπει να το συζητήσετε με τον θεράποντα γιατρό σας. Ανάλογα, αυτός θα κρίνει αν χρειάζεστε τροποποίηση της δόσης του φαρμάκου ή αλλαγή του φαρμάκου με κάποιο άλλο διαφορετικής κατηγορίας.

Να θυμάστε ότι είναι πολύ ασφαλέστερο να παίρνετε φάρμακα παρά να αφήνετε αρρύθμιστη την πίεσή σας.

Τι πρέπει να προσέχετε όταν παίρνετε αντιυπερτασικά φάρμακα

Πάρτε τα φάρμακά σας ακριβώς όπως σας τα έχει δώσει ο ιατρός σας. Ποτέ μην αλλάζετε ή παραλείπετε τα φάρμακά σας και ποτέ μην τα διακόπτετε χωρίς προηγούμενη επικοινωνία μαζί του.

Να θυμάστε να παίρνετε τα φάρμακά σας σε καθημερινή βάση. Η υπέρταση είναι μία νοσηρή κατάσταση που με την κατάλληλη συνεργασία γιατρού –ασθενούς μπορεί να αντιμετωπισθεί αλλά συνήθως δεν μπορεί να θεραπευθεί και μετά να ξεχασθεί.

Επίσης η υπέρταση δεν έχει συμπτώματα. Δεν είναι αρθρίτιδα, που ο πόνος των αρθρώσεων θα σας υπενθυμίσει ότι είναι η ώρα να πάρετε την δόση σας.

Ιδού μερικά τεχνάσματα για να μην ξεχνάτε τα φάρμακά σας

• Βάλτε τα φάρμακά σας σε χώρο που σχετίζεται με τις καθημερινές πράξεις ρουτίνας π.χ. δίπλα στην οδοντόβουρτσα ή δίπλα στο τραπέζι του πρωινού (φροντίστε να είναι πάντα μακριά από παιδιά)
• Σημειώστε στο ημερολόγιό σας να ανανεώσετε τη συνταγή σας προτού εξαντληθούν τα φάρμακα
• Πάρτε μαζί σας επαρκή ποσότητα φαρμάκων όταν ταξιδεύετε
• Εάν πιστεύετε ότι έχετε κάποια παρενέργεια του φαρμάκου συνεννοηθείτε με τον ιατρό σας. Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξετε φάρμακο
• Εάν πρόκειται να λάβετε για κάποιο λόγο άλλα φάρμακα επικοινωνήστε με τον ιατρό σας. Μερικά από αυτά π.χ. τα αποσυμφορητικά της μύτης, τα αντιβηχικά ή τα αντιφλεγμονώδη μπορεί να ανεβάζουν την πίεση. Ειδικότερα τα αντιφλεγμονώδη, όταν τα παίρνετε συχνά για την αρθρίτιδα ή την οσφυαλγία σας, μπορεί να προκαλέσουν αύξηση της πίεσης και να εμποδίσουν την δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων
• Μην κόβετε τα χάπια στην μέση αν δεν υπάρχει ειδική χαραγή στον μέσο του δισκίου και αν δεν ρωτήσετε τον γιατρό σας. Ορισμένα χάπια έχουν μία εξωτερική επίστρωση για να περνούν από το στομάχι και να απορροφούνται στο έντερο. Αν τα κόψετε θα καταστρέψετε αυτή την επίστρωση και θα μεταβάλλετε την απόδοση του φαρμάκου. Επίσης, οι κάψουλες δεν κόβονται γιατί τα διάφορα συστατικά τους μπορεί να μην είναι ισομερώς κατανεμημένα.

Αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο η υπέρταση των ηλικιωμένων;

Παλαιότερα η υπέρταση στους ηλικιωμένους εθεωρείτο ότι ίσως αποτελεί μία φυσιολογική εκδήλωση γήρανσης και ότι δε δημιουργεί προβλήματα. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η υπέρταση προκαλεί καρδιαγγειακά προβλήματα ανεξάρτητα από την ηλικία και επίσης η σωστή ρύθμιση της πίεσης ωφελεί κυρίως τους ηλικιωμένους υπερτασικούς.

Στόχος και εδώ θα είναι η πίεση να είναι κάτω από το 16 με ιδανική τιμή κάτω από 14.

Ο ηλικιωμένος υπερτασικός θα ακολουθήσει το ίδιο υγιεινοδιαιτητικό πρόγραμμα όπως και ο νεώτερος υπερτασικός. Επίσης, τα αντιυπερτασικά φάρμακα που χορηγούνται στους ηλικιωμένους είναι τα ίδια με αυτά των νεωτέρων υπερτασικών.

Υπάρχουν όμως και κάποιες ιδιαιτερότητες της προχωρημένης ηλικίας. Οι ηλικιωμένοι είναι συνήθως πιο ευαίσθητοι στο νάτριο, για αυτό και απαιτείται περισσότερη προσοχή στο αλάτι. Επίσης λόγω συχνοτέρων διαταραχών της νεφρικής και της ηπατικής λειτουργίας οι χορηγούμενες δόσεις των φαρμάκων θα πρέπει να είναι μικρότερες.

Στους ηλικιωμένους είναι συχνή η ορθοστατική υπόταση. Για αυτό χρειάζεται να πίνετε αρκετό νερό, να σηκώνεστε με αργό τρόπο από το κάθισμά σας και να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας για τις σωστές δόσεις των αντι-υπερτασικών φαρμάκων που λαμβάνετε.

Θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα και υπέρταση

Στις περιπτώσεις που έχετε υπέρταση και ο γυναικολόγος σας κρίνει ότι πρέπει να πάρετε θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα μην ανησυχείτε. Τα σκευάσματα αυτά είτε περιέχουν μόνο οιστρογόνα είτε οιστρογόνα και προγεστερόνη δεν θα επηρεάσουν αρνητικά την ρύθμιση της πίεσή σας.

Αντίθετα, τα αντισυλληπτικά χάπια μπορεί να αυξήσουν λίγο την πίεση γιατί περιέχουν μεγαλύτερες δόσεις οιστρογόνων. Η θεραπεία υποκατάστασης δεν εγκυμονεί τέτοιο κίνδυνο και μάλιστα ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μπορεί ακόμα και να μειώσει λίγο την πίεση.

Πως αντιμετωπίζεται ο υπερτασικός διαβητικός ασθενής

Ο διαβήτης συνυπάρχει σε ένα μεγάλο ποσοστό με την υπέρταση. Το 60-80 % των διαβητικών θα εμφανίσουν υπέρταση μέσα σε ένα διάστημα περίπου μίας δεκαετίας. Ο συνδυασμός αυτών των δύο είναι μια πολύ σοβαρή κατάσταση. Αν έχετε διαβήτη και υπέρταση, ο στόχος σας πρέπει να είναι η μείωση της πίεσης τουλάχιστον στα 130/80 mm Hg.

Η καλή ρύθμιση της πίεσης στον διαβητικό θα τον προστατεύσει περισσότερο από τα καρδιαγγειακά νοσήματα από όσο αυτή καθεαυτή η καλή ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα. Κυριαρχικό ρόλο εδώ έχει ο υγιεινός τρόπος ζωής, η τακτική άσκηση, η διακοπή του τσιγάρου και ο περιορισμός του αλκοόλ.

Αν με αυτά τα μέτρα, δεν κατέβει η πίεσή σας κάτω από 13 με 8.5, τότε ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει επιπλέον και φάρμακα.

Μπορεί να ρυθμισθεί πάντα η υπέρταση ;

"...Ακολουθώ κατά γράμμα τις οδηγίες του γιατρού μου. Έχασα βάρος, σταμάτησα το κάπνισμα, περπατώ μισή ώρα τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα, δεν πίνω σχεδόν καθόλου αλκοόλ. Επιπλέον παίρνω και τα τρία φάρμακα που μου έδωσε για την πίεση και μάλιστα τηρώ τις ώρες λήψεις με ευλάβεια.

Παρά ταύτα η πίεσή μου δεν κατεβαίνει κάτω από 18..."

Σε ένα ποσοστό 5-10% των υπερτασικών ατόμων μπορεί να παρατηρηθεί μία σημαντική δυσκολία στο να μειωθεί η πίεση. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ανθεκτική υπέρταση.

Στην περίπτωση αυτή ο γιατρός θα σας τροποποιήσει μία ή περισσότερες φορές τους συνδυασμούς των φαρμάκων, θα προσθέσει και κάποιο τέταρτο ή πέμπτο φάρμακο και θα αυξήσει την δοσολογία τους. Θα χρειασθεί υπομονή και επιμονή, μαζί με πίστωση χρόνου για να φθάσετε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Παράλληλα θα πρέπει να επανεξετάσετε και την δική σας στάση και συμπεριφορά στο θέμα αυτό. Μήπως δεν προσέχετε όσο θα έπρεπε τον τρόπο ζωής σας. Αναρωτηθείτε αν υπάρχουν περιθώρια για κάποια περαιτέρω μείωση των έστω και λίγων επιπλέον κιλών σας, για εντελώς ανάλατο φαγητό, για πιο συστηματική άσκηση, για περισσότερες στιγμές χαλάρωσης.

Επίσης, τσεκάρετε τον εαυτό σας αν παίρνετε τα φάρμακά σας όπως σας συνέστησε ο γιατρός χωρίς να παραλείπετε καμία δόση. Ενημερώστε τον γιατρό σας για όλα τα υπόλοιπα φάρμακα που ίσως παίρνετε, ακόμα και για τα φάρμακα που δεν χρειάζονται συνταγή.

Πολύ πιθανόν να μειώνουν την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων για την πίεση.

Η αντιυπερτασική θεραπεία είναι ισόβιος;

"...Είμαι 45 ετών και παίρνω δύο φάρμακα για την πίεσή μου εδώ και δύο χρόνια. Όποτε μετράω την πίεσή μου την βρίσκω στα κανονικά πλαίσια, κάτω από 14 η μεγάλη και κάτω από 9 η μικρή. Έχω χάσει περίπου 5 κιλά και περιόρισα σημαντικά το αλκοόλ.

Δεν κατάφερα όμως να σταματήσω το τσιγάρο. Αναρωτιέμαι αν θα πρέπει να παίρνω φάρμακα για την πίεσή μου ισοβίως..."

Συνήθως ναι... Αν όμως η υπέρταση είναι ελαφριά (ήπια) και δεν έχουν προκληθεί βλάβες στα όργανα στόχους, μπορεί να γίνει δοκιμαστική μείωση ή σταδιακή διακοπή των φαρμάκων όταν η πίεση φτάσει στο φυσιολογικό επίπεδο, με συχνή όμως παρακολούθησή της.

Η μείωση πρέπει να γίνεται με προσεκτικό και προοδευτικό τρόπο και είναι πιο επιτυχής σε εκείνους τους ασθενείς που τροποποίησαν επί το υγιεινότερο τον τρόπο ζωής τους.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων η πίεση επανέρχεται στα υπερτασικά επίπεδα, μήνες ή χρόνια μετά την διακοπή των φαρμάκων, ειδικά όταν εγκαταλείπεται η προσπάθεια του βελτιωμένου τρόπου ζωής. Για να ελέγχετε την πίεσή σας χωρίς φάρμακα ή με χαμηλή δοσολογία φαρμάκων θα πρέπει να έχετε κανονικό σωματικό βάρος, να μην καπνίζετε, να μην καταναλώνετε αλκοόλ, να τρέφεστε υγιεινά και να έχετε τακτική σωματική δραστηριότητα.

Επίσης, το καλοκαίρι η πίεση συνήθως ελαττώνεται οπότε μερικά από τα αντιυπερτασικά φάρμακα χρειάζονται μείωση.