Σπερματέγχυση: Οι παράγοντες που κρίνουν την επιτυχία

Η σπερματέγχυση είναι μία από τις απλούστερες μεθόδους ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και είναι πολύ κοντά στη φυσική διαδικασία της γονιμοποίησης.

Τα αποτελέσματα της μεθόδου είναι πολύ καλά στις περιπτώσεις που το ζευγάρι πληροί τις προϋποθέσεις ότι η σπερματέγχυση είναι η πλέον ενδεδειγμένη  στρατηγική για να αποκτήσουν το παιδί που επιθυμούν.

Τα αίτια της υπογονιμότητας σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό εντοπίζονται  σε προβλήματα του σπέρματος. Η ανάλυση του σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα και βιοχημικές εξετάσεις) πρέπει να γίνεται πολύ νωρίς στη διαδικασία διερεύνησης της υπογονιμότητας, κατά προτίμηση από εργαστήριο που εξειδικεύεται στην ανάλυση του σπέρματος και στις τεχνικές ενίσχυσής του, ώστε τα αποτελέσματα να είναι αξιόπιστα και να οδηγήσουν στα σωστά συμπεράσματα.

Τι είναι η  σπερματέγχυση;

Η σπερματέγχυση (ενδομήτρια σπερματέγχυση - IUI) είναι η μέθοδος κατά την οποία επεξεργαζόμαστε στο εργαστήριο το σπέρμα, επιλέγουμε τα καλύτερα σπερματοζωάρια και τα τοποθετούμε στη μήτρα.

Προκειμένου να έχει αποτέλεσμα η σπερματέγχυση:

Η γυναίκα πρέπει να:

• Έχει διαβατές σάλπιγγες (ή έστω η μία σάλπιγγα), εκτίμηση που θα κάνει κατόπιν εξετάσεων ο γυναικολόγος της. Αν οι σάλπιγγες είναι φραγμένες, είναι αδύνατον να συναντηθεί το σπερματοζωάριο με το ωάριο κατά τη διαδικασία της σπερματέγχυσης, άρα δεν υπάρχει λόγος να επιλεγεί η συγκεκριμένη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
• Να έχει φυσιολογικό ορμονικό προφίλ
• Να είναι κάτω των 35 ετών, σύμφωνα με τις οδηγίες του Βρετανικού Βασιλικού Κολλεγίου (Royal College of Obstetrics and Gynecology) ώστε να έχει υψηλές πιθανότητες επιτυχίας. Οι πιθανότητες επιτυχίας σε ηλικίες άνω των 35 μειώνονται σημαντικά.

Ο άνδρας πρέπει να συμβουλευθεί ειδικό ουρολόγο και σε περίπτωση που υπάρχουν ήπια προβλήματα του σπέρματος (όπως ο μειωμένος αριθμός, η χαμηλή κινητικότητα και η μη-φυσιολογική μορφολογία των σπερματοζωαρίων) να αντιμετωπιστούν, πριν προχωρήσουμε στη σπερματέγχυση.

Η σπερματέγχυση ενδείκνυται όταν:

• Η γυναίκα δεν έχει σταθερό κύκλο.
• Υπάρχουν διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας.
• Ο άνδρας έχει ήπια προβλήματα με το σπέρμα ή έχει φυσιολογική ποιότητα σπέρματος και η σπερματέγχυση αποτελεί λύση για να ξεπεραστεί κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα της συντρόφου του
• Σε περιπτώσεις που θα χρησιμοποιηθεί σπέρμα δότη, είτε επειδή η γυναίκα δεν έχει σύντροφο είτε επειδή ο σύντροφός της έχει αζωοσπερμία. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αζωοσπερμία δεν σημαίνει ότι ο άνδρας δεν θα μπορέσει να αποκτήσει παιδί, καθώς μπορεί να γίνει βιοψία όρχεος, να βρεθούν σπερματοζωάρια και να χρησιμοποιηθούν για εξωσωματική γονιμοποίηση.

Πώς γίνεται η σπερματέγχυση;

Η επεξεργασία του σπέρματος (ενεργοποίηση) έχει σκοπό να απομονωθούν τα κινητά σπερματοζωάρια με φυσιολογική μορφολογία από τα ακίνητα ή εκείνα με επιτόπια ή χαμηλή κινητικότητα και τα άλλα κύτταρα που υπάρχουν στο σπερματικό υγρό (όπως επιθηλιακά κύτταρα, λευκοκύτταρα, ανώριμα σπερματοζωάρια, αντισώματα και άλλα) ώστε να απομονωθεί ένας πληθυσμός σπερματοζωαρίων, στην πλειονότητά τους ζωντανά, με προωθητική κίνηση και μορφολογικά ομαλά.

Οι τεχνικές για την επεξεργασία του δείγματος εξαρτώνται από τις ειδικές παραμέτρους του σπέρματος. Συνήθως γίνεται φυγοκέντρηση σε καλλιεργητικά υλικά διαβαθμισμένης πυκνότητας ώστε να απομονωθούν τα σπερματοζωάρια τα οποία έχουν προωθητική κινητικότητα από τα υπόλοιπα κύτταρα και το σπερματικό υγρό.

Η επεξεργασία/ ενεργοποίηση σπέρματος είναι και ένα ισχυρό διαγνωστικό εργαλείο, ειδικά σε περιπτώσεις που οι παράμετροι του δείγματος είναι πολύ κοντά στα όρια αναφοράς. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να αποφασίσουμε εάν το δείγμα είναι κατάλληλο για σπερματέγχυση ή αν θα έδινε αποτελέσματα μόνο σε εξωσωματική γονιμοποίηση ή μικρογονιμοποίηση.

Είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσουμε στη σπερματέγχυση μόνο σε περίπτωση που το δείγμα πληροί τις προδιαγραφές. Σε διαφορετική περίπτωση το ζευγάρι μπορεί κάλλιστα να προγραμματίσει τη σπερματέγχυση σε έναν επόμενο κύκλο της γυναίκας, όταν το σπέρμα θα είναι σε καλύτερη κατάσταση.

Τι είναι το σπερμοδιάγραμμα (ανάλυση σπέρματος);

Για την ορθή αξιολόγηση της γονιμότητας του άντρα, η βασική εξέταση είναι η ανάλυση του σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα).

Για να είναι ακριβής ο προσδιορισμός της ποιότητας του δείγματος:

• Χρειάζεται ένα δείγμα σπέρματος το οποίο θα πρέπει να προσκομιστεί στο εργαστήριο μέχρι ένα ημίωρο από τη στιγμή της συλλογής.
• Πριν από την εξέταση του σπερμοδιαγράμματος ο άντρας πρέπει να έχει αποχή από εκσπερμάτιση για περίπου 2 έως 5 μέρες. Πολλά ζευγάρια, λανθασμένα θεωρούν ότι η πολυήμερη αποχή μπορεί να βοηθήσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Η αλήθεια όμως είναι ότι η μεγάλη αποχή, (ειδικά πάνω από 15 ημέρες) επιβαρύνει την ποιότητα του σπέρματος και αυξάνει το ποσοστό των ανώμαλων μορφών.

Το δείγμα ελέγχεται 30 λεπτά μετά από την εκσπερμάτιση, ώστε να έχει ρευστοποιηθεί. Αρχικά ελέγχουμε βασικές παραμέτρους, όπως:

1. Ποσότητα της εκσπερμάτισης: η φυσιολογική ποσότητα κυμαίνεται από 1 έως 5 ml.
2. Το ιξώδες: φυσιολογικά, το σπερματικό υγρό ρευστοποιείται σε περίπου 30 λεπτά ώστε να επιτρέψει τα σπερματοζωάρια να κινηθούν ελεύθερα.
3. Το  pH: φυσιολογικά το pH του σπέρματος είναι αλκαλικό και κυμαίνεται από 7,2 έως 7,7.
4. Βιοχημικές παραμέτρους του σπέρματος όπως ακροσίνη, καρνιτίνη και φρουκτόζη.

Ακολουθεί η εκτίμηση της κινητικότητας, του αριθμού, της ζωτικότητας και της μορφολογίας.

Πόσα σπερματοζωάρια πρέπει να υπάρχουν ώστε να γίνει σπερματέγχυση;

Ο ελάχιστος αριθμός κινητών σπερματοζωαρίων που χρειάζεται μετά την επεξεργασία, ώστε να προχωρήσουμε σε σπερματέγχυση είναι 2 εκατομμύρια. Στη βιβλιογραφία πάντως, είναι καταγεγραμμένες εγκυμοσύνες μετά από σπερματέγχυση, σε περιπτώσεις όπου ο αριθμός των σπερματοζωαρίων ήταν περίπου 100.000.

Αν το δείγμα πριν την επεξεργασία έχει λιγότερα από 15 εκατομμύρια/ml σπερματοζωάρια ή και συνολικό αριθμό σπερματοζωαρίων μικρότερο των 39.000.000 σπερματοζωαρίων,  τότε θεωρείται ότι υπάρχει χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων και το δείγμα χαρακτηρίζεται ολιγοσπερμικό.

Αζωοσπερμία ονομάζεται η κατάσταση στην οποία δεν ανευρίσκονται καθόλου σπερματοζωάρια στο δείγμα.

Κινητικότητα των σπερματοζωαρίων

Τα σπερματοζωάρια χαρακτηρίζονται από προωθητική, βραδεία, επιτόπια κίνηση ή είναι ακίνητα. Μόνο τα σπερματοζωάρια που κινούνται γρήγορα και προωθητικά μπορούν να κολυμπήσουν έως το ωάριο και να το γονιμοποιήσουν.

Αν η κινητικότητα είναι χαμηλότερη του φυσιολογικού, τότε ομιλούμε για ασθενοσπερμία, η οποία είναι πιθανό να βελτιωθεί με θεραπεία που θα υποδείξει ο ουρολόγος.

Μορφολογία σπερματοζωαρίων

Αν υπάρχουν πολλά σπερματοζωάρια με ανώμαλη μορφολογία τότε πρόκειται για τερατοζωοσπερμία. Τα σπερματοζωάρια με ανώμαλη μορφή έχουν χαμηλότερη πιθανότητα να γονιμοποιήσουν το ωάριο.

Πώς αυξάνονται οι πιθανότητες επιτυχίας της σπερματέγχυσης;

Η σπερματέγχυση προϋποθέτει άριστο συντονισμό μεταξύ εργαστηρίου και γυναικολόγου. Για την επιτυχή σπερματέγχυση είναι απαραίτητο:

1. Να γίνει επιστημονικά άρτια αξιολόγηση του ζευγαριού
2. Να υπάρξει άριστη παρακολούθηση του κύκλου.
3. Να γίνεται η σπερματέγχυση στις περιπτώσεις που μετά την προετοιμασία του δείγματος, τα σπερματοζωάρια είναι πάνω από 2 εκατομμύρια και να έχουν πολύ καλή κινητικότητα.

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας της σπερματέγχυσης;

Το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται από 10-25%, δηλαδή είναι υψηλό εάν σκεφτεί κανείς ότι με τη φυσική διαδικασία της σεξουαλικής επαφής οι πιθανότητες εγκυμοσύνης είναι περίπου 18% τον συγκεκριμένο μήνα.