Χοληστερόλη και καρδιαγγειακή νόσος: Πώς συνδέονται;

Γράφει ο καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Μωυσής Ελισάφ

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα (κυρίως τα εμφράγματα και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια) αποτελούν την πιο συχνή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας και στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλονται στην αθηροσκλήρυνση των αγγείων, μία διαδικασία εκφύλισης των αγγείων που οδηγεί σε στένωση του αυλού τους.

Η αθηροσκληρυντική διαδικασία συσχετίζεται με τους παράγοντες κινδύνου, οι πιο σημαντικοί από τους οποίους είναι το κάπνισμα, η υψηλή πίεση, ο διαβήτης και τα αυξημένα λιπίδια, κυρίως η αυξημένη χοληστερίνη.

Η χοληστερίνη ή χοληστερόλη είναι μία ουσία που σε μικρές ποσότητες είναι απαραίτητη για τη λειτουργία των κυττάρων, όταν όμως τα επίπεδά της αυξηθούν σημαντικά γίνεται επιβλαβής για τον οργανισμό, αφού κολλάει στα τοιχώματα των αγγείων και έτσι πυροδοτεί τη διαδικασία της αθηροσκλήρυνσης. Η χοληστερίνη προσλαμβάνεται με τις τροφές ή συντίθεται στο συκώτι. Η κατανάλωση λιπαρών τροφών με αυξημένη περιεκτικότητα σε χοληστερίνη (προϊόντα κρέατος, πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά) έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη απορρόφηση της χοληστερίνης των τροφών και την αύξηση της χοληστερίνης στο αίμα. Πρέπει να επισημανθεί ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης ΑΤΤΙΚΗ, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού της Αττικής, το 46% των ανδρών και το 40% των γυναικών εμφανίζει αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης, δηλαδή επίπεδα πάνω από 200mg/dl.

Η χοληστερίνη στο αίμα δεν είναι ελεύθερη, αλλά κυκλοφορεί ενσωματωμένη σε σφαιρικά σωματίδια (οχήματα) που ονομάζονται λιποπρωτεΐνες. Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες τέτοιων σωματιδίων: Οι κακές (LDL) λιποπρωτεΐνες και οι καλές (HDL) λιποπρωτεΐνες. Έτσι η χοληστερίνη που υπάρχει στις κακές (LDL) λιποπρωτεΐνες, δηλαδή η LDL χοληστερίνη είναι η κακή χοληστερίνη, ενώ η χοληστερίνη που υπάρχει στις καλές (HDL) λιποπρωτεΐνες είναι η καλή (HDL) χοληστερίνη.

Τα LDL σωματίδια έχουν την ικανότητα να εναποθέτουν χοληστερίνη στα τοιχώματα των αγγείων και έτσι επιταχύνουν τη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης των αγγείων που οδηγεί σε σημαντική στένωση του αυλού των αγγείων, που πρέπει να τα φανταζόμαστε ως σωλήνες, οι οποίοι χρησιμεύουν για τη μεταφορά του αίματος στα διάφορα όργανα. Ανάλογα με τα όργανα των οποίων τα αγγεία στενεύουν έχουμε και τις αντίστοιχες κλινικές εκδηλώσεις. Αν για παράδειγμα υπάρχει αθηροσκλήρωση στα στεφανιαία αγγεία που αιματώνουν την καρδιά, είναι δυνατόν να παρατηρηθούν καρδιακά επεισόδια (π.χ. οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αιφνίδιος θάνατος). Σε περιπτώσεις σημαντικής στένωσης του αυλού των καρωτίδων, δηλαδή των αγγείων που αιματώνουν τον εγκέφαλο, παρατηρούνται τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ, όταν υπάρχει στένωση του αυλού των αγγείων των κάτω άκρων παρατηρείται διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή πόνος στο γρήγορο βάδισμα που αναγκάζει το άτομο να σταματήσει.

Η αύξηση της κακής (LDL) χοληστερίνης είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρδιακών επεισοδίων. Για αυτό το λόγο επιβάλλεται η επιθετική μείωση της, κυρίως σε άτομα που έχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν καρδιακή νόσο. Συγκεκριμένα, η κακή (LDL) χοληστερίνη πρέπει να μειωθεί κάτω από 70mg/dl σε ασθενείς που έχουν ήδη εμφανίσει ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο (π.χ. ένα έμφραγμα ή ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο), καθώς και σε άτομα με διαβήτη ή νεφρική νόσο, οι οποίοι επίσης είναι άτομα πολύ υψηλού κινδύνου. Επιπρόσθετα, η κακή χοληστερίνη πρέπει να μειωθεί κάτω από 100mg/dl σε άτομα που δεν έχουν γνωστή καρδιοπάθεια, έχουν όμως πολλούς άλλους παράγοντες κινδύνου [π.χ. έχουν υψηλή πίεση, καπνίζουν, έχουν οικογενειακό ιστορικό καρδιοπάθειας, έχουν χαμηλή καλή (HDL) χοληστερίνη, κ.λ.π.] ή έχουν κληρονομική αύξηση της χοληστερίνης.

Νέα, καινοτόμα φάρμακα που μειώνουν τα επίπεδα της LDL (κακής) χοληστερίνης έως και 65% - 75% προστιθέμενα σε υπάρχουσες υπολιπιδαιμικές θεραπείες, αναμένεται να μειώσουν περεταίρω τα καρδιακά  και εγκεφαλικά επεισόδια.