Ένας στους τρεις εφήβους στην Ελλάδα είναι σήμερα υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Η μειωμένη φυσική δραστηριότητα στην περίοδο της πανδημίας αναμένεται να ανατρέψει την τάση εξισορρόπησης που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια, ενώ ανησυχητική αύξηση παρουσιάζουν οι βαριές περιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που οδηγούν ένα παιδί στην αύξηση βάρους και ποια προληπτικά μέτρα μπορούν να αποτρέψουν αυτή την εξέλιξη; Η πρόληψη πρέπει να ξεκινά ήδη από την περίοδο της κύησης, καθώς μέσα στο ενδομήτριο περιβάλλον γίνεται ο προγραμματισμός των μηχανισμών όρεξης, που μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο την παρούσα γενιά, αλλά και τις 2-3 επόμενες. Αυτό ειπώθηκε, μεταξύ άλλων, στη διάρκεια της πρώτης θεματικής ημερίδας του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της 86ης ΔΕΘ. Ειδικοί επιστήμονες, καθηγητές του ΑΠΘ, έδωσαν επίσης απαντήσεις για το μύθο του «θα γίνει μπόι», τα σωστά πρότυπα που θα βρει το παιδί στην οικογένεια, τον ρόλο του σχολείου και του παιδιάτρου, καθώς και στην ευεργετική επίδραση του μητρικού θηλασμού.

Όλα ξεκινούν από την κύηση

Η παχυσαρκία σε όλες τις ηλικίες, ως γενικός ορισμός, είναι αποτέλεσμα μιας ενεργειακής ανισορροπίας, δηλαδή της πρόσληψης περισσότερων θερμίδων από αυτές που καταναλώνονται. Ωστόσο, οι επιστήμονες μιλούν για επιδημία παχυσαρκίας, επειδή τα υψηλά ποσοστά στον πληθυσμό δεν μπορούν να δικαιολογηθούν μόνο από τον συνδυασμό διατροφής, άσκησης, γονιδίων, τρόπου ζωής. "Το ενδομήτριο περιβάλλον είναι αυτό που παρεμβαίνει και κάνει τον μεταβολικό προγραμματισμό για κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, στην ίδια γενιά, αλλά και μετά από 2-3 γενιές", επισήμανε η Ελισάβετ Διαμαντή, πρόεδρος της Παιδιατρικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος, καθηγήτρια Παιδιατρικής - Νεογνολογίας του ΑΠΘ και διευθύντρια Β' Νεογνολογικής Κλινικής του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου. Πρώτος έχει διατυπώσει την υπόθεση αυτή ο Βρετανός επιδημιολόγος Ντέιβιντ Μπάρκερ, υποστηρίζοντας ήδη από την δεκαετία του 1990 πως οι εμβρυϊκές και πρώιμες βρεφικές παθήσεις έχουν μόνιμη επίδραση στο μεταβολισμό και τις χρόνιες παθήσεις του σώματος αργότερα στη ζωή.

Σε πολλές επιδημιολογικές μελέτες διαπιστώθηκε πως οι μητέρες που ήταν παχύσαρκες προτού να μείνουν έγκυες είχαν περισσότερες πιθανότητες να γεννήσουν παιδιά με πρόβλημα παχυσαρκίας. "Το ενδομήτριο περιβάλλον έχει πιο πολλά συστατικά για το έμβρυο, με αποτέλεσμα να γίνεται επαναπρογραμματισμός της θρέψης του εμβρύου. Τα νεογνά συχνά είναι πιο μεγάλα, έχουν περισσότερο λιπώδη ιστό και έχουν μεγαλύτερους κινδύνους για μεταβολικό σύνδρομο, για παχυσαρκία, για υπέρταση και διάφορα άλλα προβλήματα", επισήμανε η κ. Διαμαντή, προσθέτοντας πως μια παχύσαρκη μητέρα έχει ως και τετραπλάσιο κίνδυνο να κάνει παχύσαρκα παιδιά, ενώ το 60% αυτών θα είναι παχύσαρκοι και ως ενήλικες.

Για τα νεογνά, καθοριστική σημασία έχει ο θηλασμός, που περιορίζει τα ποσοστά παχυσαρκίας κατά 30%, ενώ παράλληλα προλαμβάνει διάφορες παθήσεις όπως τον διαβήτη τύπου 1 και 2. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, η εκπαίδευση από τους γονείς πρέπει να υπακούει στη αρχή "τρώω όσο θέλω και σταματάω όταν χορταίνω".

"Θα γίνει …μπόι";

Κρίσιμη σημασία έχει η έγκαιρη διαπίστωση της υπερβαρίας στα παιδιά και η λήψη μέτρων για να μην οδηγηθεί σε παχυσαρκία, όπως ανέφερε η Ασημίνα Γαλλή - Τσινοπούλου, καθηγήτρια παιδιατρικής - παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, διευθύντρια της Β' Παιδιατρικής του ΑΠΘ στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.

"Η πρόληψη στους ενήλικες είναι μια ατομική υπόθεση, αλλά στα παιδιά είναι ουσιώδης η συμμετοχή της οικογένειας, ενώ ο παιδίατρος είναι πρωταγωνιστής της προσπάθειας. Γνωρίζει την οικογένεια, τα ‘μεγαλώνει’ και δίνει τις πρώτες συμβουλές", επεσήμανε και πρόσθεσε: "μέχρι την ηλικία των 12 μηνών μπορεί το παιδί να αρχίσει να αναπτύσσει παχυσαρκία και μέχρι την ηλικία των 2 ετών μπορεί να είναι αυτή τόσο καθοριστική που να το συνοδεύει μέχρι και την ενήλικη ζωή. Η περίφημη θεωρία ότι ‘θα γίνει μπόι’ είναι μύθος".

Η ίδια υπογράμμισε την σημασία της σωματικής άσκησης, όπου τα παιδιά πρέπει να έχουν ως πρότυπα τους γονείς, αλλά και του επαρκούς βραδινού ύπνου, η έλλειψη του οποίου αυξάνει την ινσουλίνη και προκαλεί πείνα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Επεσήμανε πως μέχρι την ηλικία των 2 ετών δεν γίνεται κανένας περιορισμός στο λίπος, το οποίο είναι βασικό συστατικό για την ανάπτυξη των παιδιών, ενώ κατέληξε με την σημείωση πως η επιβολή δίαιτας στα παιδιά αποτυγχάνει πάντα. "Αν θα τα στείλουμε στον διαιτολόγο θα χάσουν τα κιλά αλλά θα τα ξαναβάλουν γιατί περιμένουν πότε θα τελειώσει η δίαιτα για να επιστρέψουν στις παλιές συνήθειες", είπε.

Η ελληνική πρωτιά και η επίδραση της COVID

Οι περισσότερες επιδημιολογικές μελέτες κατατάσσουν την Ελλάδα στις τρεις πρώτες χώρες της Ευρώπης σε ποσοστά παιδιών και εφήβων με υπερβαρία ή παχυσασρκία. "Υπολογίζεται ότι ένας στους τρεις εφήβους είναι είτε υπέρβαρος είτε παχύσαρκος", ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής - παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, Αθανάσιος Χριστοφορίδης. Σύμφωνα με τον ίδιο, τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουμε καταφέρει να κοντρολάρουμε την ανοδική τάση, ωστόσο παρατηρήθηκε αύξηση στις βαριές περιπτώσεις παχυσαρκίας τύπου 2 ή τύπου 3, γεγονός πολύ ανησυχητικό. "Αυτό αναμένουμε να ανέβει ακόμη πιο πολύ, λόγω της πανδημίας COVID και της έλλειψης άσκησης. Ήδη τα πρώτα επιδημιολογικά στοιχεία είναι πολύ ανησυχητικά, γιατί δείχνουν πως αυτή την εξισορρόπηση που είχαμε την χάσαμε τα τελευταία δύο χρόνια", σημείωσε.

Παρόμοια εικόνα επικρατεί και σε παγκόσμιο επίπεδο, με τις εκτιμήσεις να υπολογίζουν πως 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη θα έχουν τον χαρακτηρισμό του παχύσαρκου το 2030. Τα τελευταία χρόνια στις ανεπτυγμένες χώρες υπάρχει μια τάση ισορρόπησης, αλλά ανησυχεί τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η υπερβολική αύξηση που υπάρχει στις υπό ανάπτυξη ή στις υποανάπτυκτες χώρες, όπου παρατηρείται έκρηξη παχυσαρκίας.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Σε εφαρμογή Μνημόνιο Συνεργασίας Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και Ελληνικής Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης
Ο καφές και το τσάι συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο για καρκίνο κεφαλής και τραχήλου [μελέτη]
Τα αντιβιοτικά δεν συνδέονται με νοητική εξασθένηση στους ηλικιωμένους [μελέτη]