Ουρική αρθρίτιδα: Διάγνωση, επιπλοκές και θεραπεία

Τι είναι η ουρική αρθρίτιδα;

Είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση των αρθρώσεων.

Ποιοι προσβάλλονται;

Η νόσος προσβάλλει συχνότερα τους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες, σε αναλογία ~5:1 και εμφανίζεται κυρίως μετά την 5η δεκαετία της ζωής.

Πού οφείλεται η ουρική αρθρίτιδα;

Οφείλεται στην εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου στις αρθρώσεις και σε εξωαρθρικούς ιστούς. Ο σχηματισμός αυτών των κρυστάλλων οφείλεται στην υπερουριχαιμία.

Όταν ένας άνθρωπος έχει αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα (ουρικό οξύ >6.7mg/dl), αυτό ονομάζεται υπερουριχαιμία.

Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προϊόν του μεταβολισμού των πουρινών, οι οποίες περιέχονται σε διάφορες τροφές.

Τα 2/3 του ουρικού οξέος απεκκρίνονται από τους νεφρούς  και το 1/3 από το Γαστρεντερικό σωλήνα.

Η υπερουριχαιμία, μπορεί να οφείλεται είτε  σε αυξημένη παραγωγή είτε σε μειωμένη απέκκριση ουρικού οξέος ή σε συνδυασμό και των δύο.

Πώς εκδηλώνεται η νόσος;

Πριν η νόσος δώσει κάποιο κλινικό σύμπτωμα, προηγείται συνήθως μια μεγάλη περίοδος «ασυμπτωματικής υπερουριχαιμίας». Κάποιος δηλαδή, έχει για αρκετά χρόνια αυξημένες τιμές ουρικού οξέος, χωρίς να έχει κάποια κλινική εκδήλωση. Ωστόσο, φαίνεται ότι μόνο ~10-15% των ανθρώπων με «ασυμπτωματική υπερουριχαιμία» θα εκδηλώσουν κάποια στιγμή ουρική αρθρίτιδα. Δεν είναι σαφώς διευκρινισμένος ο λόγος που συμβαίνει αυτό.

Γνωρίζουμε όμως, ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που μπορεί να ευνοήσουν την εμφάνιση οξείας ουρικής αρθρίτιδας.

Αυτοί είναι : α) συχνοί, επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί της άρθρωσης, β) μεγάλα γεύματα πλούσια σε πουρίνες, γ) μεγάλη κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και δ) κάποια φάρμακα (μικρές δόσεις ασπιρίνης, διουρητικά, αλλοπουρινόλη- η οποία προκαλεί απότομη μείωση του ουρικού οξέος κατά την έναρξή της).

Ποιες αρθρώσεις προσβάλλονται;

Συχνότερα προσβάλλεται το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού, η λεγόμενη πρώτη μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση. Για αυτό άλλωστε παλιότερα, η ουρική αρθρίτιδα ονομαζόταν και «ποδάγρα». Βέβαια μπορεί να προσβληθούν και τα γόνατα, οι ποδοκνημικές αρθρώσεις και ο ταρσός. Από τα άνω άκρα συχνότερα προσβάλλονται οι καρποί, οι αγκώνες και πιο σπάνια τα δάκτυλα των χεριών.

Πώς εκδηλώνεται η ουρική αρθρίτιδα;

Η ουρική αρθρίτιδα διακρίνεται σε 3 στάδια:

1. Οξεία ουρική αρθρίτιδα
2. Νόσος των μεσοδιαστημάτων των κρίσεων
3. Χρόνια τοφώδης αρθρίτιδα

Οξεία ουρική αρθρίτιδα

Εφόσον πρόκειται για φλεγμονώδη αρθρίτιδα, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της φλεγμονής:

•  Πόνος: Η βαρύτητα του πόνου ποικίλλει, από μέτριας έντασης έως πολύ ισχυρός. Συνήθως αφυπνίζει τον ασθενή κατά τη διάρκεια της νύχτας, ένας οξύς και έντονος πόνος. Δυσκολεύεται να βαδίσει και μάλιστα κάποιοι ασθενείς περιγράφουν ότι δεν αντέχουν ούτε το «βάρος» του σεντονιού, πάνω στην πάσχουσα άρθρωση.
• Οίδημα:  η πάσχουσα άρθρωση είναι πρησμένη
• Θερμότητα:  η πάσχουσα άρθρωση είναι ζεστή
• Ερυθρότητα: η πάσχουσα άρθρωση είναι κόκκινη
• Περιορισμός κινητικότητας: η πάσχουσα άρθρωση δεν μπορεί να κάνει τις φυσιολογικές κινήσεις.

Πχ αν  η φλεγμονή είναι στο κάτω άκρο, ο ασθενής δυσκολεύεται να βαδίσει, εάν είναι στον καρπό, δεν μπορεί να κάνει κάμψη ή έκταση του καρπού.

Αυτή η περίοδος διαρκεί λίγες ημέρες έως και 2 εβδομάδες και αυτοπεριορίζεται. Υποχωρεί ακόμη και αν ο ασθενής δεν λάβει  κάποια αγωγή.

Στη συνέχεια, αυτό το επεισόδιο μπορεί να ξαναεμφανιστεί μετά από εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια, προσβάλλοντας την ίδια άρθρωση ή και κάποια/ κάποιες άλλες. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις κρίσεις λέγεται «Νόσος των μεσοδιαστημάτων των κρίσεων». Στην αρχή, οι κρίσεις διαρκούν λίγες ημέρες και εμφανίζονται σπάνια. Με την πάροδο των χρόνων, οι κρίσεις γίνονται όλο και πιο συχνές, διαρκούν περισσότερες ημέρες και συνήθως δεν υποχωρούν χωρίς φαρμακευτική αγωγή.

Με την πάροδο των χρόνων (~ 10 ετίας),  εάν ο ασθενής δεν λάβει την κατάλληλη φαρμακευτική  αγωγή, η νόσος μεταπίπτει στη χρόνια τοφώδη ουρική αρθρίτιδα.

Σε αυτή τη φάση προσβάλλονται αρκετές αρθρώσεις, οι οποίες είναι μόνιμα πρησμένες, επώδυνες, με περιορισμό στην κίνηση.

Κατά την κλινική εξέταση, αυτοί οι ασθενείς έχουν κάποιες διογκώσεις γύρω από τις αρθρώσεις, αλλά και σε άλλα σημεία του σώματός τους (πχ πίσω από το αυτί). Οι διογκώσεις αυτές ονομάζονται «τόφοι» και είναι συσσωρευμένοι κρύσταλλοι ουρικού μονονατρίου. Οι βλάβες στις αρθρώσεις είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες και οδηγούν σε παραμορφώσεις.

Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου;

Για τη διάγνωση, σημαντικό ρόλο παίζει το ιστορικό, η κλινική εξέταση του ασθενούς και ο εργαστηριακός έλεγχος. Στο αρθρικό υγρό συνήθως ανευρίσκονται  κρύσταλλοι ουρικού μονονατρίου (μετά από εξέταση σε μικροσκόπιο πολωμένου φωτός)  ή  σε εξέταση δείγματος που αναρροφάται από τόφο.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της νόσου;

Η χρόνια υπερουριχαιμία, μπορεί να βλάψει τους νεφρούς και το καρδιαγγειακό σύστημα. Μπορεί δηλαδή να εμφανιστεί ουρολιθίαση, νεφρική ανεπάρκεια, αρτηριακή υπέρταση κ.α. Όσον αφορά στις αρθρώσεις, η μη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, οδηγεί σε χρόνιο πόνο, σε μόνιμες παραμορφώσεις και σε καταστροφή των αρθρώσεων.

Συνήθως τα άτομα με ουρική αρθρίτιδα, εκτός της υπερουριχαιμίας έχουν αρτηριακή υπέρταση, αυξημένες τιμές χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων και σακχάρου και είναι παχύσαρκα.

Καθώς τα άτομα αυτά πάσχουν από το λεγόμενο «μεταβολικό σύνδρομο», η εκπαίδευσή τους στο τι πρέπει να αποφεύγουν όπως  και η στενή Ιατρική παρακολούθηση είναι μείζονος σημασίας.

Ποια είναι η θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας;

Η θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας γίνεται σε 3 στάδια:  α) αντιμετώπιση της «κρίσης» οξείας ουρικής αρθρίτιδας, β) η πρόληψη των κρίσεων και γ) η αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι η κολχικίνη, τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ), τα Γλυκοκορτικοστεροειδή (κορτιζόνη) και σε ανθεκτικές περιπτώσεις χορηγούνται αναστολείς Ιντερλευκίνης 1 (a-IL1: Anakinra, Canakinumab)

Για τη μείωση του ουρικού οξέος, υπάρχουν φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή του (Αλλοπουρινόλη, Φεμπουξοστάτη) και άλλα που αυξάνουν την απέκκρισή του (Probenecid).

Eκτός της φαρμακευτικής αγωγής, σημαντικό ρόλο παίζει και η μη φαρμακευτική αντιμετώπιση αυτών των ασθενών. Πιο συγκεκριμένα

• Έλεγχος για γεννητικές ή επίκτητες καταστάσεις που οδηγούν σε υπερουριχαιμία.
• Σε περίπτωση που ο ασθενής λαμβάνει κάποια φάρμακα που οδηγούν σε υπερουριχαιμία, εφόσον είναι εφικτό αντικαθίστανται από κάποια άλλα
• Δίαιτα και αποφυγή λήψης τροφών που είναι πλούσιες σε πουρίνες.

Θα πρέπει να αποφεύγονται : εντόσθια, ζωμός κρέατος, σαρδέλες, στρείδια, μύδια, ρέγγα κ.α.

Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως μπύρας) και αναψυκτικών   

Συστήνεται αυξημένη πρόσληψη γαλακτοκομικών με χαμηλά λιπαρά οξέα, πρωτεινούχων λαχανικών,  κερασιών κ.α.

• Απώλεια βάρους  για τα παχύσαρκα άτομα, η οποία θα πρέπει να γίνεται με αργό και σταθερό ρυθμό. Καλό είναι να αποφεύγεται ταχεία απώλεια βάρους (επιθυμητό ~1Kg/ μήνα
• Ενυδάτωση: καθημερινή λήψη αρκετής ποσότητας νερού (>2 lt/ ημερησίως)
• Μέτρια καθημερινή άσκηση. Θα πρέπει όμως να αποφεύγονται επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί

Εν κατακλείδι, η ουρική αρθρίτιδα είναι μία χρόνια νόσος, η οποία απαιτεί μακροχρόνια αντιμετώπιση και στενή παρακολούθηση.

Στόχος της θεραπείας είναι η μείωση του ουρικού οξέος, η αποφυγή  παραμορφώσεων και καταστροφής των αρθρώσεων  καθώς και η αποφυγή  των επιπλοκών της υπερουριχαιμίας από τα άλλα όργανα στόχους (καρδιαγγειακό σύστημα, νεφροί).

Η επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής γίνεται από τον Ρευματολόγο και εξατομικεύεται για τον κάθε ασθενή, σύμφωνα με τις συνυπάρχουσες παθήσεις και τις λοιπές ιδιαιτερότητές του.