Πονοκέφαλος

Η κεφαλαλγία - μόνη της - σπάνια αποτελεί εκδήλωση μιας βαριάς οργανικής νόσου και προπαντός όταν αυτή χρονίζει. Ο φόβος των ασθενών για όγκο του εγκεφάλου οδηγεί μερικές φορές σε υπερβολές όπως στην απερίσκεπτη εφαρμογή ορισμένων διαγνωστικών εξετάσεων συμπεριλαμβανομένης της Αξονικής Τομογραφίας.

Αντίστροφα η κεφαλαλγία δεν πρέπει να αποδίδεται πάντα σε ψυχογενή αίτια ή ημικρανία χωρίς να γίνεται λεπτομερής κλινική εξέταση.

Διαφορική Διάγνωση
Α. Κεφαλαλγία από ένταση
Κλινική Εικόνα: Οι ασθενείς παραπονιούνται συχνά για καθημερινές κεφαλαλγίες, συσφιγκτικές σαν τανάλια με συνοδά συμπτώματα δυσχέρεια συγκέντρωσης και άλλα ακαθόριστα μη ειδικά ενοχλήματα.

Μπορεί να παρουσιάζουν έξαρση από συγκινησιακή ένταση, κόπωση, θόρυβο ή εκτυφλωτικό φως. Πιθανώς να είναι εντονότερες γύρω απ' τον αυχένα ή το πίσω μέρος της κεφαλής.
Θεραπεία:
α. Απλά αναλγητικά. Αν είναι αποτελεσματικά αξίζει να δοκιμάζεται η χορήγηση φαρμάκων κατά της ημικρανίας.

β. Τεχνικές που επιφέρουν χαλάρωση όπως μαλάξεις και ζεστά μπάνια.

Β. Κεφαλαλγία από Κατάθλιψη
Συνήθως επιδεινώνονται κατά την πρωϊνή αφύπνιση και μπορεί να συνοδεύονται και από άλλα συμπτώματα κατάθλιψης.
Θεραπεία: Απαραίτητη η ψυχιατρική εξέταση.

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά είναι συχνά ωφέλιμα.

Γ. Ημικρανία
Παροξυσμική, συνήθως ετερόπλευρη σφύζουσα κεφαλαλγία, διαρκεί 2-72 ώρες συνοδεύεται από γαστρεντερολογικά, οφθαλμολογικά ή άλλα νευρολογικά σημεία και χωρίς συμπτώματα μεταξύ των επεισοδίων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πάνω από το 70% των ασθενών έχουν οικογενειακό ιστορικό.

Σημεία και Συμπτώματα 

• Στην κλασσική ημικρανία προηγούνται συνήθως σταθερά προειδοποιητικά συμπτώματα περίπου 1 ώρα πριν, όπως διαταραχές όρασης, μέχρι και μία μη ειδική αλλαγή διάθεσης.
• Οπτικές διαταραχές 
• Αισθητικές διαταραχές όρασης (φωτοφοβία), γεύσης, όσφρησης και ακοής 
• Σημεία απ' το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (παραισθησία, παράλυση μέρους του προσώπου ή και του άνω άκρου κλπ). 
• Ψυχολογικά συμπτώματα (Ευφορία, άγχος, κόπωση, αλλαγές διάθεσης 
• Πονοκέφαλος: Ετερόπλευρος (<30% αμφοτερόπλευρος), σοβαρός, σφύζων, επιδεινούμενος με την κίνηση
• Ναυτία, έμετος, διάρροια 
• Φωτοφοβία 
• Ευαισθησία του τριχωτού της κεφαλής 
• Ελαφρά ζάλη, ίλιγγος 
• Παραισθησία γύρω απ' το στόμα.

Αίτια
 Άγνωστη η ακριβής αιτιολογία. Παρατηρείται: ανωμαλία του μεταβολισμού της σεροτονίνης διαστολή των αρτηριών του κρανίου
Μεμονωμένα επεισόδια μπορεί να εκλυθούν από: 

• Συγκεκριμένες τροφές ή οινόπνευμα (σοκολάτα, τυρί, καπνιστό κρέας, κόκκινο κρασί).
• Παραλειπόμενα γεύματα
• Καταμήνιος κύκλος 
• Αντισυλληπτικά από το στόμα
• Κόπωση ή υπερβολικός ύπνος
• Υπερβολικό φως ή φως που τρεμοπαίζει
• Άγχος ή ανακούφιση του άγχους (π.χ. ημικρανία του Σαββατοκύριακου).

Παράγοντες κινδύνου

• Οικογενειακό ιστορικό ημικρανίας 
• Θήλυ φύλο 
• Νεαρή ηλικία 
• Δεν υπάρχει συσχέτιση με τη νοημοσύνη, κοινωνική τάξη ή συγκεκριμένα ψυχολογικά προφίλ.

Θεραπεία
Γενικά Μέτρα

• Συμπίεση σύστοιχης κροταφικής αρτηρίας 
• Ψυχρό επίθεμα στην πάσχουσα περιοχή
• Ο ασθενής πρέπει να ξαπλώνει τελείως ακίνητος 
• Ελαττώστε το θόρυβο, φως, μυρωδιές (ειδικά από μαγείρεμα, καπνό τσιγάρου) 
• Αποφύγετε τους εκλυτικούς παράγοντες από τη διατροφή σας

Φάρμακα
Δεν υπάρχει ένα φάρμακο εκλογής.
Ευρεία ποικιλία από: 

• αγγειοσυσπαστικά π.χ. εργοταμίνες 
• αναλγητικά π.χ. ασπιρίνη 
• αντιεμετικά 
• ηρεμιστικά

Χρησιμοποιούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό.
Προφυλακτική θεραπεία:
Αν τα επεισόδια παρεμβαίνουν σημαντικά στον τρόπο ζωής το χρόνο ή τη σοβαρότητα μπορεί να είναι κατάλληλη καθημερινή προφυλακτική φαρμακευτική αγωγή.

Δ. Γιγαντοκυτταρική (ή Κροταφική ή Κρανιακή) αρτηρίτιδα
Οι περισσότεροι ασθενείς είναι ηλικιωμένοι (μετά τα 60 ή 70 έτη).
Συμπτώματα
Το κύριο είναι η κεφαλαλγία (ετερόπλευρη ή αμοτερόπλευρη).

Συχνά συνοδεύεται ή προηγούνται:

• μυαλγία, κακουχία 
• ανορεξία 
• απώλεια βάρους κ.α.

Η απώλεια της όρασης είναι η πιο ανησυχητική εκδήλωση και αρκετά συχνή, λόγω του κινδύνου απόφραξης των αρτηριών του αμφιβληστροειδούς με την επακόλουθη τύφλωση.
Εργαστηριακά Ευρήματα
Η Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών (TKE) είναι πολύ αυξημένη.

Θεραπεία:
Η κατάσταση ελέγχεται με τη χορήγηση κορτικοστεροειδών.

Ε. Μετατραυματική Κεφαλαλγία
Μία κλειστή κάκωση της κεφαλής μπορεί συνήθως σε ένα 24ωρο να επιφέρει κεφαλαλγία που μπορεί να επιδεινωθεί τις επόμενες βδομάδες και έπειτα να υποχωρήσει βαθμιαία.

ΣΤ. Κεφαλαλγία από βήχα
Έντονη κεφαλαλγία μπορεί να προκληθεί από βήχα όπως και από έντονη προσπάθεια, γέλιο, φτάρνισμα αλλά ευτυχώς διαρκεί λίγα μόνο λεπτά.

Ζ. Κεφαλαλγία τάσεως
Διαιρείται σε δύο τύπους: 

1. Επεισοδιακή: Συνήθως σχετίζεται με κάποιο στρεσσογόνο συμβάν, είναι μέτριας έντασης και συνήθως απαντάει σε κοινές θεραπευτικές μεθόδους. 
2. Χρόνια: Συνήθως εμφανίζεται κάθε μέρα, εντοπίζεται συνηθέστερα μετωποϊνιακά και σχετίζεται με σύσπαση των μυών του κρανίου και του τραχήλου.
   Σημεία και συμπτώματα 

• Εντόπιση μετωποϊνιακή ή γενικευμένη
• Χαρακτήρας αμβλύς ή πιεστικός 
• Συχνά εμφανίζεται κατά την αφύπνιση ή αμέσως μετά 
• Αϋπνία 
• Τριγμός των δοντιών
• Δεν επιδεινώνεται με τη σωματική άσκηση
• Αδυναμία συγκέντρωσης 
• Μυϊκή τάση ή δυσκαμψία κατά τον τράχηλο, την ινιακή ή και τη μετωπιαία χώρα.

Αίτια 

• Κακή στάση 
• Stress ή άγχος 
• Κατάθλιψη
• Χαμηλή σεροτονίνη αιμοπεταλίων 
• Αυχενική οστεοαρθρίτιδα.

Παράγοντες κινδύνου 

• Κίνδυνος εξάρτησης από τα αναλγητικά 
• Ο κίνδυνος για εμφάνιση επιληψίας είναι 4 φορές μεγαλύτερος από αυτόν του γενικού πληθυσμού 
• Φάρμακα 
• Υπερβολική λήψη καφεΐνης

Ειδικές δοκιμασίες
- Ακτινολογικός έλεγχος της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (ΑΜΣΣ)
- Η αξονική (CΤ) ή Μαγνητική (ΜRI) του κρανίου είναι απαραίτητες μόνο όταν ανευρίσκονται σημεία κατά τη νευρολογική εξέταση ή υπάρχει πρόσφατη αλλαγή στο χαρακτήρα της κεφαλαλγίας.

Θεραπεία - Γενικά Μέτρα

• Μέθοδοι χαλάρωσης (ανάπαυση σε ήσυχο, σκοτεινό δωμάτιο με τοποθέτηση κρύας πετσέτας πάνω από τα μάτια) 
• Ζεστό μπάνιο ή ντους
• Μαλάξεις του αυχένα και των κροταφικών περιοχών

Φάρμακα 

• Οξεία προσβολή Μη στεροεδική αντιφλεγμονώδη φάρμακα
• Προφυλακτική αγωγή για χρόνια κεφαλαλγία τάσεως Αντικαταθλιπτικά.

Η. Κεφαλαλγία οφειλόμενη σε νευρολογικά αίτια 

• Όγκοι οπίσθιου κρανιακού βάθρου 
• Εγκεφαλικές αγγειακές νόσοι όπως απόφραξη της έσω καρωτίδας 
•  Υπαραχνοειδής αιμορραγία 
• Μηνιγγίτιδα 
• Επακόλουθο οσφυονωτιαίας παρακέντησης.

Θ. Κεφαλαλγία οφειλόμενη σε εξωκράνια αίτια

• Παραρρινοκολπίτιδες 
• Παθήσεις δοντιών 
• Παθήσεις αυτιών 
• Παθήσεις ματιών 
• Νευραλγίες τριδύμου και γλωσσοφαρυγγικού 
• Αρτηριακή υπέρταση 
• Δυσλειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης και άλλα.

Γενικά Σχόλια

• Η ύπαρξη έντονης κεφαλαλγίας σε προηγουμένως υγιή ασθενή καθιστά περισσότερο πιθανή σε σύγκριση με χρόνια κεφαλαλγία τη σχέση της με ενδοκρανιακή πάθηση όπως η υπαραχνοειδής αιμορραγία ή η μηνιγγίτιδα.
• Ανάλογα με την αρχική κλινική εντύπωση, η ανάγκη για τη διενέργεια εξετάσεων όπως η αξονική ή μαγνητική τομογραφία, το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ή η οσφυονωτιαία παρακέντηση θα πρέπει να εκτιμάται πάντα από το θεράπων Ιατρό σε ατομική βάση.

Πηγές:
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Current Medical Diagnosis and Treatment
- Dalessio, D.J. (ed): Welff′s Headache, 5th Ed, New York, Oxford University Press
- Raskin, N.H.: Headache, 2nd ed. New York, Churchill Living Stone
- The S Minute Clinical Consult: A Wailing, Mark R. Dambro