Κατάθλιψη και Καρδιά: Αχώριστη Σχέση

‘Είχε πολύ άγχος, γι’ αυτό έπαθε καρδιακή προσβολή’. Είναι μια φράση που ακούμε συχνά από πολλούς ανθρώπους. Τα τελευταία χρόνια, στους διαχρονικά σταθερούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου (κάπνισμα, υπέρταση, επίπεδα χοληστερόλης, διαβήτης) προστίθενται και οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες κινδύνου (άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική τάξη).

Είναι γεγονός ότι η κατάθλιψη και το άγχος εμφανίζονται πολύ πιο συχνά στους ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο από ότι στο γενικότερο πληθυσμό. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η κατάθλιψη θεωρείται πια παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση οξέος ισχαιμικού επεισοδίου σε ασθενείς με χρόνια καρδιαγγειακή πάθηση (Carney & Freedland, 2007).

Σε πρόσφατη μελέτη στο ‘Circulation’ (Ariyo et al, 2000) η κατάθλιψη, ειδικά στους ηλικιωμένους, έδειξε να σχετίζεται με τη χειροτέρευση των συμπτωμάτων της στεφανιαίας νόσου και ανέβασε το δείκτη θνησιμότητας σε αυτή την ομάδα ασθενών.

Φαίνεται λοιπόν ότι η καρδιαγγειακή νόσος και η κατάθλιψη είναι αχώριστες. Και αυτό γιατί, αν και η κατάθλιψη θεωρείται παραδοσιακά ψυχιατρική νόσος, εντούτοις διέπεται από παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που αφορούν και την καρδιαγγειακή λειτουργία.

Έτσι, ασθενείς με κατάθλιψη εμφανίζουν π.χ. αυξημένο δείκτη φλεγμονής και ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων ή ελάττωση της μεταβλητότητας της καρδιακής συχνότητας. Δυστυχώς η κατάθλιψη –μπροστά στο καρδιαγγειακό πρόβλημα -υποδιαγιγνώσκεται και υποθεραπεύεται.

Η εικόνα του ανθρώπου που φτάνει στο καρδιολογικό ιατρείο με συμπτώματα κατάθλιψης είναι συνήθως η ακόλουθη:

• Έχει μειωμένα κίνητρα για συμπεριφορές υγείας: καπνίζει ή/και δεν κάνει σωματική άσκηση.
• Η διατροφή του δεν είναι η ενδεδειγμένη.
• Αισθάνεται κοινωνικά απομονωμένος.
• Έχει χρόνιο άγχος για την επιβίωσή του/της.
• Έχει χαμηλή αντίληψη συναισθηματικής υποστήριξης από τους οικείους του.
• Έχει δυσλειτουργικούς μηχανισμούς άμυνας στο πρόβλημα της υγείας του (π.χ. άρνηση   αποδοχής της κατάστασης της υγείας του).
• Δεν συμμορφώνεται στις οδηγίες του γιατρού.
• Πάσχει από ανορεξία, απώλεια βάρους, προβλήματα ύπνου και μειωμένη ενέργεια.
• Μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα διαταραχής πανικού ή άγχους.

Αυτό το παθολογικό άγχος φαίνεται ότι αναστατώνει το τμήμα του νευρικού συστήματος που ελέγχει την καρδιά, καθορίζοντας τη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού. Υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ της βαρύτητας των συμπτωμάτων του άγχους - υψηλή αρτηριακή πίεση, ταχυπαλμίες, ζαλάδες, δύσπνοια, μυϊκή ένταση - και της έκφρασης των σημαντικών για την καρδιαγγειακή υγεία δεικτών φλεγμονής και πήξης, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Τι σημαίνει όμως ‘έχω κατάθλιψη’; Κατάθλιψη σημαίνει βιώνω απώλεια, από την απώλεια της υγείας μέχρι την απώλεια και την έλλειψη ελέγχου πάνω στο σώμα. Αυτό σημαίνει ότι αρχίζουμε να περιορίζουμε τη ζωή μας σε αυτά που νομίζουμε ‘ασφαλή’.

Αποφεύγουμε την ‘κίνηση’, που μπορεί να αυξήσει τους σφυγμούς, με αποτέλεσμα να μειώνουμε τελικά την καλή λειτουργία του μυοκαρδίου. Σκεφτόμαστε ότι δεν υπάρχει νόημα στη ζωή, ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα. Μια σωστότερη διάγνωση θα ήταν ότι πάσχουμε από χαμηλή ποιότητα ζωής.

Αν η κατάθλιψη και το άγχος μπορούν να προκαλέσουν ένα καρδιαγγειακό επεισόδιο, μπορούμε να αντιστρέψουμε τη διαδικασία, αν δοκιμάσουμε να τα θεραπεύσουμε; Οφείλουμε να προσπαθήσουμε. Σίγουρα θα βελτιώσουμε τον έλεγχο πάνω στη νόσο αλλά και την ποιότητα των διαπροσωπικών μας σχέσεων που κι αυτές ‘νοσούν’ μαζί μας.