Σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να αυξήσουν το βάρος τους, ως ανεπιθύμητη ενέργεια της χρήσης αντιψυχωτικών φαρμάκων έχουν οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Τρία δεύτερης γενιάς αντιψυχωτικά και ένα πρώτης γενιάς σχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα αύξησης βάρους σε σύγκριση με τα υπόλοιπα.

Τα ενδιαφέροντα ευρήματα προκύπτουν από ανάλυση Ελλήνων επιστημόνων για τις ανεπιθύμητες ενέργειες 24 αντιψυχωτικών, όπως αναφέρθηκαν από ασθενείς στη βάση ασφάλειας φαρμάκων του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) στο πλαίσιο της φαρμακοεπαγρύπνησης. Η εργασία, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η αύξηση βάρους ως παρενέργεια "προτιμά" τις γυναίκες, ενώ επισημαίνει και άλλες διαφορές μεταξύ των φύλων. Η αποσαφήνιση των διαφορών αυτών είναι ζωτικής σημασίας για τη βέλτιστη συνταγογράφηση φαρμάκων και την καλή κλινική πρακτική, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν αυτές οι παρενέργειες, που θα μπορούσαν τελικά να επηρεάσουν τη συμμόρφωση του ασθενούς και την αδιάλειπτη συνέχιση της αντιψυχωσικής θεραπείας, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Παρενέργειες αντιψυχωτικών φαρμάκων

Τα αντιψυχωτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των παραισθήσεων και παραληρητικών ιδεών σε ασθενείς με σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή, ενώ έχουν εγκριθεί και για τη θεραπεία άλλων ψυχιατρικών νόσων.

Εξωπυραμιδικές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως παρκινσονισμός, ακαθησία και οι δυσκινησίες είναι συχνές κατά τη διάρκεια της θεραπείας με αντιψυχωσικά πρώτης γενιάς (τυπικά), ενώ στα αντιψυχωσικά δεύτερης γενιάς (άτυπα), που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα στην κλινική πράξη, έχοντας αντικαταστήσει τους προκατόχους τους, εμφανίζονται λιγότερες τέτοιου είδους παρενέργειες.

Παρά την αυξημένη αποτελεσματικότητά τους και τα μειωμένα εξωπυραμιδικά συμπτώματα, ωστόσο, ενέχουν τον κίνδυνο ανεπιθύμητων αντιδράσεων, όπως η αύξηση βάρους και η διαταραχή του μεταβολισμού των λιπιδίων και της γλυκόζης, με επίδραση στο καρδιαγγειακό και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η πολυφαρμακία και οι υψηλές δόσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών. Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η διάρκεια θεραπείας και το φύλο, με διάφορες μελέτες να έχουν καταδείξει μεγαλύτερο κίνδυνο στις γυναίκες.

Η μελέτη και τα ευρήματα

Η επιστημονική ομάδα (Ελένη Σταμουλά, Βασίλειος - Περικλής Σταματέλλος, Θεοφάνης Βαβίλης, Ιωάννης Δαρδαλάς, με επιβλέποντα τον καθηγητή Κλινικής Φαρμακολογίας του ΑΠΘ, Γεώργιο Παπαζήση) εντόπισε και ανέλυσε το σύνολο των αναφορών αύξησης βάρους για 24 εγκεκριμένα αντιψυχωτικά στη βάση δεδομένων αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών του FDA (FAERS), που έγιναν στο πλαίσιο της φαρμακοεπαγρύπνησης. Η συγκεκριμένη βάση περιέχει πραγματικές αυθόρμητες αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών, από ασθενείς 18 ως 100 ετών, από διάφορες χώρες σε όλο τον κόσμο, που υποβάλλονται στον FDA, ανεξάρτητα από την ψυχιατρική διάγνωση.

Από τις συνολικά 172.909 αναφορές που εντάχθηκαν στην ανάλυση, οι 92.298 έγιναν από γυναίκες και οι 80.611 από άνδρες. Το γυναικείο φύλο είχε στατιστικά σημαντική μεγαλύτερη αναφερόμενη αύξηση βάρους (3,8% έναντι 3,2%) σε σύγκριση με το ανδρικό.

Τέσσερα αντιψυχωτικά διαπιστώθηκε πως είχαν τις περισσότερες αναφορές αύξησης βάρους σε σχέση με άλλα. Τρία απ΄ αυτά είναι δεύτερης γενιάς (αριπιπραζόλη, μπρεξπιπραζόλη και ολανζαπίνη), και το τέταρτο (αλοπεριδόλη), συμβατικό πρώτης γενιάς. Στον αντίποδα, ορισμένα φάρμακα όπως η χλωροπρομαζίνη, η κλοζαπίνη, η φλουφαιναζίνη, η λοξαπίνη, η περφαιναζίνη, η πιμαβανσερίνη, η πιμοζίδη, η προχλωροπρομαζίνη, η κουετιαπίνη και η ζιπρασιδόνη είχαν στατιστικά σημαντικά μικρότερη αναφερόμενη αύξηση βάρους σε σύγκριση με τα άλλα αντιψυχωσικά.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης, τα ευρήματα συμφωνούν με ορισμένες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις που αναφέρουν σημαντική αύξηση βάρους, 7% ή περισσότερο σε σύγκριση με την αρχική τιμή, σε ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε αλοπεριδόλη, αριπιπραζόλη ή ολανζαπίνη.

Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αύξηση βάρους είναι πιο εμφανής στους ασθενείς που βρίσκονται στην πρώτη τους αντιψυχωτική θεραπεία σε σχέση με εκείνους που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει δύο ή περισσότερα αντιψυχωσικά στο παρελθόν, ενώ αυτή η παρατήρηση δεν βρέθηκε να συσχετίζεται με κάποια συγκεκριμένη ψυχιατρική διάγνωση.

Γιατί έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο οι γυναίκες

Διάφορες μελέτες έχουν καταδείξει πως οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν μεταβολικές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η αύξηση βάρους και αύξηση γλυκόζης, ως απόκριση τα αντιψυχωτικά φάρμακα. Το φαινόμενο θεωρείται ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων, τα οποία σχετίζονται με αυξημένη θνησιμότητα στον ψυχιατρικό πληθυσμό, επηρεάζοντας και τα δύο φύλα.

Η κυριότερη αιτία που καταγράφεται αναφορικά με την «προτίμηση» στο γυναικείο φύλο, είναι ότι οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερα ποσοστά σωματικού λίπους, γεγονός που επηρεάζει την φαρμακοκινητική των λιποδιαλυτών αντιψυχωσικών φαρμάκων λόγω μεγαλύτερου όγκου κατανομής. Επίσης, μπορεί να επηρεάσουν οι διαφορές στη γαστρική απορρόφηση, την κατανομή των φαρμακευτικών μηχανισμών στο σώμα, τον μεταβολισμό και την απέκκριση που μπορεί επίσης να επηρεαστούν από τη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου.

Φαίνεται ότι, γενικά, οι γυναίκες διατρέχουν 50% - 75% μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών από τα φάρμακα σε σύγκριση με τους άνδρες. Ειδικότερα, όσον αφορά τα αντιψυχωσικά, οι γυναίκες τείνουν να αναφέρουν περισσότερες σωματικές παρενέργειες, ενώ οι άνδρες αναφέρουν περισσότερες ψυχιατρικές παρενέργειες.

Οι άνδρες φαίνεται να έχουν υψηλότερο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου σε σύγκριση με τις γυναίκες. Μια πιθανή εξήγηση, όπως αναφέρεται, θα μπορούσε να είναι ότι παρόλο που οι άνδρες μπορεί να μην παρουσιάζουν συνολική αύξηση βάρους, μπορεί να τείνουν να συσσωρεύουν ειδικά σπλαχνικό λίπος που συμβάλλει στην ανάπτυξη του μεταβολικού συνδρόμου. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να γνωρίζει την πιθανότητα ανάπτυξης μεταβολικού συνδρόμου σε άνδρες που λαμβάνουν αντιψυχωσικά, ανεξαρτήτως αύξησης βάρους.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
C4C: Η ευρωπαϊκή συμμαχία για καλύτερα παιδιατρικά φάρμακα
Χρώματα στα νοσοκομεία - Πώς αλλάζει το "Σωτηρία" [εικόνες]
Πάνω από 280 δισ. δολάρια οι διαδικτυακές πωλήσεις των φαρμακείων το 2029