Το 2018, δύο χρόνια πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε την τετραετούς διάρκειας (2018 - 2022) κοινή δράση EU Healthy Gateways, με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας και της αντιμετώπισης περιστατικών Δημόσιας Υγείας στα αεροδρόμια, λιμάνια και συνοριακούς σταθμούς των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τη δράση, στην οποία συμμετέχουν 28 χώρες, συντονίζει το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Το 2020, η πρωτοβουλία κλήθηκε απρόσμενα να ανταποκριθεί σε μια ιστορικών διαστάσεων παγκόσμια πρόκληση, αυτή της πανδημίας COVID-19. Δύο χρόνια μετά και με την πανδημία ακόμη παρούσα, η συμβολή της κρίνεται καθοριστική, με δράσεις, κανονιστικό πλαίσιο και πρωτόκολλα που εφαρμόζονται σήμερα σε τοπικό, εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και με παγκόσμιο αντίκτυπο.

Στο πλαίσιο του τελικού Συνεδρίου και της Γενικής Συνέλευσης της ευρωπαϊκής δράσης, που φιλοξενήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο κρουαζιερόπλοιο Celestyal Crystal στο λιμάνι του Λαυρίου (φωτογραφία), έγινε ο απολογισμός του EU Healthy Gateways και αποφασίστηκε η συνέχιση της κοινής δράσης μετά το τέλος της, πάντα υπό τον συντονισμό του ελληνικού πανεπιστημίου.

Δράσεις και πρωτόκολλα

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας εκδόθηκαν περισσότερες από 15 οδηγίες, έγιναν πάνω από 40 διαβουλεύσεις, webinars και εκδόθηκαν ερευνητικά πρωτόκολλα, που εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται στην Ευρώπη, τόσο σε πύλες εισόδου (αεροδρόμια, λιμάνια, συνοριακούς σταθμούς) όσο και σε μέσα μεταφοράς (αεροπλάνα, φορτηγά πλοία, κρουαζιερόπλοια, ακτοπλοϊκά ποταμόπλοια, τρένα, λεωφορεία).

Ένα από τα πρώτα ερωτήματα, που κλήθηκαν να απαντήσουν οι εμπειρογνώμονες με το ξέσπασμα της πανδημίας, ήταν ο ρόλος των ελέγχων στις πύλες εισόδου και αν μπορεί το entry screening να εμποδίσει την έλευση του ιού. "Αποδείχτηκε ότι δεν μπορείς να εμποδίσεις, παρά μόνο να καθυστερήσεις την έλευση για μερικές εβδομάδες, και αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο στην αρχή, μέχρι να ετοιμαστείς. Τα μέτρα στις πύλες εισόδου πρέπει να λαμβάνονται με προσοχή, ειδικά όταν μιλάμε για απαγόρευση πτήσεων", λέει στο iatronet.gr ο συντονιστής της ευρωπαϊκής Δράσης, καθηγητής Υγιεινής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Χρήστος Χατζηχριστοδούλου.

Για τα μέτρα που αφορούν τους ταξιδιώτες, κρίθηκε πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το επίπεδο μόλυνσης της χώρας προέλευσης και της χώρας προορισμού, ώστε να αποφασιστεί η σχέση κόστους-οφέλους της παρέμβασης. Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι η κατάσταση του συστήματος υγείας της χώρας υποδοχής.

Στην ακτοπλοϊα, η συμβολή της δράσης ήταν καθοριστική, τόσο στα ferries όσο και στην κρουαζιέρα. "Στις 15-16 Αυγούστου του 2020 είχαμε το πρώτο κρουαζιερόπλοιο που έπλευσε στη Μεσόγειο, παρότι στην Αμερική δεν έπλεε κανένα και το 2020 και 2021. Καθορίσαμε τα πρωτόκολλα για τον έλεγχο των επιβατών πριν από την επιβίβαση στο πλοίο και την 3η μέρα, τον έλεγχοτων πληρωμάτων και άλλα, που επεξεργαστήκαμε σε συνεργασία με τις πλοιοκτήτριες εταιρίες και με άλλους φορείς", σημειώνει ο κ. Χατζηχριστοδούλου.

Άλλα πρωτόκολλα καθόρισαν τα σχέδια αντιμετώπισης έκτακτων συμβάντων στα λιμάνια, ενώ και στις χερσαίες μεταφορές, όπου δεν υπήρχε κανονιστικό πλαίσιο καθορίστηκαν ειδικές προβλέψεις, που ήταν πολύ χρήσιμες στην Ελλάδα, λόγω των βόρειων συνόρων της με χώρες μη μέλη της Ε.Ε.

Συνέχιση της δράσης

Στο τελικό συνέδριο συμμετείχαν δια ζώσης ή διαδικτυακά περισσότεροι από 250 σύνεδροι από 32 χώρες και από 8 ευρωπαϊκούς φορείς. Επίσης, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και άλλους Διεθνείς Οργανισμούς όπως το CDC των ΗΠΑ και της Ταϊβάν, πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα, καθώς και εκπρόσωποι εταιρειών μεταφορών, κρουαζιέρας, αεροπορικών εταιρειών και φορέων διαχείρισης λιμένων.

Η γενική γραμματέας Δημόσιας Υγείας, Ειρήνη Αγαπηδάκη κήρυξε την έναρξη της 2ης Γενικής Συνέλευσης της Ευρωπαϊκής Κοινής Δράσης, ενώ ο υπουργός Τουρισμού, Βασίλης Κικίλιας την έναρξη του τελικού συνεδρίου. Ο τελευταίος τόνισε τη σπουδαιότητα της συμβολής του EU Healthy Gateways στην αντιμετώπιση της πανδημίας και στην επανέναρξη των δραστηριοτήτων του τουρισμού, ενώ εξέφρασε την αισιοδοξία του για τη φετινή τουριστική σεζόν.

Ο γενικός διευθυντής για την Υγεία της Γενικής Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, John Ryan στην κεντρική ομιλία χαρακτήρισε τη δράση ως παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής και τόνισε την ανάγκη εξασφάλισης της βιωσιμότητας των αποτελεσμάτων της.

Εθνικό Παρατηρητήριο Δημόσιας Υγείας

Ο υπουργός Ναυτιλίας και  Νησιωτικής Πολίτικης, Γιάννης Πλακιωτάκης, που κήρυξε τη λήξη του συνεδρίου, ανακοίνωσε την ίδρυση του Εθνικού Παρατηρητήριου Δημόσιας Υγείας στα Μέσα Μεταφοράς και στις Πύλες Εισόδου.

Όπως ανέφερε ο κ. Χατζηχριστοδούλου, η δημιουργία του Παρατηρητηρίου έχει ήδη δρομολογηθεί, με τη συνεργασία των υπουργείων Ναυτιλίας, Υγείας και Τουρισμού.

"Θα λειτουργήσει και ως ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο. Εμείς τώρα συντονίζουμε τους ελέγχους των πλοίων σε όλη την Ευρώπη, δηλαδή ποιο πλοίο θα ελεγχθεί πού, στα κρουαζιερόπλοια, για να μην ελέγχεται το ίδιο πλοίο και στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Ποιος και με ποιον τρόπο θα ελέγχει, με ένα manual που θα καθορίζει τους ελέγχους, σε πόσιμο νερό, τρόφιμα κλπ. Το πώς και πού θα ελεγχθεί θα συντονίζεται από την Ελλάδα. Το στηρίζει η πολιτική ηγεσία και των τριών υπουργείων, το στηρίζει και η Ε.Ε. είναι καλό να παραμείνει", σημείωσε.

Τέλος, στο πλαίσιο ενός άλλου προγράμματος, καθαρά ερευνητικού, από το HORIZON, θα εξεταστούν επιπλέον δράσεις και ασφαλιστικές δικλείδες στα κρουαζιερόπλοια, με σκοπό να μην επαναληφθούν περιστατικά όπως για παράδειγμα το θρίλερ με το Diamond Princess τον Φεβρουάριο του 2020. "Θα δούμε όχι μόνο λειτουργικά αλλά και σχεδιαστικά αν πρέπει να γίνουν αλλαγές, όπως αν πρέπει να μειωθεί η χωρητικότητα, τι ιατρικές εγκαταστάσεις χρειάζονται σε κάθε πλοίο, ποια προετοιμασία πρέπει να γίνει, εργαστηριακά", κατέληξε ο καθηγητής.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Ολυμπιακοί αγώνες: Οδηγίες ΕΟΔΥ για πρόληψη μεταδοτικών νοσημάτων σε επισκέπτες και αθλητές
Διάσειση στους αθλητές: Εξέταση αίματος δείχνει πότε πρέπει να σταματήσει η προπόνηση
Η MSD μέσω θυγατρικής εταιρείας ανακοίνωσε την εξαγορά της EyeBio