Το έλκος

Τι είναι έλκος;
Το πεπτικό έλκος είναι μία χρόνια πάθηση του πεπτικού συστήματος και ιδιαίτερα του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου που χαρακτηρίζεται από την δημιουργία μιας πληγής (έλκους) στο τοίχωμα του στομάχου ή του δωδεκαδάκτυλου.

Λίγα λόγια για το πεπτικό σύστημα
Το πεπτικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία της προσλαμβανόμενης τροφής και την μετατροπή της σε μορφή τέτοια που να μπορεί να απορροφηθεί από το γαστρεντερικό σωλήνα και να χρησιμοποιηθεί από τα δισεκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας για τις δομικές και λειτουργικές τους ανάγκες.

Οι περισσότερες τροφές, με την μορφή με την οποία προσλαμβάνονται, είναι αδύνατον να φθάσουν στα κύτταρα διότι δεν μπορούν να περάσουν από το έντερο στην κυκλοφορία ούτε μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα κύτταρα του οργανισμού μας έστω και αν μπορούσαν να φθάσουν σε αυτά.

Πρέπει κατά συνέπεια η τροφή να υποστεί χημικές και φυσικές μεταβολές ώστε να καταστεί δυνατή η απορρόφηση και η χρησιμοποίησή της. Η όλη αυτή διαδικασία των φυσικών και των χημικών μεταβολών με τις οποίες τα λίπη, οι υδατάνθρακες και οι πρωτείνες των τροφών μετατρέπονται σε απλούς χημικούς δομικούς λίθους κατάλληλους να απορροφηθούν και να χρησιμοποιηθούν, λέγεται πέψη.

Από τι αποτελείται το πεπτικό σύστημα

Τα κύρια όργανα του πεπτικού μας συστήματος είναι:

1. Ο γαστρεντερικός σωλήνας

2. Τα μεγάλα αδενικά όργανα που συνδέονται με το γαστρεντερικό σωλήνα και που είναι:
α. οι σιελογόνοι αδένες που παράγουν το σάλιο
β. το συκώτι (ήπαρ) που παράγει την χολή
γ. το πάγκρεας που παράγει το παγκρεατικό υγρό

Ο γαστρεντερικός ή πεπτικός σωλήνας είναι ένας ελικοειδής σωληνώδης διάδρομος που αρχίζει από την στοματική κοιλότητα και τελειώνει στον πρωκτό.

Ο πεπτικός σωλήνας αποτελείται από:
i. Τη στοματική κοιλότητα και τον φάρυγγα που υποδέχονται την τροφή
ii. Τον οισοφάγο που είναι ένας λεπτός μυώδης σωλήνας που οδηγεί την τροφή από την στοματοφαρυγγική κοιλότητα στο στομάχι
iii. Το στομάχι που αποτελεί το κύριο όργανο επεξεργασίας της τροφής
iv. Το λεπτό έντερο όπου κυρίως γίνεται η απορρόφηση της τροφής
v. Το παχύ έντερο που φιλοξενεί τα άχρηστα υπολείμματα της τροφής.

Η αρχική μοίρα του λεπτού εντέρου λέγεται δωδεκαδάκτυλο ενώ το αρχικό τμήμα του δωδεκαδάκτυλου σχηματίζει το βολβό του δωδεκαδάκτυλου που είναι και η συνηθέστερη θέση ανάπτυξης έλκους.

Το τοίχωμα του οισοφάγου, του στομάχου και του εντέρου αποτελείται από 3 στοιβάδες ιστών (χιτώνες) οι οποίες από έξω προς τα μέσα είναι:

i. Ο ορογόνος χιτώνας
ii. Η μυϊκή στοιβάδα η οποία αναδεύει και παράλληλα προωθεί την τροφή
iii. Ο βλεννογόνος που εκκρίνει υγρά (στο στομάχι και το έντερο και ένζυμα) που είναι απαραίτητα για την πέψη της τροφής.

Ειδικά στο στομάχι ο βλεννογόνος εκτός από ένζυμα παράγει και εκκρίνει υδροχλωρικό οξύ (HCI) που ως γνωστό είναι ένα από τα πιο ισχυρά οξέα που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε. Παράλληλα στο στομάχι και το έντερο παράγεται και βλέννη η οποία επαλείφει τον εσωτερικό αυλό των οργάνων και προφυλάσσει αυτά από την διαβρωτική δράση του HCI οξέος.

Στο σημείο που ενώνεται ο οισοφάγος με το στομάχι η μυϊκή στοιβάδα παχύνεται και σχηματίζει έναν ισχυρό σφιγκτήρα, τον καρδιακό σφιγκτήρα. Ο καρδιακός σφιγκτήρας επιτρέπει την δίοδο υγρών και τροφής μόνο από τον οισοφάγο προς το στομάχι και όχι και αντιστρόφως εκτός των περιπτώσεων εμετού ή ρεψίματος.

Συχνότητα έλκους
Το πεπτικό έλκος είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις αφού προσβάλει περίπου το 25% των ανδρών και το 15% των γυναικών όπως αποδεικνύεται από ουλές που βρίσκονται στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο σε νεκροτομικό υλικό.

Εν τούτοις μόνο το 5-10% των ατόμων εκδηλώνει συμπτώματα της νόσου του.
Το δωδεκαδακτυλικό έλκος είναι 2-3 φορές πιο συχνό από το έλκος του στομάχου και 2-3 φορές πιο συχνό στους άνδρες απ' ότι στις γυναίκες.

Το έλκος στομάχου παρουσιάζεται με την ίδια σχεδόν συχνότητα και στα δύο φύλα. Αν και το έλκος μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, εν τούτοις τα συμπτώματα συνήθως αρχίζουν μεταξύ 20-40 ετών για τα δωδεκαδακτυλικά έλκη και 40-70 για τα έλκη στομάχου.

Στα παιδιά, πιστεύεται, ότι το έλκος σπάνια εμφανίζεται αλλά πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα δωδεκαδακτυλικά έλκη δεν είναι σπάνια στα νεαρά άτομα.

Το δωδεκαδακτυλικό έλκος είναι αρκετά συχνότερο σε άτομα δραστήρια, αγχώδη με σοβαρές επαγγελματικές ευθύνες (διευθυντές, προϊστάμενοι εταιριών κ.λ.π.) ενώ το έλκος στομάχου είναι συχνότερο σε άτομα χαμηλών οικονομικών εισοδημάτων με κακές συνθήκες διατροφής.

Το έλκος παρουσιάζεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα της αυτής οικογενείας. Εν τούτοις η πάθηση δεν θεωρείται κληρονομική με την ευρεία σημασία του όρου. Πιστεύεται όμως ότι μεταβιβάζεται κληρονομικά μία προδιάθεση η οποία δεν φθάνει από μόνη της για να εκδηλωθεί η νόσος αλλά χρειάζονται να συνυπάρξουν και ορισμένοι άλλοι παράγοντες όπως το stress, το κάπνισμα, η λήψη φαρμάκων κ.ά.

Αιτιολογία
Παρά το γεγονός ότι το έλκος του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου έχουν μεταξύ τους πολλά κοινά σημεία εν τούτοις σήμερα πιστεύεται ότι αποτελούν δύο διαφορετικές παθήσεις που προκαλούνται από διαφορετικές αιτίες και ακολουθούν διαφορετικές πορείες.

Μέσα στο στομάχι επικρατεί μια θαυμαστή ισορροπία μεταξύ «επιθετικών» παραγόντων που τείνουν να βλάψουν το τοίχωμα του στομάχου και ιδιαίτερα τον βλεννογόνο και «αμυντικών» παραγόντων που σαν προορισμό τους έχουν την προστασία του στομάχου από την βλαπτική δράση τόσο των επιθετικών παραγόντων όσο και των άλλων τοξικών ή βλαπτικών ουσιών που λαμβάνονται με την τροφή.

Στους επιθετικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:
1. Το υδροχλωρικό οξύ (HCI)
2. Η πεψίνη και
3.

Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.

Τα δύο πρώτα παράγονται από τον βλεννογόνο του στομάχου. Το HCI είναι ένα από τα ισχυρότερα οξέα που υπάρχουν στην φύση. Η πεψίνη είναι ένα ένζυμο που διασπά (κατατρώγει) τα λευκώματα της τροφής αλλά και των κυττάρων του βλεννογόνου αν δεν προστατευθούν.

Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι ένα μικρόβιο που αποικίζει στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο και η παρουσία του σχετίζεται άμεσα με την πρόκληση έλκους και γαστρίτιδας ενώ διερευνάται ο ρόλος του στην πρόκληση και καρκίνου του στομάχου.

Στους γνωστούς αμυντικούς παράγοντες περιλαμβάνονται:
1. Η βλέννη η οποία επαλείφοντας το εσωτερικό όλου του στομάχου δημιουργεί μία προστατευτική ασπίδα έναντι του HCI και της πεψίνης.

Στην ουσία πρόκειται για ένα παχύρρευστο κολλώδες αλκαλικό στρώμα που προσκολλάται στα κύτταρα του βλεννογόνου και τα καθιστά άτρωτα από το HCI και άλλους βλαπτικούς παράγοντες.
2. Οι προσταγλανδίνες και ιδιαίτερα η προσταγλανδίνη Ε.

Η προσταγλανδίνη Ε είναι μια ουσία που παράγεται σε μεγάλες ποσότητες από τον βλεννογόνο του στομάχου.

Για την δημιουργία του δωδεκαδακτυλικού έλκους απαραίτητη είναι η ύπαρξη του HCI οξέος αφού επί απουσίας αυτού ουδέποτε δημιουργείται έλκος. Αντίθετα το έλκος του στομάχου μπορεί να εμφανισθεί και σε στομάχι που εκκρίνει πολύ λίγο οξύ.

Πάντως ισχύει ένας χρυσός κανόνας : «χωρίς οξύ δεν υπάρχει έλκος».
Γενικά οτιδήποτε αυξάνει τους επιθετικούς παράγοντες ή μειώνει τους αμυντικούς παράγοντες προδιαθέτει στην δημιουργία έλκους.

Ποιοι παράγοντες προδιαθέτουν στη δημιουργία έλκους
Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση έλκους αλλά λίγων έχει επιβεβαιωθεί η συμμετοχή.

Μερικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι:

1. Το stress. Συναισθήματα όπως επιθετικότητα, μνησικακία, ενοχή, αναποφασιστικότητα κ.ά. αυξάνουν την έκκριση οξέος. Επίσης καταστάσεις όπως βαρείς τραυματισμοί ιδιαίτερα στο κεφάλι, βαριές εγχειρήσεις, εγκαύματα, εμπύρετα νοσήματα που προκαλούν έντονο σωματικό και ψυχικό stress μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ελκών που λέγονται και έλκη από stress.
2.

Το κάπνισμα. Το έλκος όχι μόνο είναι σημαντικά πιο συχνό στους καπνιστές αλλά και η συχνότητά του αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζει το άτομο. Επίσης η επούλωση των ελκών γίνεται πολύ πιο δύσκολα στα άτομα που καπνίζουν.
3.

Ασπιρίνη και άλλα παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν τους αμυντικούς παράγοντες του στομάχου ελαττώνοντας την παραγωγή προσταγλανδινών και της βλέννης.
4.

Αλκοόλ και καφεΐνη. Αν και το αλκοόλ και η καφεΐνη αυξάνουν την έκκριση του γαστρικού οξέος εν τούτοις δεν υπάρχουν αποδείξεις για το ότι προκαλούν πεπτικό έλκος.

Τελευταία γίνεται έντονη συζήτηση και για το κατά πόσο μερικά μικρόβια όπως π.χ. το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία του έλκους. Το θέμα βρίσκεται υπό μελέτη και στο μέλλον ίσως ξεκαθαριστεί ο ρόλος που παίζουν τα μικρόβια αυτά.
Παλαιότερα, επιστεύετο ότι υπήρχαν τροφές οι οποίες συνέβαλλαν στη δημιουργία έλκους γι' αυτό και υπήρχε ένας μακρύς κατάλογος με τροφές οι οποίες έπρεπε να αποφεύγονται από τα άτομα που έχουν προδιάθεση για έλκος.

Σήμερα μετά από μελέτες πιστεύουμε ότι οι διαιτητικές συνήθειες δεν θεωρούνται υπεύθυνες για την ανάπτυξη έλκους.

Συμπτωματολογία
Κύριο σύμπτωμα του τυπικού έλκους είναι ο πόνος ο οποίος συνήθως εντοπίζεται στο άνω μέρος της κοιλίας (στο επιγάστριο).

Ο πόνος είναι τόσο εντοπισμένος που ο ασθενής μπορεί να δείξει που πονάει με το ένα δάκτυλό του.

Σπανιότερα ο πόνος μπορεί να είναι διάχυτος και να επεκτείνεται προς την πλάτη ή το στήθος.
Στο δωδεκαδακτυλικό έλκος ο πόνος τείνει να εμφανίζεται στα διαστήματα μεταξύ των γευμάτων (πόνος εκ πείνας) και χαρακτηριστικά υποχωρεί με την λήψη τροφής.

Επίσης χαρακτηριστικό είναι κατά την νύχτα, επειδή ο χρόνος μεταξύ νυκτερινού και πρωινού γεύματος είναι μεγάλος, ο πόνος ξυπνάει τον ασθενή τις πρώτες πρωινές ώρες που το στομάχι, στο διάστημα αυτό, είναι άδειο.
Συχνά ο πόνος εμφανίζεται περιοδικά και μερικοί ασθενείς αναφέρουν ετήσιες υποτροπές των ενοχλημάτων τους ορισμένες εποχές του έτους και ιδιαίτερα την άνοιξη και το φθινόπωρο.

Ο πόνος του έλκους του στομάχου είναι πιο ακανόνιστος σε χαρακτήρες και εμφανίζεται συνήθως περίπου μια ώρα μετά το γεύμα.
Όχι σπάνια, ασθενείς με ελκοπάθεια δεν αισθάνονται καθόλου πόνο ή ο πόνος είναι τόσο αμβληχρός και ήπιος που δεν παραπονιούνται γι' αυτόν αλλά για δευτερεύοντα συμπτώματα.

Άλλα συμπτώματα
Συχνά οι ασθενείς παραπονιούνται για «καούρες και ξινίλες». Η καούρα είναι ένα συναίσθημα καψίματος που εντοπίζεται στο επιγάστριο ή πίσω από το στέρνο ενώ οι ξινίλες οφείλονται σε ρεψίματα ή σε αναγωγή μικρής ποσότητας όξινου περιεχομένου του στομάχου.
Αρκετοί ασθενείς αναφέρουν δυσπεψία και με τον όρο αυτό εννοούν ένα σύνολο συμπτωμάτων όπως αίσθημα δυσφορίας μετά το φαγητό, φουσκώματα ή διάταση της κοιλίας, ξινίλες, ρεψίματα, εμετούς που μπορεί να συνοδεύονται ή όχι από πόνο.
Παρά το ότι τα δυσπεπτικά ενοχλήματα συνοδεύουν συχνά ελκοπάθεια εν τούτοις υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων που παραπονιέται για τα ίδια συμπτώματα χωρίς να έχουν έλκος.

Για τα άτομα αυτά λέμε ότι πάσχουν από «δυσπεψία χωρίς έλκος».

Διάγνωση
Στις περισσότερες περιπτώσεις όπου τα ενοχλήματα είναι τυπικά η περιγραφή και μόνο των συμπτωμάτων αρκεί για να γίνει η διάγνωση του έλκους.
Άλλες φορές η ανακούφιση των συμπτωμάτων από την λήψη τροφής ή κάποιου αντιελκωτικού φαρμάκου συνηγορεί υπέρ ελκοπάθειας.

Ανεξάρτητα από το πόσο εύκολα ή δύσκολα μπορεί να γίνει η διάγνωση του έλκους από το ιστορικό, κάθε ασθενής με συμπτωματολογία έλκους πρέπει να υποβάλλεται σε ορισμένες εξετάσεις για 2 λόγους:
1. Να επιβεβαιωθεί αυτό που από την λήψη ιστορικού φαίνεται εμφανές και
2. Να αποκλειστούν άλλα νοσήματα τα οποία μπορεί να εκδηλώνονται μα συμπτωματολογία έλκους.

Μεταξύ των νοσημάτων αυτών είναι και ο καρκίνος του στομάχου ο οποίος αρκετά συχνά μιμείται το έλκος σε συμπτωματολογία.

Απαραίτητες εξετάσεις
Για την διάγνωση του έλκους συνήθως πραγματοποιούμε δύο εξετάσεις ήτοι:
1. Τον ακτινολογικό έλεγχο του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου
2. Την γαστροσκόπηση

Συχνά τις εξετάσεις αυτές εκτός από διαγνωστικούς λόγους τις χρησιμοποιούμε για να παρακολουθούμε τα αποτελέσματα της θεραπείας μας.
Και οι δύο εξετάσεις είναι εύκολες και ακίνδυνες.

Η γαστροσκόπηση πραγματοποιείται από εξειδικευμένους γιατρούς (γαστρεντερολόγους) και θεωρείται ότι μπορεί να πλησιάσει με μεγαλύτερη ακρίβεια την διάγνωση όχι μόνο του έλκους αλλά και κάθε πάθησης του οισοφάγου του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου.

Για την γαστροσκόπηση χρησιμοποιούμε ένα ειδικό όργανο, το γαστροσκόπιο με το οποίο μπορούμε όχι μόνο να βλέπουμε το εσωτερικό του στομάχου αλλά και να παίρνουμε μικρά τεμάχια ιστού για εξέταση.
Είναι αλήθεια ότι η γαστροσκόπηση άλλαξε ριζικά τις διαγνωστικές και θεραπευτικές μας δυνατότητες και αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις της ιατρικής τις τελευταίες δεκαετίες.

Η γαστροσκόπηση επιβάλλεται να γίνεται πάντα επί έλκους του στομάχου και αυτό γιατί το στομάχι αποτελεί συχνή θέση ανάπτυξης καρκίνου που παρουσιάζεται με την μορφή του έλκους. Αυτό δεν ισχύει για το έλκος δωδεκαδακτύλου.

Επιπλοκές
Το έλκος είναι μία χρόνια πάθηση που διαδράμει με υφέσεις και εξάρσεις (υποτροπές). Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα έλκη από μόνα τους ή μετά από θεραπεία ιώνται και επουλώνονται αλλά σπανιότερα είναι δυνατόν να παρουσιάσουν μία από τις κάτωθι σοβαρές επιπλοκές:
1.

Γαστρορραγία (γαστρο-δωδεκαδακτυλική αιμορραγία)
2. Διάτρηση
3. Πυλωρική στένωση

Γαστρορραγία συμβαίνει όταν ένα έλκος προχωρώντας σε βάθος συναντήσει και διαβρώσει κάποιο αγγείο του τοιχώματος.

Εάν το αγγείο είναι μεγάλο τότε και η αιμορραγία θα είναι μεγάλη και σημαντική ποσότητα αίματος μπορεί να αποβληθεί με εμετό (αιματέμεση) ή να περάσει στο έντερο και να αποβληθεί στα κόπρανα τα οποία βάφονται μαύρα (μέλαινα κένωση).

Η γαστρορραγία συνήθως σταματάει από μόνη της ή με θεραπεία. Άλλοτε όμως απαιτεί μετάγγιση αίματος ή και χειρουργική επέμβαση για να σταματήσει.

Διάτρηση συμβαίνει όταν το έλκος προχωρήσει πολύ σε βάθος μέχρι σημείου να φαγωθεί όλο το τοίχωμα του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου. Η τρύπα που δημιουργείται επιτρέπει την έξοδο του γαστρικού περιεχομένου (γαστρικών υγρών και τροφής) μέσα στην κοιλιά με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία πολύ βαριά φλεγμονή, η περιτονίτις, η οποία είναι θανατηφόρος αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα.

Πυλωρική στένωση συμβαίνει όταν έλκη του πυλωρού επουλώνονται με συνδετικό ιστό ο οποίος έχει την ιδιότητα να συρρικνώνεται με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ζαρωμένη ουλή. Η ζαρωμένη αυτή ουλή παραμορφώνει και στενεύει ή και αποφράσσει το πυλωρικό στόμιο, την έξοδο δηλ.

του στομαχιού προς τον δωδεκαδάκτυλο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι το στομάχι να αδειάζει με σημαντική καθυστέρηση ή και καθόλου επί τελείας απόφραξης. Κύριο σύμπτωμα της πυλωρικής στένωσης είναι οι εμετοί με τους οποίους αποβάλλονται τροφές προηγουμένων ημερών.

Η πυλωρική στένωση αντιμετωπίζεται πάντα χειρουργικά.

Πρόγνωση
Το έλκος γενικά θεωρείται καλοήθης πάθηση με ευνοϊκή εξέλιξη στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Η θνησιμότητα από έλκος είναι πολύ μικρή και οφείλεται κυρίως στις επιπλοκές του οι οποίες είναι σοβαρές.

Η σοβαρότητα όμως της ελκοπάθειας δεν εκτιμάται μόνο από την θνησιμότητα αλλά και από την νοσηρότητα δηλ., από την αναπηρία που προκαλεί η νόσος. Πράγματι, μέχρι πρότινος, τα φτωχά θεραπευτικά μέσα που είχαμε στη διάθεσή μας ανάγκαζαν τον ελκοπαθή, κατά την διάρκεια των κρίσεών του, να περιορίζει τόσο τις επαγγελματικές όσο και τις οικογενειακές και κοινωνικές του δραστηριότητες.

Παράλληλα οι αυστηρές δίαιτες στις οποίες υποβάλλαμε τον ασθενή υποβάθμιζαν σημαντικά τον τρόπο ζωής ιδιαίτερα των ατόμων που έπασχαν από συχνές υποτροπές της νόσου.

Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος των προβλημάτων που δημιουργεί το έλκος αρκεί να αναφερθεί ότι στην Αγγλία π.χ. αναφέρονται κάθε χρόνο 250.000 νέες περιπτώσεις ελκοπάθειας οι οποίες προκαλούν την απώλεια 5 εκατομμυρίων εργασίμων ημερών ετησίως.

Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια η ανακάλυψη ισχυρών αντιελκωτικών φαρμάκων άλλαξε ριζικά και την θεραπευτική της νόσου αλλά και τον τρόπο ζωής των ασθενών.

Υπάρχει θεραπεία για το έλκος;
Όπως ήδη ελέχθη το έλκος είναι μία χρόνια πάθηση που δίνει συμπτώματα και γίνεται αντιληπτό μόνο στη φάση των παροξύνσεων. Στόχοι λοιπόν κάθε θεραπείας μας πρέπει να είναι:
1. Η ανακούφιση από τα συμπτώματα
2.

Η επούλωση του έλκους
3. Η πρόληψη των επιπλοκών
4. Η πρόληψη των υποτροπών

Μέχρι πρόσφατα τα μόνα μέσα που εφαρμόζαμε για την αντιμετώπιση του έλκους ήταν η αυστηρή δίαιτα, η απομάκρυνση του ατόμου από το αγχογόνο περιβάλλον του και πολλές φορές ο κλινοστατισμός και/ή νοσηλεία του σε κάποιο νοσοκομείο.

Τα μόνα φάρμακα που χορηγούσαμε ήταν κάποιο από τα κοινά αντιόξινα.

Τα μέτρα αυτά όμως ήταν ελάχιστα αποδοτικά και από τους θεραπευτικούς στόχους που αναφέρονται ανωτέρω τον μόνο που ικανοποιούσαν ήταν η παροδική ανακούφιση από τα συμπτώματα ενώ άφηναν ανεπηρέαστους όλους τους άλλους στόχους.

Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο πολύ συχνά τα άτομα κατέληγαν στο χειρουργείο όπου στην καλύτερη περίπτωση τους έκοβαν 2 νεύρα που θεωρούνται υπεύθυνα για την έκκριση του γαστρικού οξέος (βαγοτομή) ή τους αφαιρούσαν ένα σημαντικό μέρος του στομαχιού τους (γαστρεκτομή).

Αμφότερες οι επεμβάσεις είχαν σημαντικές επιπτώσεις στη μετέπειτα πέψη των τροφών αλλά και στη γενικότερη ποιότητα της ζωής των ατόμων αυτών.

Ποια είναι η σύγχρονη θεραπεία του έλκους
Σήμερα και μετά από έρευνα πολλών ετών έχουμε στη διάθεσή μας πολύ αποτελεσματικά φάρμακα τα οποία έχουν αλλάξει ριζικά την αντιμετώπιση του έλκους.

Από τα φάρμακα αυτά εκείνα που πραγματικά αποτέλεσαν σταθμό είναι οι ανταγωνιστές της ισταμίνης μιας ουσίας που προάγει την παραγωγή του γαστρικού οξέος. Κύριοι εκπρόσωποι της κατηγορίας αυτής είναι η ρανιτιδίνη και η σιμετιδίνη.

Τα φάρμακα αυτά ικανοποιούν και τους 4 θεραπευτικούς στόχους της θεραπείας του έλκους ήτοι και ανακουφίζουν γρήγορα από τα συμπτώματα και επουλώνουν σε διάστημα περίπου ενός μηνός την πλειονότητα των ελκών αλλά και προλαμβάνουν τις επιπλοκές και τις υποτροπές του έλκους.

Άλλα σύγχρονα φάρμακα είναι:
1. Τα προστατευτικά του βλεννογόνου
2. Τα κυτταροπροστατευτικά και ενισχυτικά της βλέννης
3. Οι ανταγωνιστές ενδοκυτταρικών ενζύμων
Με τα σύγχρονα αντιελκωτικά φάρμακα δεν υπάρχει ανάγκη τήρησης καμιάς ιδιαίτερης δίαιτας ούτε διακοπής των καθημερινών δραστηριοτήτων του ατόμου ενώ παράλληλα οι ανάγκες για χειρουργικές επεμβάσεις έχουν σχεδόν μηδενισθεί.

Στις περιπτώσεις που έχει απομονωθεί από το στομάχι το ελικοβακηρίδιο του πυλωρού τότε επιβάλλεται η θεραπεία εκρίζωσής του. Αυτό επιτυγχάνεται με την χορήγηση του κατάλληλου συνδυασμού αντιβιοτικών και ενός αντιεκκριτικού φαρμάκου.

Ποια μέτρα πρέπει να λαμβάνονται για να διατηρηθεί ένα έλκος επουλωμένο
Αν ένα έλκος αντιμετωπιστεί επιτυχώς και επουλωθεί και αφεθεί χωρίς θεραπεία συντήρησης τότε η πιθανότητα να υποτροπιάσει είναι πολύ μεγάλη.

Έχει αποδειχθεί στατιστικά ότι μέσα σε ένα χρόνο το 80% των ελκών υποτροπιάζει αν αφεθεί χωρίς κανένα θεραπευτικό μέτρο. Αντίθετα αν μετά την επούλωση του έλκους δοθεί στο άτομο κάποια θεραπεία τότε οι πιθανότητες υποτροπής μειώνονται στο 20%.

Όλα τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την επούλωση του έλκους δεν θεωρούνται κατάλληλα για θεραπεία συντήρησης.

Απ' όλα τα υπάρχοντα φάρμακα εκείνα που έχουν δοκιμαστεί και θεωρούνται πιο αποτελεσματικά και πιο ασφαλή είναι οι ανταγωνιστές της ισταμίνης. Τα φάρμακα αυτά από τη στιγμή που επιλέγονται για θεραπεία συντήρησης χορηγούνται στο ήμισυ της δοσολογίας που χορηγήθηκαν από την αρχική επούλωση του έλκους.

Η δόση αυτή κατά προτίμηση χορηγείται το βράδυ.

Κάθε άτομο με έλκος πρέπει να παίρνει θεραπεία συντήρησης;
Αν ήθελε κανείς να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα υποτροπής του έλκους του τότε θα έπρεπε να παίρνει συνεχώς προληπτική θεραπεία.

Εν τούτοις επειδή αυτό θα αποτελούσε υπερβολή τουλάχιστον για τα άτομα που παρουσιάζουν αραιές παροξύνσεις της νόσου, γι' αυτό θεραπεία συντήρησης συνίσταται τουλάχιστον για τις κάτωθι περιπτώσεις ελκοπαθών ασθενών:
1. Άτομα άνω των 60 ετών
2. Ασθενείς με συχνές υποτροπές έλκους
3.

Ασθενείς με ιστορικό γαστρορραγίας ή διάτρησης
4. Ασθενείς με σοβαρές άλλες παθήσεις (καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες, ηπατοπάθειες, νεφροπάθειες, κ.λ.π.)
5. Ασθενείς που λαμβάνουν τύπου ασπιρίνης αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Για πόσο διάστημα πρέπει να παίρνει κανείς την θεραπεία συντήρησης
Συγκεκριμένη απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχει αλλά είναι γεγονός ότι το άτομο προφυλάσσεται μόνο όσο διάστημα λαμβάνει την θεραπεία συντήρησης.

Από την στιγμή που θα σταματήσει την θεραπεία συντήρησης αυτόματα ο κίνδυνος υποτροπής γίνεται ίδιος με αυτόν των ατόμων που δεν πήραν θεραπεία συντήρησης. Πάντως σήμερα υπάρχουν άτομα που έχουν συμπληρώσει 8 και 10 έτη συνεχούς λήψης συντηρητικής αγωγής με φάρμακα, χωρίς να αναφερθούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Συγγενείς με το έλκος παθήσεις
Εκτός από το έλκος υπάρχουν και μερικές άλλες παθήσεις που μαζί με το έλκος συνιστούν νοσήματα από υπεροξύτητα δηλ. τα νοσήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις όξινες εκκρίσεις του στομάχου.

Τα νοσήματα αυτά είναι:
1. Η οισοφαγίτις
2. Η γαστρίτις
3. Η δωδεκαδακτυλίτις

Σαν υπεροξύτητα εννοούμε την υπερβολική οξύτητα χωρίς αυτό να είναι απόλυτο διότι το «υπερβολικό» βρίσκεται πάντα σε συνάρτηση με τους προστατευτικούς μηχανισμούς των οργάνων που τους εξασφαλίζουν την ανοσία. Ο οισοφάγος π.χ.

δεν διαθέτει κανένα προστατευτικό μηχανισμό έναντι του οξέος γι' αυτό και η απλή παλινδρόμηση του φυσιολογικού οξέος του στομάχου δημιουργεί συνθήκες υπεροξύτητας.

Τι είναι οισοφαγίτις
Λέγοντας οισοφαγίτιδα εννοούμε την φλεγμονή ή τις εξελκώσεις του κατωτέρου τριτημορίου του οισοφάγου. Οφείλεται κατά βάση σε παλινδρόμηση (αναγωγή) γαστρικού υγρού στον οισοφάγο λόγω χαλαρώσεως του καρδιοοισοφαγικού σφιγκτήρα.

Τέτοιες αναγωγές μπορούν να συμβούν σε οποιοδήποτε άτομο και τις καταλαβαίνει σαν καούρα πίσω από το στέρνο ή σαν ξινίλες. Οι αραιές αυτές αναγωγές δεν έχουν καμία επίπτωση στον οισοφάγο αν όμως αυτές γίνουν συχνές ή αν η ποσότητα του υγρού που παλινδρομεί είναι μεγάλη τότε δημιουργείται μια φλεγμονή που λέγεται «οισοφαγίτιδα από παλινδρόμηση».

Αν η οισοφαγίτιδα είναι σοβαρή και κυρίως αν δεν θεραπευτεί τότε είναι δυνατόν να αναπτυχθεί κάποιο έλκος.
Τα συμπτώματα της οισοφαγίτιδας από παλινδρόμηση είναι ένα αίσθημα επιγαστρικού ή οπισθοστερνικού καψίματος που χειροτερεύει με την κατάκλιση ή με την λήψη μεγάλης ποσότητας τροφής.

Η διάγνωση της οισοφαγίτιδας γίνεται από κλινική συμπτωματολογία και επιβεβαιώνεται από την γαστροσκόπηση.

Τι είναι γαστρίτις-δωδεκαδακτυλίτις
Οι ανωτέρω όροι χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν για την περιγραφή ενός αριθμού κοιλιακών ενοχλημάτων. Εννοιολογικά όμως οι όροι σημαίνουν την φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου.

Η γαστρίτιδα διακρίνεται σε οξεία και χρόνια. Οξεία γαστρίτιδα μπορούν να προκαλέσουν ερεθιστικές ουσίες όπως το οινόπνευμα, καυστικές ουσίες (οξέα ή αλκάλεα), διάφορα φάρμακα όπως η ασπιρίνη καθώς και μερικές λοιμώξεις όπως γαστρεντερίτις, γρίπη κ.λ.π.

Η οξεία γαστρίτις εκδηλώνεται με πιο ήπιο επιγαστρικό άλγος ανορεξία, ναυτία και εμετούς.
Η χρόνια γαστρίτις είναι μια κατάσταση αρκετά συχνή που η συχνότητά της αυξάνεται με την ηλικία. Συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα και διαγιγνώσκεται τυχαία όταν το στομάχι γαστροσκοπείται για άλλες παθήσεις.

Θεραπεία των νοσημάτων εξ υπεροξύτητος
Στην οισοφαγίτιδα εκ παλινδρομήσεως επειδή τις περισσότερες φορές η διόρθωση της αιτίας που προκαλεί την παλινδρόμηση του οξέος είναι δύσκολη ή αδύνατη, η θεραπεία βασίζεται στην χορήγηση κάποιου ισχυρού αντιελκωτικού φαρμάκου και στην υπόδειξη του αρρώστου να μην τρωει μεγάλα γεύματα και να μην ξαπλώνει πριν περάσουν 2 ώρες μετά το γεύμα ή να ανυψώνει λίγο το άνω μέρος του κρεβατιού του.

Η γαστρίτιδα αντιμετωπίζεται συνήθως συμπτωματικά.

Τελικά το έλκος είναι:

• Από τις πιο συχνές παθήσεις που ταλαιπωρεί εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο
• Μία χρόνια πάθηση που εξελίσσεται με υφέσεις και εξάρσεις και που απαιτεί συνεχή φροντίδα

Τα φάρμακα που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας, εξασφαλίζουν ταχεία επούλωση των ελκών στην οξεία κρίση ενώ παράλληλα, εφ' όσον λαμβάνονται για συντήρηση, προλαμβάνουν τόσο τις υποτροπές όσο και τις επιπλοκές του έλκους.