Τι είναι η δερματιλλομανία;

Η Διαταραχή Δερματιλλομανίας (Excoriation/ skin picking disorder) αναφέρεται στο επαναλαμβανόμενο πείραγμα, τσίμπημα, τράβηγμα, σκάλισμα ή ξύσιμο του δέρματος, ενώ  από πολλούς η διαταραχή αποκαλείται αλλιώς  «ψυχαναγκαστικό ή καταναγκαστικό πείραγμα του δέρματος» (compulsive skin picking). Λόγω της συνήθους αποτυχίας των πασχόντων να σταματήσουν να πειράζουν το δέρμα τους παρόλο που το επιθυμούν, στο παρελθόν γινόταν λόγος για μια διαταραχή του ελέγχου της παρόρμησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι η δερματιλλομανία είναι μια πάθηση για την οποία μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να υπάρχει διαθέσιμη πληροφόρηση για το ευρύ κοινό και που διαγιγνώσκεται ως διακριτή διαταραχή. Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM 5, 2013) η διαταραχή πλέον κατατάσσεται στην ομάδα των Ιδεοψυχαναγκαστικού τύπου διαταραχών.

Για να διαγνωστεί κάποιος με δερματιλλομανία (κατά DSM 5) θα πρέπει:

• Να πειράζει (να τσιμπάει/ξύνει/σκαλίζει) επαναλαμβανόμενα το δέρμα του με αποτέλεσμα να δημιουργούνται βλάβες στο δέρμα (εκδορές, πληγές, μολύνσεις).
• Να έχει προσπαθήσει επανηλημμένα να μειώσει ή να σταματήσει το πείραγμα του δέρματος.
• Το πείραγμα του δέρματος να προκαλεί σημαντική δυσφορία ή να έχει σοβαρή αρνητική επίπτωση στην κοινωνική, επαγγελματική ή άλλη σημαντική πτυχή της λειτουργικότητας.
• Το πείραγμα του δέρματος να μην είναι αποτέλεσμα άλλης οργανικής πάθησης ή λήψης ουσίας και να μην εξηγείται καλύτερα ως σύμπτωμα άλλης ψυχικής διαταραχής.

Το πείραγμα του δέρματος είναι μια συνήθεια που για τους περισσότερους πάσχοντες είναι αγχολυτική ενώ μπορεί να επιφέρει και αίσθημα ευχαρίστησης. Ένας μεγάλος αριθμός πασχόντων πειράζει τα σπυράκια της ακμής στο πρόσωπο ή και σε άλλα μέρη του σώματος (πχ χέρια, πλάτη, στέρνο), ενώ είναι επίσης συνηθισμένο το σκάλισμα  ή δάγκωμα του δέρματος γύρω από τα νύχια των χεριών. Συνήθως προηγούνται ή είναι συνοδές της συμπεριφοράς διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως άγχος, αίσθημα ανίας ή έντασης. Κατά τη διάρκεια ή μετά τη συμπεριφορά του πειράγματος επέρχεται αίσθημα ευχαρίστησης, χαλάρωσης ή ανακούφισης. Η συμπεριφορά μπορεί να πραγματοποιείται εκούσια (με την προσοχή εστιασμένη, πχ έχοντας πάει στον καθρέφτη ή χρησιμοποιώντας τσιμπιδάκι), ή ακούσια (αυτοματοποιημένη συμπεριφορά που πραγματοποιείται χωρίς την πλήρη συνειδητοποίηση του πάσχοντα, πχ ενώ βλέπει τηλεόραση ή διαβάζει).

Οι πάσχοντες καταναλώνουν τουλάχιστον μια ώρα την ημέρα στο πείραγμα του δέρματός τους, σε σχετικές σκέψεις (πχ «έχω εντοπίσει με το χέρι μου κάτι στην πλάτη μου και θέλω να πάω στον καθρέφτη για να το δω και να το αφαιρέσω»), ή στην προσπάθεια να αντισταθούν στην επιθυμία τους να πειράξουν το δέρμα τους. Η διαταραχή συνεπάγεται αισθήματα δυσφορίας, άγχους, στενοχώριας , τύψεων και αναξιότητας  για τον πάσχοντα, που είναι «αδύναμος» και δεν καταφέρνει να σταματήσει τη συμπεριφορά αυτή παρόλο που το θέλει και γνωρίζει ότι δεν τον ωφελεί. Πραγματικά, η διαταραχή του skin picking μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε βασικές πλευρές της ζωής, όπως σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Έτσι, το καθημερινό άγχος αυξάνεται, δημιουργώντας μεγαλύτερη επιθυμία για ανακούφιση και αγχόλυση, με αποτέλεσμα ένα φαύλο κύκλο που συντηρεί και επιδεινώνει τη διαταραχή. Βεβαίως αρνητικές συνέπειες υπάρχουν και σε οργανικό επίπεδο με τη δημιουργία δερματικών βλαβών και μολύνσεων, ή έως και μόνιμων ουλών.

Η διαταραχή ξεκινά κατά μεγάλο ποσοστό στην εφηβεία και πολλές φορές ακολουθεί την εμφάνιση της ακμής, ενώ τρεις στους τέσσερις πάσχοντες είναι γυναίκες. Πρέπει να τονιστεί ότι ιδιαίτερα για τα άτομα στα οποία η συμτωματολογία δερματιλλομανίας συνδέεται αποκλειστικά με την εμφάνιση εφηβικής ακμής ή ακμής ενηλίκων είναι πολύ σημαντική η επίσκεψη στον δερματολόγο, καθώς αν αντιμετωπιστεί η ακμή είναι πολύ πιθανό να μειωθούν ή και να σταματήσουν εντελώς οι συμπεριφορές ενασχόλησης με το δέρμα.

Η διαταραχή της δερματιλλομανίας παρουσιάζει συχνά συνόσηση με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τριχοτιλλομανία και μείζονα καταθλιπτική διαταραχή. Είναι σαφές λοιπόν, για  τους λόγους που προαναφέροναι ότι είναι αναγκαία η έγκαιρη αναζήτηση αποτελεσματικής παρέμβασης από εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας.