Άφθες στο στόμα: Αιτίες και θεραπεία

Τι είναι οι άφθες

Οι άφθες είναι ελκώσεις (πληγές) στο εσωτερικό του στόματος, οι οποίες εμφανίζονται σε περιοχές του στοματικού βλεννογόνου με μη κερατινοποιημένο επιθήλιο, όπως η ουλοπαρειακή αύλακα, οι παρειές ( μάγουλα), η μαλθακή υπερώα (το πίσω μέρος του ουρανίσκου), η κάτω επιφάνεια της γλώσσας.

Οι ελκώσεις αυτές είναι αβαθείς, έχουν στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα και είναι εξαιρετικά επώδυνες. Ο πόνος γίνεται ιδιαίτερα έντονος κατόπιν επαφής με αλάτι, καρυκεύματα και όξινα τρόφιμα.

Από κλινική άποψη διακρίνονται σε :1) μικρές άφθες, που δεν ξεπερνούν τα 10 χιλιοστά (συνήθης διάμετρος 1-2 χιλιοστά), 2) μεγάλες άφθες, με διάμετρο που ξεπερνά τα 10 χιλιοστά και μπορεί να φτάσει τα 2-3 εκατοστά και 3) ερπητοφόρα έλκη, που είναι συστάδα πολλαπλών μικρών αφθών, συγκεντρωμένων στην ίδια περιοχή του εσωτερικού του στόματος.

Το μέγεθός τους συχνά περιγράφεται ως «κεφαλής καρφίτσας» και η συστάδα μπορεί να περιλαμβάνει αρκετές δεκάδες τέτοιες άφθες. Παρά την ομοιότητα με τις πληγές του έρπητος (εξ ου και η ονομασία) δεν σχετίζεται αιτιολογικά με τον ιό του έρπητος.

Αιτίες

Οι άφθες είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Μάλιστα η πρώτη αναφορά έχει γίνει από τον Ιπποκράτη. Εν τούτοις, μέχρι και σήμερα παραμένει άγνωστη η αιτιολογία τους. Εκείνο που γνωρίζουμε αρκετά καλά είναι οι εκλυτικοί παράγοντες της εμφάνισης των αφθών, οι οποίοι είναι πάρα πολλοί και περιλαμβάνουν :

• Οικογενείς και γενετικούς παράγοντες (Κάποια άτομα έχουν κληρονομική προδιάθεση να αναπτύσσουν άφθες).
• Στρες, τόσο σε φυσικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο
• Τραυματισμούς μέσα στο στόμα (π.χ. οδοντιατρικές ενέσεις, εργώδεις διαδικασίες και χειρισμοί)
• Ορμονικές αλλαγές (π.χ. όπως αυτές που συμβαίνουν στη διάρκεια της έμμηνης ρύσης)
• Λοιμώξεις από ιούς ή βακτήρια
• Αλλεργίες σε τρόφιμα και φάρμακα

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε περιπτώσεις με υποτροπιάζουσες άφθες, δηλαδή όταν σε ένα άτομο εμφανίζονται πολλά περιστατικά αφθών κατά τη διάρκεια του χρόνου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι άφθες μπορεί να αποτελούν εκδήλωση ελλείψεων βιταμινών του συμπλέγματος Β, ελλείψεων σιδήρου και / ή φυλλικού οξέος.

Επίσης, οι υποτροπιάζουσες άφθες μπορεί να αποτελούν συνοδό σύμπτωμα άλλων συστηματικών νοσημάτων. Σε αυτά τα νοσήματα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων το σύνδρομο Αδαμαντιάδη – Bechet (στο οποίο κλασικές εκδηλώσεις από τους βλεννογόνους είναι οι άφθες στο στόμα και τα έλκη των γεννητικών οργάνων), καθώς και ορισμένα νοσήματα του γαστρεντερικού, όπως η ελκώδη κολίτιδα και η νόσος του Chron.

Συνεπώς, αν κάποιος εμφανίζει πολλαπλά επεισόδια αφθών, θα πρέπει να ζητήσει τη συμβουλή ειδικού στοματολόγου ώστε να διενεργηθεί διεξοδικός έλεγχος για τον αποκλεισμό ή τον εντοπισμό υποκείμενου συστηματικού νοσήματος και την έγκαιρη έναρξη της κατάλληλης θεραπείας για το συστηματικό νόσημα.

Θεραπεία

Οι άφθες είναι καλοήθεις, αυτοιάσιμες βλάβες, δηλαδή θα επουλωθούν μόνες τους σε εύλογο χρονικό διάστημα. Όταν μιλάμε λοιπόν για «θεραπεία» των αφθών, ουσιαστικά στοχεύουμε αφενός στην επιτάχυνση επούλωσής τους και αφετέρου στη μείωση του πόνου που προκαλούν.

Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει σκευάσματα τοπικής δράσης σε μορφή στοματικού διαλύματος, spray ή gel –ή- και να περιλαμβάνει σκευάσματα συστηματικής δράσης χορηγούμενα από το στόμα, όπως είναι τα κορτικοστεροειδή, τα αντιφλεγμονώδη και τα αντιμικροβιακά. Θεαματικά αποτελέσματα μπορεί να έχει η εφαρμογή laser στην περιοχή.

Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τη συχνότητα των υποτροπών και τον αριθμό των βλαβών.

Κεφαλαιώδους σημασίας είναι η επισήμανση ότι μια πληγή στο στόμα διάρκειας μεγαλύτερης των 15 ημερών, που δεν εμφανίζει τάση επούλωσης και δεν φαίνεται να οφείλεται σε εμφανή τραυματισμό (π.χ. σπασμένο δόντι που τραυματίζει τα πλάγια χείλη της γλώσσας ή κακή προσθετική εργασία) ΠΡΕΠΕΙ να εξετάζεται από ειδικό στοματολόγο για να διαπιστωθεί η καλοήθεια ή η κακοήθειά της (καρκίνος).