Προβλήματα αρθρίτιδος και η αντιμετώπιση τους από τον ασθενή και τον ιατρό

Η ρευματική νόσος θεωρείται σήμερα μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές πληγές, όπως παλαιότερα ήταν η ελονοσία και η φυματίωση. Από άποψη κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων έρχεται στη πρώτη σειρά, συναγωνιζόμενη τα ψυχικά νοσήματα. Δεν υπάρχει άλλη ομάδα νοσημάτων που να προκαλεί τόσο πόνο σε τόσα πολλά άτομα και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι ρευματικές παθήσεις αντιπροσωπεύουν το 20% της χρόνιας ανικανότητας για εργασία σε βιομηχανικές κοινωνίες κάθε χρόνο.
Η κατάλληλη θεραπεία για έναν ασθενή με αρθρίτιδα χρειάζεται τρεις προϋποθεσεις για την αντιμετώπισή της: 

1. τύπος αρθρίτιδας 
2. σοβαρότητα των συμπτωμάτων 
3.  ένταση της νόσου.

Μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε στους χρόνιους τύπους αρθρίτιδας και να εφαρμόσουμε γενικά μέτρα θεραπείας και ειδικούς θεραπευτικούς τρόπους αγωγής. Χρόνιοι τύποι αρθρίτιδας είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η εκφυλιστική αρθροπάθεια (οστεοαρθρίτιδα) και η ουρική αρθρίτιδα. Ο ρευματολόγος με τα μέσα που έχει στην διάθεσή του θα κάνει τη σωστή διάγνωση και θα θέσει υπό έλεγχο τη νόσο. Εξονυχιστική μελέτη του ασθενή, αρχικώς με το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο και στη συνέχεια με την συχνή παρακολούθησή του, θα οδηγήσει τον ρευματολόγο στην αναγνώριση του τύπου της αρθρίτιδας. Με αυτόν τον τρόπο έχει χτίσει ήδη το οικοδόμημα μιας επιτυχούσας και αποτελεσματικής θεραπείας.

Παράλληλα ο ασθενής θα πρέπει να γνωρίσει τη φύση της πάθησής του και την επίδρασή της σ' αυτόν στο φυσικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Ο θεράπων ιατρός έχει την ευθύνη να καθοδηγήσει τον ασθενή, ώστε να μπορέσει να γνωρίσει τη νόσο του όσο το δυνατόν καλύτερα. Επίσης τα μέλη της οικογένειας του ασθενή πρέπει να αντιληφθούν την φύση της πάθησης και κατά πόσο είναι δυνατό αυτή να επηρεάσει τον τρόπο ζωής τους. Εάν ο ασθενής είναι παιδί, τότε οι γονείς πρέπει να το καθοδηγήσουν κατάλληλα ώστε αυτό να καταλάβει ότι η πάθησή του, όπως συμβαίνει σ' όλες τις χρόνιες μορφές της αρθρίτιδας, θα έχει μακροχρόνια πορεία και ότι είναι δυνατόν να το ακολουθεί σ' όλη την υπόλοιπη ζωή του.

Ο ασθενής όσο περισσότερο γνωρίζει την πάθησή του τόσο ευκολότερα θα προσαρμοστεί και θα την αποδεχτεί. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η συνεργασία του με τον θεράποντα ιατρό του, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα της θεραπείας του. Ο ιατρός ρευματολόγος θα καθοδηγήσει τον ασθενή ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί στο νέο τρόπο ζωής του, θα πρέπει επίσης να τον βοηθήσει να ζήσει με μια επώδυνη νόσο, που είναι ακόμη δυνατόν να προκαλέσει ακόμα και αναπηρία. Ο γιατρός στην στενή και συχνή του συνεργασία με τον ασθενή θα πρέπει να είναι υπομονετικός αλλά και απλός στις εξηγήσεις του. Θα πρέπει να είναι τόσο αισιόδοξος και ενθαρρυντικός όσο το επιτρέπει η κατάσταση του ασθενή.

Η ανακοίνωση του γιατρού στον ασθενή ότι πάσχει από χρόνια αρθρίτιδα γεννάει σ' αυτόν δυσάρεστες και απαισιόδοξες σκέψεις. Θυμάται φίλους και συγγενείς, οι οποίοι παραμορφώθηκαν ή ακόμα ότι η συγκεκριμένη νόσος τους προκάλεσε κάποια αναπηρία και διακατέχεται από ένα μεγάλο φόβο ότι αυτή θα είναι και η δικιά του τύχη. Ο γιατρός λοιπόν πρέπει να του τονίσει ότι υπάρχουν πολλές μορφές αρθρίτιδας. Ότι πολλές από αυτές δεν είναι χρόνιες και ότι προκαλούν μικρή ή καμιά παραμόρφωση. Επίσης θα πρέπει ο ιατρός να επισημάνει ότι υπάρχουν πολλές και μεγάλες διαφορές στη φύση, τη σοβαρότητα και τη μορφή της αρθρίτιδας και ότι η πορεία της νόσου είναι δυνατόν να μην είναι τόσο κακή όσο φαντάζεται.

Ο ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα χρειάζεται να πληροφορηθεί ότι αυτή η μορφή αρθρίτιδας, εφόσον βέβαια αυτή προοδεύει και δεν είναι δυνατόν να κατασταλεί, μπορεί να προκαλέσει βλάβη των αρθρώσεων και παραμορφώσεις. Η παραμόρφωση και η αναπηρία συμβαίνουν μερικές φορές αλλά με την κατάλληλη θεραπεία, η οποία θα αρχίσει στα πρώτα στάδια της νόσου, μπορεί να προληφθεί και να σταθεροποιηθεί στις αρχικές βλάβες. Η σπουδαιότητα της συνεργασίας του ασθενή σ' ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα θεραπείας, με αναθεωρήσεις και προσαρμογές είναι οι βάσεις της, όσο το δυνατόν, μειωμένης παραμόρφωσης, βλάβης και αναπηρίας των αρθρώσεων. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από υφέσεις και εξάρσεις και κανένα υπόδειγμα δεν μπορεί να δοθεί, σε οποιονδήποτε χρόνο, για την πορεία της νόσου.
Τα παιδιά με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν καλύτερη πρόγνωση από τους ενήλικες. Σε πολλά παιδιά η νόσος μετατρέπεται σε ανενεργό μετά την ηλικία της ήβης. Η συνεργασία και σ' αυτή την περίπτωση, γονέων και ασθενούς παιδιού με τον ρευματολόγο ιατρό, στο θεραπευτικό πρόγραμμα θα μειώσει την βλάβη των αρθρώσεων κατά την διάρκεια της δραστηριότητας της νόσου.

Σ' αυτή τη μορφή αρθρίτιδας έχουμε προσβολή μόνο μερικών αρθρώσεων, ιδίως αυτών που φέρουν το βάρος του σώματος. Στην περίπτωση αυτή δεν αναμένεται ιδιαίτερη παραμόρφωση και η πρόγνωση είναι καλύτερη από την ρευματοειδή αρθρίτιδα. Υπάρχουν φθορές στους χόνδρους ή τα οστά των αρθρώσεων οι οποίες προκαλούν αναπηρία. Η εξέλιξη της νόσου είναι δυνατόν να σταματήσει σε οποιοδήποτε στάδιο. Ο πόνος σταματά όταν σταματά και η εξέλιξη της φθοράς της άρθρωσης.
Θα χρειασθεί συνεχείς ιατρικός έλεγχος για την πρόληψη μιας αναπηρίας, που πιθανόν να μην εγκατασταθεί ποτέ. Η προσβολή των ηλικιωμένων ατόμων από την νόσο φαίνεται ότι είναι μέρος της περιόδου του γήρατος. Οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν ότι η εκφυλιστική φθορά των αρθρώσεων δεν είναι παράλληλη με την εκφύλιση των αγγείων και άλλων ζωτικών οργάνων και πιθανόν ενός επικείμενου θανάτου. Η λειτουργία των ζωτικών οργάνων έχει μικρή ή ουδεμία αλλαγή και η ζωή των πασχόντων από οστεοαρθρίτιδα είναι μακρά. Υπάρχει μόνο η ενόχληση μιας ή δύο προσβεβλημένων αρθρώσεων, που προκαλούν περιορισμένη κίνηση. Οστεοαρθρίτιδα, μετά από τραυματισμό ή φλεγμονή, σε μεσήλικες ασθενείς, δεν έχει επιπτώσεις σε οποιαδήποτε άλλη άρθρωση.

Είναι νόσος που προσβάλει νέους ανθρώπους. Οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν ότι συμπτώματα όπως η οσφυαλγία, οι πόνοι στα ισχία ή στους ώμους θα διατηρούνται για αρκετά χρόνια με βαθμιαία επέκταση των πόνων προς τη σπονδυλική στήλη. Η νόσος προκαλεί συγχρόνως και δυσκαμψία. Η εξέλιξη της νόσου μπορεί να παύσει οποιαδήποτε στιγμή, συνήθως όμως 10-15 χρόνια μετά την έναρξη. Ο ασθενής πρέπει να πληροφορηθεί ότι η σπονδυλική στήλη θα παραμείνει άκαμπτη στη θέση στην οποία θα έχει αγκυλωθεί και θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οφείλει να συνεργαστεί και να συμβάλει ενεργά σ' ένα πρόγραμμα προλήψεως ώστε να εξασφαλιστεί η μικρότερη δυνατή παραμόρφωση, της σπονδυλικής στήλης.

Η νόσος χαρακτηρίζεται από προσβολές επώδυνης αρθρικής φλεγμονής συνήθως μικρής διάρκειας. Υπάρχουν μικρά διαλείμματα καλής υγείας, 5-10 ημερών. Η συνεργασία του ασθενούς με τον ρευματολόγο θα αναστείλει την αναπηρία σε χρόνια προσβολή ουρικής αρθρίτιδας. Οι ασθενείς πρέπει να μάθουν ότι δεν πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα ή από άλλα εξελισσόμενα χρόνια νοσήματα αρθρίτιδας και ότι με την κατάλληλη θεραπεία οι διαταραχές του μεταβολισμού του ουρικού οξέως μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο. Θα μάθει επίσης ο ασθενής πως να προλαβαίνει τις προσβολές της ουρικής αρθρίτιδας ούτος ώστε αυτές να μπορούν να αποφεύγονται.

Ασθενείς που πάσχουν από θυλακίτιδα, τενοντίτιδα, τενοντοθυλακίτιδα, ινοσίτιδα κ.τ.λ. πρέπει να πληροφορούνται ότι δεν έχουν αρθρίτιδες που εξελίσσονται. Δεν πρέπει να φοβούνται παραμορφώσεις ή αναπηρίες οι οποίες είναι αποτέλεσμα αρθρικής βλάβης. Η πρόγνωση για την περίπτωσή τους είναι καλή. Τραυματισμοί και μικροβιακές λοιμώξεις δυνατόν να προκαλέσουν αρθρίτιδα, η κατάλληλη όμως θεραπεία θα θεραπεύσει την αρθρίτιδα και δεν θα εξακολουθήσει να εξελίσσεται, ώστε να προκαλέσει αναπηρία ή παραμόρφωση στο άτομο. Ο ασθενής θα πληροφορηθεί με απλές λέξεις για την διαδικασία της θεραπείας του, τους στόχους και τις δυνατότητες αυτής και σε τι πρέπει να προσβλέπει στο μέλλον. Θα ακολουθήσει το καλοσχεδιασμένο από τον θεράποντα γιατρό του πρόγραμμα θεραπείας, το οποίο συχνά έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Η επιτυχής θεραπεία, οποιασδήποτε μορφής αρθρίτιδας θα εξαρτηθεί από το σχεδιασμό ενός προγράμματος θεραπείας που έχει σαφήνεια. Η εφαρμογή του καθώς και τα αποτελέσματά του θα εξαρτηθούν από την συνεργασία του ασθενή σ' όλη την περίοδο της νόσου, είτε αυτή είναι οξεία είτε χρόνια.

Ο ασθενής που πάσχει από οποιαδήποτε μορφή αρθρίτιδας οφείλει να ακολουθεί τα παρακάτω
να αναπαύεται για μακρό χρονικό διάστημα με τα γόνατα σε κάμψη, όπως απαιτείται όταν κάθεται κάποιος σε καρέκλα.
να τοποθετεί μαξιλάρια κάτω από τα γόνατά του όταν αναπαύεται στο κρεβάτι ακόμη κι αν τον ανακουφίζει. Να διατηρεί τα κάτω άκρα του με τα γόνατα σε έκταση.
, κατά την ανάπαυση, τα χέρια που έχουν αρθρίτιδα να βρίσκονται σε κάμψη για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ο ασθενής πρέπει να κρατάει την πλευρά, την αντίστοιχη με το μικρό δάκτυλο της παλάμης (ωλένιος πλευρά) σε φυσιολογική θέση ώστε να μειώνει την τάση για απόκλιση των δακτύλων προς την πλευρά του μικρού δακτύλου.
να δίνει την ευκαιρία για παραμόρφωση σε κάμψη στα ισχία, με το να παραμένει για αρκετό χρονικό διάστημα σε καρέκλα ή να αναπαύεται σε κρεβάτι με μαλακό στρώμα. Χρειάζεται κάτω από το σκληρό στρώμα να υπάρχουν σανίδες.
να χρησιμοποιεί παχύ μαξιλάρι εάν έχει αρθρίτιδα ψηλά στην θωρακική ή αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Θα μειώσει την παραμόρφωση σε κάμψη της ανώτερης μοίρας της σπονδυλικής στήλης εφόσον διατηρηθεί όσο το δυνατόν σε φυσιολογική στάση κατά τη διάρκεια που είναι ξαπλωμένος. Ο άνθρωπος περνάει το 1/3 της ζωής του στο κρεβάτι γι' αυτό και η σωστή στάση του σώματος κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης είναι ιδιαίτερα σημαντική. να παραμελεί τις ασκήσεις για το θεραπευτικό εύρος της λειτουργικότητας των αρθρώσεων. Πρέπει η άσκηση να γίνει καθημερινή ρουτίνα.
να ακινητοποιεί την άρθρωση που φλεγμαίνει (πόνος διόγκωσης-αύξηση τοπικής θερμοκρασίας) σε γύψο για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Φίλε ρευματοπαθή, αυτοί οι απλοί κανόνες είναι δυνατόν να σου μειώσουν σημαντικά τις παραμορφώσεις στις αρθρώσεις.

Πηγές:
Του Ν. Φραγκάκη. Ρευματολόγος. Περιοδικό Αντιρρευματικός Αγώνας. Αθήνα 1996.