Συναισθηματικό IQ: Όσα πρέπει να γνωρίζετε

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας, όπως και τα συναισθήματα των άλλων. Ο αυτοέλεγχος, ο ζήλος και η επιμονή, η συμπόνια και η ικανότητα να συμβιώνουμε με τους υπόλοιπους ανθρώπους είναι όλα στοιχεία που δείχνουν πόσο υψηλή είναι η συναισθηματική μας νοημοσύνη, σύμφωνα με τον δημιουργό του ορισμού, Daniel Goleman. Σε αντίθεση με τα βιβλία αυτοβοήθειας, η συναισθηματική νοημοσύνη λειτουργεί βάσει της θεωρίας των “δύο μυαλών”, του λογικού και του συναισθηματικού.

Πώς συνδέεται  η συναισθηματική νοημοσύνη με το IQ;

Δεν υπάρχει άμεση σχέση αυτών των δύο. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύεται πως τα άτομα με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη και χαμηλότερο IQ μπορούν να είναι πολύ πιο πετυχημένα στη δουλειά και τις προσωπικές τους σχέσεις σε σχέση με άτομα με πολύ υψηλότερο IQ. Με πολύ απλά λόγια, αυτό σημαίνει πως η εξυπνάδα δεν μπορεί να κάνει θαύματα αν δεν καταλαβαίνουμε τα συναισθήματά μας και δεν ξέρουμε πώς να προσεγγίσουμε τους ανθρώπους.

Κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν πως όλοι γεννιόμαστε με ένα σταθερό IQ που δεν μπορεί να αλλάξει σημαντικά μέσω της εκπαίδευσης και των εμπειριών μας. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, το τι θα συμβεί στη ζωή μας είναι προκαθορισμένο. Ο Goleman, πάλι, έχει πιο αισιόδοξη θεωρία για την συναισθηματική νοημοσύνη, πιστεύοντας πως είναι μια δεξιότητα που οι ενήλικες μπορούν να βελτιώσουν. Αλλά, ίσως το πιο σημαντικό, είναι πως μπορούν να ξεκινήσουν να μαθαίνουν πώς να το κάνουν από παιδιά.

Τι καθορίζει την υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη;

Το συναισθηματικό IQ καθορίζεται από πέντε βασικούς παράγοντες:

• Το να είμαστε ενήμεροι για τα συναισθήματά μας και να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε ανά πάσα στιγμή.
• Το να μπορούμε να διαχειριστούμε αυτά τα συναισθήματα και πώς πράττουμε βάσει αυτών.
• Το να ξέρουμε πώς να δίνουμε στον εαυτό μας κίνητρο και να δείχνουμε επιμονή όταν αντιμετωπίζουμε εμπόδια.
• Το να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων.
• Το να μπορούμε να χτίζουμε και να διατηρούμε υγιείς σχέσεις, στο χώρο της δουλειάς, στις φιλίες, με τους συντρόφους και με την οικογένειά μας.

Πώς μπορώ να βελτιώσω την συναισθηματική νοημοσύνη μου;

Υπάρχουν τέσσερις τρόποι για να καταφέρουμε να αυξήσουμε το συναισθηματικό IQ μας:

• Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας, κάνοντας ένα βήμα πίσω και παρατηρώντας την κατάσταση, αλλά και τις αντιδράσεις που μας προκαλεί.
• Είναι καλό να κάνουμε εξάσκηση ονομάζοντας τα συναισθήματά μας, αλλά και αναγνωρίζοντας τι τα προκαλεί. Για παράδειγμα, η οργή μπορεί να προέρχεται από ζήλεια ή ανασφάλεια. Για ορισμένους ανθρώπους είναι πολύ βοηθητικό να καταγράφουν αυτά που νιώθουν σε ένα ημερολόγιο, ώστε να τα κατανοήσουν και να τα επεξεργαστούν καλύτερα.
• Πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα αισθήματά μας, ώστε να αποφεύγουμε βίαια ξεσπάσματα. Είναι, επίσης, σημαντικό να ξέρουμε ποια συναισθήματα είναι κατάλληλα για την κάθε στιγμή. Δεν έχει να κάνει με το να καταπιέζουμε αυτά που αισθανόμαστε, αλλά το να μην τα αφήνουμε να μας κατακλύζουν και να χάνουμε τον έλεγχο. 
• Τέλος, πρέπει να καταλάβουμε ότι η επικοινωνία δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με τις λέξεις.

Η ικανότητα να καταλαβαίνουμε τι αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι μπορεί να αναπτυχθεί με το να ακούμε προσεκτικά, και να παρατηρούμε τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου. Έτσι μπορούμε να αποκτήσουμε πιο ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους. Οι πετυχημένες διαπροσωπικές σχέσεις εξαρτώνται από αρκετούς παράγοντες, όπως το κατά πόσο μπορούμε να δείξουμε συμπόνια, να μιλήσουμε ειλικρινά για τα αισθήματά μας, να έχουμε υπομονή ακούγοντας τους υπόλοιπους, όπως και την ικανότητα να ηρεμούμε τον εαυτό προτού μιλήσουμε για ένα πρόβλημα.

Μπορεί το συναισθηματικό IQ να βοηθήσει τον γάμο μου;

Οπωσδήποτε. Στους γάμους, όπως και σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, τα προβλήματα που δημιουργούνται μπορούν να λυθούν αν υπάρχει σωστή επικοινωνία. Τα σημαντικότερα λάθη που κάνουν άντρες και γυναίκες είναι πως είτε αποφεύγουν την συζήτηση του προβλήματος, είτε παρεξηγούν τα ξεσπάσματα του/της συντρόφου τους ως προσωπική επίθεση, είτε – στην χειρότερη περίπτωση – εκφράζουν τα παράπονά τους με την μορφή κριτικής.

Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να αναπτύξω αυτές τις δεξιότητες;

Όπως και με τις περισσότερες επικοινωνιακές δεξιότητες, πρέπει να αρχίσουν να καλλιεργούνται από την παιδική ηλικία. Αν διδάσκουμε στο παιδί μας από νωρίς πώς να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, θα του δώσουμε ένα τεράστιο πλεονέκτημα στην ζωή του. Τέλος, μαθαίνοντας από νωρίς αυτοέλεγχο, μειώνονται σημαντικά οι πιθανότητες για βίαια συναισθηματικά ξεσπάσματα στο μέλλον.

Επιμέλεια: Θοδωρής Διάκος