Όταν έχετε πολλά σφραγίσματα…

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι δεν οφείλεται εντελώς στην αμέλεια της στοματικής υγιεινής. Τα τρόφιμα που τρώτε είναι πολύ μαλακά σε σχέση με αυτά που έτρωγαν οι αρχαίοι προγονοί μας, οι οποίοι μασούσαν περισσότερο, καθώς τρέφονταν με σκληρό και ξερό κρέας.

Αυτή ήταν η πρόταση που προέκυψε από ένα πρόσφατο συνέδριο για την εξέλιξη των ανθρώπινων δοντιών και των γνάθων που αφορά στις συνέπειες για την οδοντιατρική και Ορθοδοντική, στη Βόρεια Καρολίνα των ΗΠΑ.

Τα πρησμένα, φλεγμαίνοντα ή μολυσμένα ούλα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, με το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού να επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό.

Εμπειρογνώμονες όπως εξελικτικοί βιολόγοι, επιστήμονες τροφίμων και οδοντίατροι σημειώνουν ότι η διατροφή μας είναι τόσο διαφορετική από τους προγόνούς μας που οδοντικά προβλήματα όπως κοιλότητες, υπερσύγκλειση και στραβά ή συνωστισμένα δόντια είναι αναπόφευκτα.

Τα συμπεράσματα βασίστηκαν σε μελέτες αρχαίων οδοντοστοιχιών, εξηγεί ο Simon Hillson, καθηγητής της Βιοαρχαιολογίας στο University College του Λονδίνου.

‘Τα δόντια είναι σκληρά και μπορούν να συντηρηθούν ιδιαίτερα καλά στο πέρασμα των αιώνων –κατι που μας παρέχει έναν πλούτο ανθρωπολογικών δεδομένων.’

‘Όχι μόνο υπάρχουν εξαιρετικά καλοδιατηρημένα παραδείγματα των απολιθωμένων προγόνων μας διαθέσιμα, αλλα είμαστε και σε θέση να εξετάσουμε τα δόντια τους, όπως των Αβοριγίνων και των Καλαχάρι Βουσμάνων που είχαν μια διατροφή βασισμένη στο κυνήγι.

Η μετάβαση των αρχαίων από κυνηγούς-συλλέκτες τροφής σε γεωργούς, η οποία ξεκίνησε πριν από 13.000 χρόνια, είναι κεντρικής σημασίας για τα σύγχρονα οδοντικά προβλήματα μας.

Με την ανάπτυξη της γεωργίας οι άνθρωποι δε χρειαζόταν πια να μασούν τόσο πολύ.

Αυτό έχει άμεση επίδραση στην ανάπτυξη των γνάθων μας, οι οποίες είναι τώρα πολύ μικρές για να χωρέσουν όλα τα δόντια μας.

‘Η διατροφή μας κάποτε αποτελείτο από ακατέργαστες τροφές - όπως σπόρους, ξηρούς καρπούς, λαχανικά, κρέας και φρούτα’, εξηγεί ο καθηγητής Jimmy Steele, επικεφαλής της Σχολής Επιστημών της Οδοντιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Newcastle.

‘Τώρα αποτελείται από τροφιμα που είναι συχνά υπερεπεξεργασμένα, προ-συσκευασμένα, μαλακά και γεμάτα ζάχαρη’.

Τα τρόφιμά μας είναι τόσο μαλακά σε σχέση με ότι ήταν στην αρχαιότητα που τα δόντια μας είναι πραγματικά περιττά, λέει ο δρ Nigel Carter από το Βρετανικό Ίδρυμα Οδοντιατρικής Υγείας.

‘Όσο συγκλονιστικό κι αν μπορεί να ακούγεται, θα ήθελα να πω ότι εκτός από την ανάγκη των δοντιών για την εμφάνιση και την ομιλία, κατά τα αλλα δεν τα χρειαζόμαστε’.

Η άφιξη της ζάχαρης στη Μεγάλη Βρετανία, στις αρχές του 19ου αιώνα, είχε επίσης μια σημαντική επίδραση, προσθέτει ο Δρ Carter: ‘Από εκείνο το σημείο, ο δεικτης υγείας των δοντιών μας έπεσε κατακόρυφα.

Εδώ, θα αναλυσουμε πώς τα κοινά οδοντικά προβλήματα συνδέονται με το παρελθόν μας και με τους ανθρωπους των σπηλαιων, και τι μπορείτε να κάνετε:

Υπερσύγκλειση

H έννοια της υπερσύγκλεισης είναι ότι οι γνάθοι και συνεπώς τα δόντια δε συναρμόζουν σωστά μεταξύ τους.

Είναι ένα κοινό ορθοδοντικο πρόβλημα - το ένα τρίτο των 12χρονων στο Ηνωμένο Βασίλειο υποφέρουν από κάποιο είδος αυτης της ανώμαλης σύγκλεισης, και αυτό είναι ο λόγος που τόσα πολλά παιδιά χρειάζονται σήμερα ορθοδοντικές εργασίες.

Στους αρχαίους ανθρώπους, όμως, προβλήματα, όπως η υπερσυγκλειση ήταν σπάνια.

Μια μελέτη από 94 σκελετούς από την Αμάρνα, την Αίγυπτο, την αρχαία πρωτεύουσα του Φαραώ Akhenaton (ο οποίος βασίλευσε από το 1353BC σε 1333BC) έδειξε τα δόντια τους ήταν καλά ευθυγραμμισμένα.

‘Αυτό συνέβη επειδή οι Αιγύπτιοι είχαν μια σχετικά ‘άγρια’ διατροφή – με πολλες χοντροκομμενες τροφες και ίνες’, λέει ο καθηγητής Steele.

‘Το μάσημα και το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να φάνε τα τρόφιμα αυτά μπορεί να συνέβαλαν στην ανάπτυξη των γνάθων σε παιδική ηλικία, εξασφαλίζοντας μια φυσιολογικότερη και πιο αρμονική σύγκλειση των δοντιών τους.’

Η μάσηση μπορεί να ενεργοποιήσει την ανάπτυξη του φατνιακού οστού, δηλαδή της ακρολοφίας της γνάθου που στηρίζονται τα δόντια μας.Το αποτελεσμα είναι πιο μεγαλη και αναπτυγμένη γνάθος.

Συνωστισμένα δόντια

Θα πρέπει να υπάρχουν 32 δόντια στο ανθρώπινο στόμα, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων φρονιμιτών.

Ωστόσο, ο μέσος αριθμός είναι μόνο 25.7, σύμφωνα με στατιστικές.

Συχνά τα δόντια εξαγονται από τον ορθοδοντικο λόγω της έλλειψης χώρου στη γναθο.

Οι φρονιμίτες, που εμφανίζονται μεταξύ των ηλικιών 18 και 25, αφαιρούνται συχνά για το λόγο αυτό. Γιατί, λοιπόν, είναι η γνάθος του σύγχρονου ανθρώπου τόσο μικρή;

‘Εν μέρει αυτό συμβαίνει γιατί η προσπάθεια που χρειαζοταν να καταβάλλουν οι προγονοί μας να σκίσουν το κρέας με τα δόντια και να μασάνε ανεπεξέργαστα σιτηρά οδήγησε σε μεγάλα, ισχυρά οστά της κάτω γνάθου που είχαν αρκετό χώρο για όλα τα δόντια’, λέει ο δρ Κάρτερ.

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν πως η αλλαγή των συνηθειών του θηλασμού μπορεί επίσης να συνεισφέρει στα ορθοδοντικά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου.

Σε μια μελέτη που συνέκρινε 370 κρανία των προϊστορικών Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής με κρανία από το 1920 έως το 1940, τα προϊστορικά κρανία είχαν ευρείς ουρανίσκους (η οροφή του στόματος) και σωστά ευθυγραμμισμένα δόντια.

Πιστεύεται ότι τα μπιμπερό και οι πιπίλες είναι εν μέρει υπεύθυνα για τις σύγχρονες ορθοδοντικές ανωμαλίες.

Αντίθετα, ο θηλασμός βοηθά, διότι εφιστά τη θηλή και τη γύρω περιοχή στο στόμα του μωρού, ενώ η γλώσσα παίρνει μια πιο ψηλή θέση στο στόμα.

Αυτό βελτιώνει το σχήμα του ουρανίσκου και έχει συνέπεια πιο σωστά ευθυγραμμισμένα δόντια.

Τα στοιχεία δείχνουν πως τα νεογνά στην αρχαιότητα θήλαζαν μέχρι τα τρία ή τέσσερα χρόνια της ηλικίας τους.

Σήμερα, μόνο το 18 τοις εκατό των γυναικών εξακολουθούν να θηλάζουν εννέα μήνες, σύμφωνα με την έρευνα του 2005.

Ασθένειες των ούλων (Ουλίτιδες,Περιοδοντίτιδες κτλ)

Τα πρησμένα, φλεγμαινοντα ή μολυσμένα ούλα είναι ένα πολύ συχνό οδοντιατρικό πρόβλημα, με το ήμισυ του ενήλικου πληθυσμού να επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό.

Αντιθέτως, ήταν πολύ σπάνια στον προϊστορικό άνθρωπο.

Σε μια μελέτη 23 ατόμων από την Ταϊβάν που χρονολογείται από το 1800ΠΧ εως 500ΠΧ, δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου κοιλότητες ή ασθένειες των ούλων.

Η περιοδοντική νόσος εμφανίζεται όταν η πλάκα, που σχηματίζεται από βακτηρίδια, συσσωρεύεται,οδηγώντας έτσι σε φλεγμονή.

‘Η απουσία σκληρού κρέατος, ανεπεξέργαστων σιτηρών καθώς και λαχανικών με τραχιές ίνες από τη διατροφή μας, είναι και πάλι ο λόγος για τον οποίο οι φλεγμονές των ούλων είναι πιο διαδεδομένες στις μέρες μας’, λέει ο δρ Κάρτερ.

‘Αυτά τα τρόφιμα δρουν ως φυσική οδοντόβουρτσα. Έτσι όταν λείπουν από τη διατροφή, η οδοντική πλάκα συσσωρεύεται πιο γρήγορα’.

Το σάλιο επαναμεταλλικοποιεί τις επιφανειες των δοντιων κατά τη μάσηση και αποκαθιστά την ισορροπία οξέος στο στόμα.

ΣΦΡΑΓΙΣΜΑΤΑ

Στην εποχή των προγόνων μας, οι κοιλότητες στα δόντια ήταν ένα πρόβλημα του γήρατος μόνο.

Πράγματι, σε απολιθώματα των αρχαίων ανθρώπων οι κοιλότητες από τερηδόνα μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού,’ λέει ο καθηγητής Hillson.

Σήμερα, η τερηδόνα είναι πλέον ένα από τα πιο διαδεδομένα προβλήματα υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο - το 55 τοις εκατό των ενηλίκων έχουν ένα ή περισσότερα σάπια δόντια.

Πολλοί εφηβοι κάτω των 15 ετών έχουν ήδη τερηδόνα στα μόνιμα δόντια τους.

Η αύξηση του επιπολασμού της τερηδόνας στη σύγχρονη κοινωνία συμπίπτει χρονικά με την ανάπτυξη της γεωργίας και των καλλιεργειών.

Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι οι άνθρωποι άρχισαν να καταναλώνουν περισσότερα δημητριακά και υδατάνθρακες.

‘Διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες ευνοεί την ανάπτυξη βακτηρίων στο στόμα που παράγουν οξύ, το οποίο διαλύει το δόντι’, εξηγεί ο Philip Marsh, καθηγητής μικροβιολογίας του στόματος στο Leeds Dental Institute.

Αλλά η μεγαλύτερη αλλαγή συνέβη όταν αρχίσαμε να τρώμε καθαρή ζάχαρη.

‘Πριν από τον 18ο αιώνα ζάχαρη ήταν μια πολυτέλεια, αλλά μετά το 1800 - όταν η Βρετανία πήρε τον έλεγχο των Δυτικών Ινδιών και άρχισε να εισάγει πολύ περισσότερο από ό, τι στο παρελθόν ζάχαρη - έγινε ευρύτερα διαθέσιμη’, λέει ο δρ Κάρτερ.

‘Ως αποτέλεσμα, οι κοιλότητες από τερηδόνα αυξήθηκαν.’

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ

‘Ορισμένοι ειδικοί στις ΗΠΑ πιστεύουν ότι οι ορθοδοντικές θεραπείες, για να διορθωθούν αυτά τα προβλήματα, θα μπορούσαν να ξεκινάνε σε μικρότερη ηλικία’, λέει ο καθηγητής Steele –‘συγκεκριμενα από τεσσάρων ετών.’

Η κατανάλωση πιο σκληρού κρέατος και ανεπεξεργαστων δημητριακών, ώστε μασώντας να υποβοηθήσουμε την ανάπτυξη των γνάθων μας από μικρή ηλικία , έχει επίσης προταθεί. Αλλά κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν αιώνες για να φανεί το αποτέλεσμα εξελικτικά.

‘Το πιο σωστό είναι να τρώμε μια ευρεία ποικιλία τροφίμων και να περιορίσουμε τη ζάχαρη’, λέει ο δρ Κάρτερ.

‘Και εάν πίνετε συχνά ανθρακούχα ποτά, θα ήταν σκόπιμο να πίνονται παγωμένα.

‘Τα οξέα που παράγονται από τα αναψυκτικά στο στόμα, είναι λιγότερο επιβλαβή όταν τα τελευταία είναι αρκετά κρύα.

‘Και προτιμήστε να πίνετε με ένα καλαμάκι για να εξασφαλίσετε οτι τα δόντια έχουν λιγότερη επαφή με τη ζάχαρη.’

‘Τόσο επιζήμια για τα δόντια μας είναι η επεξεργασμένη ζάχαρη και όχι το ιδιο το ζαχαρότευτλο όταν καταναλωθεί ανεπεξέργαστο’, τονίζει η δρ Σκούρα απόφοιτος του Οδοντιατρικού Ινστιτούτου του Leeds , όπως απέδειξε σε έρευνα της που ερχεται σε απόλυτη συμφωνία με τα αποτελέσματα των προηγούμενων ερευνητικών εργασιών.