Αν σας συμβαίνει συχνά να ελέγχετε για πιθανές εξόδους με το που μπαίνετε σε ενα δωμάτιο, ή να δυσκολεύεστε να εμπιστευτείτε τις προθέσεις του άλλου κόσμου, αυτό - δυστυχώς - δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Η υπερεπαγρύπνηση δεν είναι επίσημη διάγνωση, είναι όμως καθημερινότητα για πολλούς ανθρώπους. Είναι ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται με ένα ευρύ φάσμα εκφράσεων, τόσο ψυχολογικών όσο και σωματικών. Είναι ίσως πιο εύκολο να σκεφτούμε την υπερεπαγρύπνηση ως τον φυσικό μηχανισμό άμυνας του εγκεφάλου μας που έχει πάει βγει εκτός ελέγχου.

Η υπερεπαγρύπνηση μπορεί να εμφανιστεί ως σύμπτωμα σε πολλές παθήσεις, μερικές από τις οποίες είναι:

Διαταραχή μετατραυματικού στρες

Διαταραχές άγχους και πανικού

Κατάθλιψη

Διαταραχές προσωπικότητας

Νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως η άνοια

Μπορεί η υπερεπαγρύπνηση να είναι μερικές φορές απλώς ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας. Μερικές φορές, ένα άτομο έχει περισσότερη επίγνωση του περιβάλλοντός του ή των συναισθημάτων άλλων ανθρώπων, αλλά αν η υπερεπαγρύπνηση είναι χρόνια ή σοβαρή, είναι συνήθως σύμπτωμα διαταραχής ψυχικής υγείας.

Η υπερεπαγρύπνηση συνδέεται επίσης στενά με το παιδικό τραύμα. Δείτε ως παράδειγμα ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα κακοποιητικό σπίτι. Το παιδί είναι βυθισμένο σε ένα απρόβλεπτο περιβάλλον, άρα είναι πιθανό να μάθει πώς να παίρνει πολύ λεπτές ενδείξεις γιατί το να γνωρίζει σε τι κατάσταση βρίσκεται ο γονέας του, ώστε να μένει ασφαλές. Όταν πρόκειται για άτομο με ιστορικό τραύματος, η υπερεπαγρύπνηση αφορά την αυτοπροστασία και την πρόληψη μιας τραυματικής κατάστασης από το να συμβεί ξανά.

Παραδείγματα υπερεπαγρύπνησης

Η συμπεριφορά υπερεπαγρύπνησης φαίνεται διαφορετική ανάλογα με το ποιος είστε και την υποκείμενη αιτία της. Όλα τα παρακάτω είναι πιθανά παραδείγματα συμπεριφοράς υπερεπαγρύπνησης:

Υπερ-προσάρτηση στο περιβάλλον σας

Αυτό το είδος υπερεπαγρύπνησης είναι ιδιαίτερα συχνό για άτομα που έχουν βιώσει βία — ειδικά αν ζουν με διαταραχή μετατραυματικού στρες. Ίσως πρέπει να κάθεστε με την πλάτη στον τοίχο ή να κοιμάστε με τα φώτα αναμμένα. Ίσως νιώθετε απαραίτητο να έχετε ένα όπλο ανά πάσα στιγμή πάνω σας.

Υπερ-προσήλωση στις σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω σας

Είναι σύνηθες για ένα άτομο που βρίσκεται σε υπερεπαγρύπνηση να παρακολουθεί επιμελώς τους ανθρώπους γύρω του για μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά, τον τόνο, τον ρυθμό, τη γλώσσα του σώματος, τη γραπτή επικοινωνία ή ακόμα και τη δομή της πρότασης. Αυτά τα άτομα τείνουν να κάνουν υπερανάλυση των διαθέσεων των ανθρώπων και της έκφρασής τους - ακόμα και πράγματα όπως μηνύματα κειμένου. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ιδιαίτερα κοινά σε άτομα που έχουν υποστεί κακοποίηση ή έχουν εκτεθεί σε βία.

Υπερ-προσήλωση στο σώμα ή στο μυαλό σας

Δεν είναι τόσο συχνό ίσως όσο κάποιες άλλες μορφές τραύματος, αλλά το ιατρικό τραύμα είναι πολύ πραγματικό: Άτομα που έχουν βιώσει σοβαρή ασθένεια (τη δική τους ή ενός μέλους της οικογένειάς τους), σοβαρές ιατρικές διαδικασίες, κρίσεις ψυχικής υγείας ή παρατεταμένη νοσηλεία ή αναπηρία μπορούν να φροντίζουν το σώμα τους σε βαθμό που είναι επιζήμιο. Ένας μικρός πόνος μπορεί να δημιουργήσει φόβο καρκίνου και μια κακή μέρα θα μπορούσε να παρερμηνευτεί ως σημάδι ότι η κατάθλιψή τους επέστρεψε. Το αποτέλεσμα είναι φαύλος κύκλος: Όλη αυτή η ανησυχία προκαλεί σωματικά συμπτώματα που με την σειρά τους προκαλούν ακόμα περισσότερη ανησυχία.

Καταστροφολογία

Όταν ένα άτομο καταστροφολογεί, δημιουργεί μια αφήγηση στο κεφάλι του σε μια προσπάθεια να κατανοήσει μια κατάσταση. Αλλά αυτή η αφήγηση ξεφεύγει με αρνητικό τρόπο. Ένα μυαλό σε υπερεπαγρύπνηση τείνει να ασχολείται με τα χειρότερα σενάρια. Το να μην λάβετε απάντηη σε ένα μήνυμα μέσα σε λίγες ώρες μπορεί να διαβαστεί ως σημάδι ότι ένα αγαπημένο σας πρόσωπο έχει πάθει κάτι κακό ή ότι η σχέση σας βρίσκεται σε κρίση.

Πώς η υπερεπαγρύπνηση μπορεί να επηρεάσει τη ζωή σας

Ένα από τα πράγματα που καθιστά δύσκολη την αντιμετώπιση της υπερεπαγρύπνησης είναι το γεγονός ότι είναι ένα αρκετά ρεαλιστικό και βοηθητικό ένστικτο. Θα πρέπει όλοι να είμαστε σε υπερεπαγρύπνηση σε ορισμένες περιπτώσεις. Αλλά όταν βρισκόμαστε σε συνεχή λειτουργία μάχης ή φυγής, οι αλλαγές στο σώμα, το μυαλό και τις σχέσεις μας μπορούν να γίνουν καταστροφικές.

Ο σωματικός, νοητικός και συμπεριφορικός αντίκτυπος της υπερεπαγρύπνησης

Το αποτέλεσμα του να πλημμυρίζει το σώμα του συνεχώς με αδρεναλίνη και κορτιζόλη δεν είναι μικρό πράγμα. Με την πάροδο του χρόνου, γίνεται εξουθενωτικό. Μπορεί να αντιμετωπίζετε συχνές σωματικές ασθένειες, μπορεί να έχετε δυσκολία στον ύπνο, μπορεί να βρείτε τον εαυτό σας να τρώει πολύ ή και καθόλου. Μπορείτε ακόμη και να αντιμετωπίσετε γαστρεντερικά προβλήματα.

Το αποτέλεσμα όλης αυτής της πίεσης είναι η ψυχική σας κατάσταση — ακόμα και η συμπεριφορά σας — να αλλάξει. Θα μπορούσατε να παρατηρήσετε ότι δυσκολεύεστε να δώσετε προσοχή, ενώ αυτό δεν σας ήταν πρόβλημα στο παρελθόν. Μπορεί να είστε πιο ευερέθιστοι ή πιο πιθανό να έχετε συναισθηματικές εκρήξεις. Θα μπορούσατε να απομονωθείτε από τους άλλους ή να αντιμετωπίσετε προβλήματα διάθεσης όπως η κατάθλιψη.

Η επίδραση της υπερεπαγρύπνησης στις σχέσεις

Όταν πρόκειται για σχέσεις κάθε είδους, η υπερεπαγρύπνηση είναι δίκοπο μαχαίρι. Ναι, ένα άτομο με τάσεις υπερεπαγρύπνησης μπορεί να παρατηρήσει αρνητική συμπεριφορά και ψέματα πιο γρήγορα από τον μέσο άνθρωπο. Η υπερεπαγρύπνηση μπορεί να αποτρέψει πολλές συγκρούσεις, ενώ μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να εντοπίσετε κάποιον του οποίου η συμπεριφορά δεν σας βοηθάει να νιώθετε άνετα, εμποδίζοντάς σας να μπείτε σε μια σχέση που θα μπορούσε να είναι επικίνδυνη ή βλαβερή. Μπορεί όμως και να βλάψει τις σχέσεις σας, με τον πολύ απλό τρόπο ότι όλα τα προηγούμενα μπορεί να υπάρχουν χωρίς λόγο. Μπορεί επίσης να αποτραβηχθείτε προληπτικά από τον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που θα προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην κοινωνική και ερωτική σας ζωή.

Η υπερεπαγρύπνηση μπορεί να αυτοδιαιωνίζεται

Ένα άλλο πράγμα που καθιστά δύσκολη την αντιμετώπιση της υπερεπαγρύπνησης είναι το γεγονός ότι αυτά τα συναισθήματα μερικές φορές καταλήγουν να ισχύουν. Αυτό το είδος επιβεβαίωσης μπορεί να είναι επιζήμιο επειδή μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο που είναι σε υπερεπαγρύπνηση να αμφισβητεί ακόμα λιγότερο την ανησυχία του, ακόμα κι αν αυτή η ανησυχία πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Θεραπεία

Η συνεργασία με έναν ειδικό που θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τους λόγους της υπερεπαγρύπνησης, καθώς και τα ερεθίσματα που σας προκαλούν περιττή ανησυχία. Ο σκοπός είναι σιγά-σιγά να μάθετε να το αντιμετωπίζετε, ενώ παράλληλα βελτιώνετε με πρακτικούς τρόπους την καθημερινότητά σας. Δεν είναι σπάνιο να χορηγείται φαρμακευτική αγωγή για να βοηθήσει σε δύσκολες περιπτώσεις άγχους.

 

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Χρώματα στα νοσοκομεία - Πώς αλλάζει το "Σωτηρία" [εικόνες]
Πάνω από 280 δισ. δολάρια οι διαδικτυακές πωλήσεις των φαρμακείων το 2029
Bιοδείκτες