Πρόσφατες εξελίξεις στην άνοια

Επιδημιολογία

Το 2015 υπολογίσθηκε ότι  46,8 εκατομμύρια άτομα έπασχαν από άνοια σε όλον τον κόσμο. Εκτιμάται δε ότι ο αριθμός των πασχόντων σχεδόν θα διπλασιάζεται ανά 20/ετία, με πρόβλεψη να αγγίξει το 2030 τα 74,7 εκατομμύρια και τα 131,5 εκατομμύρια το 2050. Για το ίδιο έτος (2015), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγισε ότι έπασχαν 47,47 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ οι προβλέψεις για τα έτη 2030 και 2050 ήταν ακόμη πιο δυσοίωνες με 75,63 και 135,46 εκατομμύρια αντίστοιχα. Υπολογίζεται ότι κάθε 3,2 δευτερόλεπτα προκύπτει μια νέα περίπτωση. Το γεγονός ότι η εκτίμηση ήταν κατά 30% υψηλότερη από την πρόβλεψη του 2010 που χρησιμοποιήθηκε στην έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2012, δημιουργεί επιπλέον ανησυχία. Η αναφορά του 2018 της Παγκόσμιας Εταιρείας Νόσου Alzheimer, υπολογίζει  ότι σήμερα πάσχουν 50 εκατομμύρια και το 2050 θα πάσχουν 150 εκατομμύρια.

Για την Ελλάδα, ο επιπολασμός της άνοιας σε σχεδιασμό μελέτης πόρτα-πόρτα υπολογίζεται σε 9.59 (Ν.Α.= 5.48, Αγγειακή άνοια = 3.01) σε ηλικιωμένους άνω των 70 ετών3, και με βάση πρόσφατες μελέτες 3,6 - 9,2% σε ηλικίες άνω των 65 ετών. Ακόμη πιο πρόσφατη ελληνική μελέτη υπολογίζει τον επιπολασμό της άνοιας στο 5% με βάση όμως άλλο σχεδιασμό.

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι μια παγκόσμια επιδημία άνοιας προβλέπεται για το έτος 2050 με έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ατόμων να ζουν με το σύνδρομο παγκοσμίως. Ωστόσο, υπάρχουν και ελπιδοφόρα μηνύματα, διότι ολοένα και περισσότερο, αναδύονται μελέτες από χώρες υψηλού εισοδήματος, οι οποίες παρουσιάζουν θετική τάση για πιθανή μείωση της εμφάνισης άνοιας.

Πρόληψη

Έχει βρεθεί ότι αρκετοί παράγοντες σχετίζονται με τη χαμηλή πιθανότητα εμφάνισης της ΝΑ. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι στατίνες, η μικρή έως μέση κατανάλωση αλκοόλ, η Μεσογειακή δίαιτα, η υψηλή εκπαίδευση, οι δραστηριότητες φυσικής και νοητικής ενδυνάμωσης και το γονίδιο APOE ε2. Με το υψηλό ρίσκο εμφάνισης της νόσου σχετίζονται παράγοντες όπως ο τραυματισμός της κεφαλής στους άνδρες, η ηλικία, ο σακχαρώδης διαβήτης,  το κάπνισμα και η χαμηλή κοινωνική συναναστροφή. Σε σχέση με τους γενετικούς παράγοντες, το γονίδιο APOE ε4 παραμένει ο κύριος παράγοντας πρόβλεψης της ΝΑ. Οι φυσικές και νοητικές δραστηριότητες είχαν σχετιστεί με ευεργετικές επιδράσεις και βελτιωμένες επιδόσεις στις νοητικές λειτουργίες και στους δείκτες εξέλιξης της άνοιας, ενώ το υψηλό μορφωτικό επίπεδο είχε σχετιστεί με γρηγορότερο ρυθμό νοητικής εξασθένισης. Παρόλο που διαφαίνεται συσχέτιση μεταξύ των παραγόντων που προσδιορίζονται ως παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση και την εξέλιξη της άνοιας, οι υπάρχουσες έρευνες όχι μόνο δεν εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα, αλλά και πολλές φορές αντικρουόμενα. Ως εκ τούτου, προτείνεται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθούν οι αιτιολογικοί και προστατευτικοί ρόλοι των παραγόντων κινδύνου για την άνοια.

1. Βιταμίνη Ε

Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η α-τοκοφερόλη, μορφή της βιταμίνης Ε που χορηγείται σε ασθενείς με ΗΝΔ αποτρέπει την εξέλιξη σε άνοια ή ότι βελτιώνει τις νοητικές λειτουργίες σε ασθενείς με ΗΝΔ ή ΝΑ. Ωστόσο, υπάρχουν ασθενείς ενδείξεις από μια μεμονωμένη έρευνα ότι μπορεί να βοηθάει στην επιβράδυνση του ρυθμού της επιδείνωσης των νοητικών λειτουργιών. Η βιταμίνη Ε δε σχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο παρενεργειών ή θνησιμότητας κατά τη διάρκεια της φάσης του ελέγχου των δοκιμών αυτής της έρευνας. Τα συμπεράσματα που εξάγονται σε πρόσφατη έρευνα είναι διαφορετικά σε σχέση με παλαιότερες έρευνες. Ωστόσο, βασίζονται σε μικρό αριθμό δοκιμών και συμμετεχόντων και περαιτέρω έρευνα είναι πιθανό να αλλάξει τα αποτελέσματα.

2. Ωμέγα 3 λιπαρά

Επιδημιολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα  της  χρήσης των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων που χρησιμοποιούνται ως συμπληρώματα διατροφής σε ασθενείς με ΗΝΔ, και δείχνουν ότι η χρήση τους μπορεί να είναι ευεργετική στην έναρξη της νόσου που οι νοητικές λειτουργίες είναι ελαφρώς επηρεασμένες. Παρόλο που κάποιες μελέτες έχουν δείξει βελτίωση σε κλίμακα των νοητικών λειτουργιών σε πιο βαριά περιστατικά, τα στοιχεία δεν επαρκούν για να υποστηρίξουν τη χρήση των Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στη θεραπεία της ΝΑ. 

3. Καναμπιδιόλη (CBD)

Προκλινικά δεδομένα δείχνουν σε μεγάλο βαθμό ότι η χρήση της CBD μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα σε ασθενείς με ΝΑ, νόσο Parkinson και σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά η χρησιμοποίησή της για αυτές τις ασθένειες χρήζει περαιτέρω επιβεβαίωσης μέσα από καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες. Προκλινικά, η εμφάνιση αντιεπιληπτικής δραστηριότητας της CBD έχει επιβεβαιωθεί από πρόσφατες κλινικές μελέτες σε ανθρώπους με επιληψία ανθεκτική στα κύρια αντιεπιληπτικά φάρμακα, δείχνοντας την πιθανή χρήση της σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες που πάσχουν από ανθεκτική στα συνήθη αντιεπιληπτικά επιληψία. Υπάρχουν μόνο λίγες έρευνες με μικρό δείγμα για τη χρήση CBD στη νόσο Parkinson, οπότε η χρήση της δεν υποστηρίζεται ακόμα από μεγάλο αριθμό δεδομένων.

4. Ρεσβερατρόλη

Τα βασικά ευρήματα από μία πρόσφατη μετα-ανάλυση είναι ότι η ρεσβερατρόλη δεν έχει σημαντική επίπτωση σε παράγοντες που σχετίζονται με τη μνήμη και τη νοητική απόδοση, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας εκμάθησης, της καθυστερημένης ανάκλησης, της διατήρησης και της αναγνώρισης, με αποτέλεσμα τα μεγέθη όλων να είναι ασήμαντα και πρακτικά να βρίσκονται στο μηδέν. Ωστόσο, έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει τη διάθεση. Απαιτούνται περαιτέρω τυχαίες, ελεγχόμενες δοκιμές για την επίτευξη πιο συγκεκριμένων αποτελεσμάτων.

 Διάγνωση

Για να καθιερωθεί η in vivo διάγνωση της ΝΑ ή άλλων ανοιών χρειάζονται κλινικά κριτήρια. Ωστόσο, η ακρίβεια αυτών των κριτηρίων μπορεί να είναι περιορισμένη. Η διαγνωστική ακρίβεια είναι 77%  για μια κλινική διάγνωση ΝΑ, ακόμη και μεταξύ ειδικών. Επί του παρόντος, μελέτες αυτοψίας, έχουν δείξει ότι τα περισσότερα ηλικιωμένα υποκείμενα έχουν περισσότερες από μία παθολογίες του εγκεφάλου, και ότι το μεγαλύτερο μέρος της μεταβλητότητας στη νοητική απόδοση δεν εξηγείται, ακόμη και από το άθροισμα των κοινών ιστολογικών βλαβών.

Η νόσος Αlzeimer (ΝΑ)

Μη επεμβατική ανίχνευση της ΝΑ με υψηλή εξειδίκευση και ευαισθησία μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλο βαθμό σε πιο έγκαιρη και πιο αποτελεσματική επέμβαση στους πληθυσμούς που κινδυνεύουν.

ΜemoVigor2 : Υπερήφανος Υποστηρικτής της Alzheimer Hellas

Δείτε περισσότερα για την πρόληψη της νόσου Alzheimer εδώ.

Μπορείτε να προμηθευτείτε το MemoVigor2 από εδώ.

Μάγδα Τσολάκη, Νευρολόγος –Ψυχίατρος, Δ/ντρια Α’ Νευρολογικής Κλινικής ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ν. Alzheimer, Αντιπρόεδρος της Alzheimer Ελλάς