Φάρμακα: Τι πρέπει να προσέχουμε στη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Η περίοδος της κυοφορίας είναι διπλά σημαντική για τη γυναίκα: ό,τι κάνει και μπορεί να επηρεάσει την ίδια μπορεί να επηρεάσει και το παιδί που θα φέρει στον κόσμο. Ιδιαίτερη περίπτωση είναι τα φάρμακα, που μπορεί να βοηθούν τη μέλλουσα μητέρα, αλλά ίσως κρύβουν κάποιον κίνδυνο για το βρέφος.

Ποιοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι, λοιπόν, και τι πρέπει να γνωρίζουμε;

Η κύηση αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές και όμορφες περιόδους στη ζωή μιας γυναίκας. Κάποιες φορές επισκιάζεται από το άγχος της έκβασης της κύησης εξαιτίας της έκθεσης της εγκύου σε επιβλαβή αίτια ή συνηθέστερα λόγω της λήψης κάποιου φαρμάκου.

Αν η χρήση του είναι επιβεβλημένη εξαιτίας κάποιου χρόνιου νοσήματος και έχει συνταγογραφηθεί από ιατρό, συνήθως υπάρχει βιβλιογραφία και πείρα που μπορεί να καθησυχάσει την έγκυο, το γυναικολόγο και, σε δεύτερο χρόνο, τον παιδίατρο.

Στις περιπτώσεις εκείνες, όμως, όπου η λήψη του φαρμάκου έγινε τυχαία πριν γίνει καν γνωστή η κύηση και χωρίς συνταγή ιατρού (οπότε δεν υπάρχει βιβλιογραφία), το άγχος της εγκύου και του περιβάλλοντός της είναι μεγάλο και οι σύμβουλοι γενετικής καλούνται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο.

Για να βοηθήσουν την οικογένεια αναζητούν από το ιστορικό:

• το φάρμακο στο οποίο εκτέθηκε η έγκυος,το χρόνο κύησης,
• το διάστημα,τη δοσολογία,
• επιπρόσθετους βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως ακτινοβολία) στους οποίους εκτέθηκε το έμβρυο,
• πρόσθετα ιατρικά προβλήματα της μητέρας.

Οι πιο συνηθισμένες κατηγορίες ουσιών που απασχολούν το γυναικολόγο και στη συνέχεια τον παιδίατρο που παραλαμβάνει το νεογνό, είναι οι εξής:

• Αντιβιοτικά: Η επιλογή αντιβιοτικού, η δοσολογία και η διάρκεια της θεραπείας καθορίζονται από το γυναικολόγο. Γενικά επιλέγονται ασφαλή αντιβιοτικά, όπως τα β-λακταμικά, κεφαλοσπορίνες α΄ γενιάς, μακρολίδες, ενώ αποφεύγονται η μετρονιδαζόλη κατά τη διάρκεια του β’ τριμήνου της κύησης, τα γλυκοπεπτίδια, οι αμινογλυκοσίδες και οι κινολόνες.
• Αντιεπιληπτικά: Είναι γνωστό ότι τα αντιεπιληπτικά φάρμακα αυξάνουν 2-3 φορές τον κίνδυνο για δομικές ανωμαλίες και νοητική υστέρηση στο έμβρυο που έχει εκτεθεί σε αυτά κατά τη διάρκεια της κύησης σε σχέση με το μη εκτεθειμένο έμβρυο του γενικού πληθυσμού. Τα νεότερα αντιεπιληπτικά φάρμακα έχουν αποδείξει την ασφάλειά τους για το έμβρυο που κυοφορείται, χωρίς να επηρεάζεται το θεραπευτικό τους αποτέλεσμα στην πάσχουσα μητέρα. Κρίνεται ωστόσο σκόπιμη η ενίσχυση της διατροφής της εγκύου με φυλλικό οξύ (εφόσον πρόκειται για προγραμματισμένη εγκυμοσύνη) τρεις μήνες πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Αντιπηκτικά: Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η βαρφαρίνη, η οποία περνά διά του πλακούντα και έχει ενοχοποιηθεί για σκελετικές δυσπλασίες, ειδικά αν έχει χορηγηθεί στο δεύτερο μισό του πρώτου τριμήνου της εγκυμοσύνης. Σήμερα τα νέας γενιάς αντιπηκτικά είναι ασφαλή και η χρήση τους δεν συνδέεται με την εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών.
• Λίθιο: Έχει συνδεθεί με συγγενείς ανωμαλίες από το καρδιαγγειακό σύστημα. Συνταγογραφείται από ψυχιάτρους.
• Ρετινοειδή: Έχουν συνδεθεί με ανωμαλίες τόσο από το καρδιαγγειακό όσο και από το νευρικό σύστημα. Πρόκειται για φάρμακα που δίνουν οι δερματολόγοι και περιέχονται σε κρέμες αντιγήρανσης.
• Αντιυπερτασικά: Χορηγούνται σε πολλές εγκύους, υπάρχει πείρα και η έκβαση της κύησης δεν επηρεάζεται.

Νέας γενιάς φάρμακα, ασφαλή για το έμβρυο και τη μητέρα, χορηγούνται πλέον σε γυναίκες με αυτοάνοσα και χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα, αλλά και ινοκυστική νόσο.

Οι «κακές» συνήθειες

Αν και δεν είναι φάρμακα, λόγω της διαδεδομένης χρήσης τους πρέπει να γίνει αναφορά και στα εξής:

• Αλκοόλ: Η ευρεία κατανάλωση αλκοόλ, και μάλιστα από νεαρές κοπέλες, έχει αυξήσει τη συχνότητα του fetal alcohol syndrome. Εφόσον υπάρχει σαφές ιστορικό κατανάλωσης αλκοόλ από τη μητέρα και εμφανίζει το παιδί τα χαρακτηριστικά συμπτώματα αποστέρησής του, τίθεται η διάγνωση. Κάποιες κυβερνήσεις συνιστούν αποφυγή του αλκοόλ στις εγκύους σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Ηρωίνη: Αν η έγκυος δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα με l-μεθαδόνη ή βουπρενορφίνη, οδηγεί σε παρατεταμένη νοσηλεία του νεογνού σε μονάδα εντατικής θεραπείας με επιπλεγμένη περιγεννητική περίοδο και σε καθυστέρηση στην ψυχοκινητική του εξέλιξη στο μέλλον.
• Αμφεταμίνες: Προκαλούν συγγενείς ανωμαλίες.
• Κοκαΐνη: Προάγει τον αγγειόσπασμο και ευνοεί έτσι τις αυτόματες αποβολές, αλλά και ανωμαλίες από τα άκρα και ενδοκρανιακή αιμορραγία στα έμβρυα.
• Μαριχουάνα: Οδηγεί σε ανεπαρκή ανάπτυξη και σύνδρομο στέρησης. Η χρήση ουσιών τριπλασιάζει τον κίνδυνο για εμφάνιση συγγενών ανωμαλιών και, αν σκεφθεί κανείς ότι συχνά συνυπάρχουν με ηπατίτιδες Α, Β, C, αλλά και με λοίμωξη από HIV, αντιλαμβάνεται ότι η έγκυος πρέπει έγκαιρα να ζητήσει βοήθεια για την αποφυγή επιπλοκών στο έμβρυο.
• Κάπνισμα: Το γεγονός ότι είναι διαδεδομένη συνήθεια σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η κατάχρησή του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οδηγεί σε ελλιποβαρή νεογνά με αυξημένη συχνότητα ευρημάτων σπαστικής βρογχίτιδας στην πρώτη βρεφική ηλικία, καθιστά αναγκαία την επισήμανση για όσο το δυνατόν μικρότερη «κατανάλωση» καπνού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Συμπερασματικά, συνιστάται η αιτιολογημένη και κατόπιν ιατρικής γνωμάτευσης χορήγηση φαρμάκων κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας κάθε γυναίκας.

Η δύναμη που έχει μια γυναίκα να φέρνει στον κόσμο ζωή δεν πρέπει να δυναμιτίζεται από την αλόγιστη χρήση φαρμάκων και ουσιών με δυνητικά ανεπιθύμητες παρενέργειες για τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ζωής της, τα παιδιά της.

Πηγές:
Δρ Στέλλα Αμέντα, Παιδίατρος, Επιστημονική Υπεύθυνη Τμήματος Κλινικής Γενετικής ΜΗΤΕΡΑ