Αλκοόλ: Ωφελεί ή βλάπτει την καρδιά;

Πολλά είναι τα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την ετερογενή επίδραση της κατανάλωσης οινοπνεύματος στο καρδιαγγειακό σύστημα. Πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η μικρή έως μέτρια ποσότητα αλκοόλ είναι καρδιοπροστατευτική, ενώ η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος έχει δραματικές επιπτώσεις. Δεν είναι ξεκάθαρο αν η κατανάλωση κρασιού υπερτερεί άλλων τύπων αλκοολούχων ποτών, αν και έχουν ειπωθεί πολλά για τα οφέλη του κόκκινου κρασιού. Ωστόσο, η πλειονότητα των μελετών έχει επικεντρωθεί στον προσδιορισμό της ιδανικής και ωφέλιμης ποσότητας οινοπνεύματος. Το οινόπνευμα προκαλεί βλάβη στο μυοκάρδιο μέσω διαφόρων μηχανισμών:

•  Άμεση τοξική δράση των μεταβολιτών του (ακεταλδεΰδη και οξικός εστέρας) στο μυοκάρδιο, με εκφυλισμό μυοϊνιδίων, συσσώρευση κολλαγόνου και ίνωση, βλάβη στη διέγερση/συστολή και στην καρδιακή συσταλτικότητα.
• Δυσλειτουργία του μυοκαρδίου από τη συνακόλουθη έλλειψη βιταμινών (π.χ. θειαμίνη), ιχνοστοιχείων (π.χ. σελήνιο) και ηλεκτρολυτών (π.χ. μαγνήσιο, κάλιο).

Προσβολή του μυοκαρδίου

Περίπου το 50 % των ασυμπτωματικών αλκοολικών εμφανίζουν υπερηχογραφικά στοιχεία υπερτροφίας των τοιχωμάτων της αριστερής κοιλίας και διαστολική δυσλειτουργία. Η μακροχρόνια λήψη μεγάλων ποσοτήτων οινοπνεύματος (πάνω από 80 gm οινοπνεύματος, δηλαδή 1 λίτρο κρασί, 8 μπίρες κανονικού μεγέθους ή 250 ml σκληρού αλκοολούχου ποτού την ημέρα) ευθύνεται για το 50% των διαγνώσεων διατατικής μυοκαρδιοπάθειας στους άνδρες. Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις καρδιοτοξικές δράσεις του οινοπνεύματος, ακόμα και σε μικρότερη ημερήσια ποσότητα. Σε μια μελέτη μας στην οποία εφαρμόστηκαν προηγμένες υπερηχογραφικές τεχνικές εκτίμησης της συστολικής λειτουργίας της αριστερής κοιλίας (μελέτη παραμόρφωσης μυοκαρδίου επί δυναμικής υπερηχογραφίας με χορήγηση δοβουταμίνης) ασθενών αλκοολικών, διαπιστώθηκε υποκλινική προσβολή της συσταλτικότητας του μυοκαρδίου.

Αρτηριακή υπέρταση

Το οινόπνευμα έχει αιτιολογική σημασία περίπου στο 11% των ανδρών με υπέρταση. Άτομα που καταναλώνουν πάνω από 2 ποτά ημερησίως έχουν 1,5-2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν υπέρταση σε σύγκριση με άτομα της ίδιας ηλικίας και φύλου που δεν καταναλώνουν αλκοόλ. Η αύξηση των κατεχολαμινών, της ρενίνης και της αλδοστερόνης στον ορό του αίματος είναι μηχανισμοί εκδήλωσης υπερτάσεως στα άτομα αυτά.

Μεταβολισμός των λιπιδίων

Η μικρή έως μέτρια ποσότητα αλκοόλ επιδρά θετικά στο λιπιδαιμικό προφίλ μέσω της αύξησης της καλής χοληστερόλης. Ο καρδιοπροστατευτικός αυτός ρόλος φαίνεται να χάνεται επί μεγάλης κατανάλωσης οινοπνεύματος, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αύξηση των τριγλυκεριδίων.

Αρρυθμίες

Η κατανάλωση οινοπνεύματος συσχετίζεται με την εμφάνιση πρόωρων κολπικών και κοιλιακών συστολών, υπερκοιλιακής ταχυκαρδίας, κολπικού πτερυγισμού, κοιλιακής ταχυκαρδίας, ενώ ευθύνεται αιτιολογικά για το 1/3 των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή. Η πλειονότητα των αρρυθμιών συμβαίνουν έπειτα από μέθη, συνήθως σε ημέρες διασκέδασης ή την περίοδο των διακοπών (holiday heart syndrome). Οι επακόλουθες ηλεκτρολυτικές διαταραχές, η διαταραχή του αυτονόμου νευρικού συστήματος και η μυοκαρδιακή δυσλειτουργία ενισχύουν την πιθανότητα εμφάνισης δυσρυθμιών.

Οι θετικές επιδράσεις

Ο ρόλος του οινοπνεύματος στην καρδιακή λειτουργία είναι διττός. Η ιδανική δόση (the «ideal dose») οινοπνεύματος, λόγω ετερογένειας των πληθυσμών και γενετικών παραγόντων, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Ωστόσο, σε μια μεταανάλυση 42 κλινικών μελετών φάνηκε ότι η λήψη έως 30 gr οινοπνεύματος τη μέρα επιδρούσε θετικά μέσω αύξησης της καλής χοληστερόλης, ελάττωσης των τριγλυκεριδίων και ελάττωσης προθρομβωτικών παραγόντων, που μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου και διαβήτη. Πληθώρα άλλων μελετών κατέδειξαν την αντιοξειδωτική δράση του κόκκινου κρασιού, με τις φαινόλες και τα φλαβονοειδή να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην αναστολή της αθηρωματικής διεργασίας. Οι διεθνείς συστάσεις για την επιτρεπτή και ωφέλιμη ποσότητα οινοπνεύματος διαφέρουν μεταξύ των χωρών και των φύλων, λόγω της σημαντικής ετερογένειας στον δείκτη μάζας-σώματος, στην ποσότητα του κατακρατούμενου νερού και της δραστηριότητας της γαστρικής αλκοολικής δεϋδρογενάσης. Ωστόσο, οι συστάσεις είναι για έως δύο ποτά τη μέρα στους άνδρες και για ένα ποτό τη μέρα για τις γυναίκες.

Συμπερασματικά, ο ρόλος του οινοπνεύματος φαίνεται να είναι διττός και μέχρι να έρθουν στο προσκήνιο νέα δεδομένα για τις επιπτώσεις του στο καρδιαγγειακό σύστημα, η αρχή «μέτρον άριστον» πρέπει να είναι ο οδηγός μας.

Πηγές:
Σωτήρης Χρ. Πλαστήρας, Καρδιολόγος, εξειδικευθείς στις παθήσεις καρδιαγγειακού στα αυτοάνοσα νοσήματα, Επιστημονικός Συνεργάτης ΥΓΕΙΑNET Αθηνών