Στην αρχή της πανδημίας κορωνοϊού, ο καθηγητής Ιατρικής στο Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, Ιωάννης Ιωαννίδης, είχε διατυπώσει τη διαφωνία του για ορισμένα από τα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν στην Ελλάδα και σε παγκόσμιο επίπεδο, και κυρίως αυτό του οριζόντιου και καθολικού lockdown. Αυτή η στάση του τον έφερε στο στόχαστρο κριτικής από ορισμένους συναδέλφους του.

Τρία χρόνια μετά, και ενώ η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει παρέλθει, ο διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας, από τη Θεσσαλονίκη και το ΑΠΘ όπου βρέθηκε επί διήμερο, αναφέρθηκε στην ανάγκη τεκμηρίωσης της επιστημονικής γνώσης και έστειλε έμμεσα μηνύματα, περιλαμβάνοντας και αιχμηρές αναφορές για συναδέλφους του, χωρίς να τους κατονομάσει. Έκανε λόγο για "τηλε-ειδικούς" που μιλούν ως "απόλυτοι δικτατορίσκοι της γνώσης" για ζητήματα στα οποία στην πραγματικότητα δεν είναι ειδικοί, ενώ μίλησε για "θρίαμβο του ατεκμηρίωτου", που είναι τόσο αυθάδης, ώστε να οδηγήσει κάποιους στην αυτολογοκρισία.

Σύγκρουση αφηγημάτων

Ο κ. Ιωαννίδης χαρακτήρισε την τεκμηριωμένη και αξιόπιστη επιστήμη ως το φρένο που θα αποτρέψει τη σύγκρουση με το απόλυτο μηδέν. "Δεν παύω να λέω ότι η επιστήμη είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στον άνθρωπο. Όμως, δυστυχώς, κάποιες φορές η επιστήμη λείπε ή αλλοτριώνεται. Το χειρότερο σενάριο είναι όταν η επιστήμη λείπει", παρατήρησε.

Την ώρα που η Ελλάδα και ευρύτερα η ανθρωπότητα προσπαθεί να βγει από μια κρίση, ή μια αλυσίδα κρίσεων, υπάρχει διαφωνία ακόμα και για το ποια ακριβώς είναι αυτή η κρίση, είπε. "Διαφωνούμε για το αν βγαίνουμε από την κρίση ή μπαίνουμε σε κρίση. Διαφωνούμε για το τι είναι τελικά το σημαντικότερο, ποια είναι η αιτία, τι είναι το αληθινό, το αυθεντικό. Διαφωνούμε αντίστοιχα και για το τι είναι το ψεύτικο, το παραπλανητικό, το αναξιόπιστο, το ατεκμηρίωτο".

Η σύγκρουση αφηγημάτων παράγει θερμότητα, σπανιότερα παράγει και φως, παρατήρησε, προσθέτοντας πως οδηγεί ορισμένους να απομακρυνθούν. "Ο θρίαμβος του αναξιόπιστου, του ατεκμηρίωτου, του κίβδηλου, μερικές φορές είναι τόσο ισχυρός και αυθάδης που πολλοί αποφασίζουν να μην ασχοληθούν καν, να μη μιλήσουν, να αυτολογοκριθούν".

Τεκμηρίωση και αξιοπιστία της επιστήμης

Ο καθηγητής αναφέρθηκε σε πρόσφατη ανάλυση, που δείχνει ότι στον ευρύτερο χώρο της ιατρικής, ανάμεσα σε 1.567 ιατρικές παρεμβάσεις, μόνο 87 - δηλαδή 5,6% - έχουν ισχυρά τεκμήρια για την αποτελεσματικότητά τους. "Για αρκετές άλλες παρεμβάσεις ξέρουμε αρκετά, αλλά όχι όσα θα μπορούσαμε ιδανικά να ξέρουμε. Πολύ πιο συχνά μάλιστα μας λείπουν στοιχεία για τις πιθανές βλάβες των παρεμβάσεών μας, ενώ για πολλές παρεμβάσεις δεν έχουμε καθόλου δεδομένα ή τα δεδομένα μας είναι πάρα πολύ χαμηλής ποιότητας και φορτωμένα με μεροληψίες", είπε, συμπληρώνοντας πως απέναντι σε αυτό το δεδομένο, ο πολίτης πρέπει να απαιτήσει περισσότερα και πιο αξιόπιστα τεκμήρια. "Λιγότερες γνώμες από καθέδρας - όπως εγώ τώρα - και περισσότερα τεκμήρια".

Σημείωσε πως ορισμένες φορές επιστήμονες δίνουν την εντύπωση πως η επιστήμη είναι ένα κλειστό κλαμπ ή μια κλίκα. Μάλιστα, παρατήρησε, ορισμένοι που εμφανίζονται ως ειδικοί και με κύρος, κάποιες φορές δεν είναι καν ειδικοί στο γνωστικό αντικείμενο το οποίο ρητορεύουν. "Η τεχνογνωσία τους είναι περιορισμένη και πρωτόλεια, κι όμως παρουσιάζονται ως απόλυτοι δικτατορίσκοι της γνώσης", προσθέτοντας πως όταν οι αμαθείς ή ημιμαθείς προβάλλονται ως ειδικοί, "κάθε φορά που φωνασκούν σε κάποιο τηλεπαράθυρο ή σε κάποια επιτροπή κάποιου υπουργείου, η επιστήμη βγαίνει χαμένη".

Το μοντέλο του επιστήμονα που έχει προωθηθεί, σύμφωνα με τον κ. Ιωαννίδη, είναι ο ειδικής που μιλάει με βεβαιότητα και ξέρει επακριβώς τι πρέπει να κάνουμε για ό,τι πρόβλημα προκύψει. "Στη διάρκεια της πανδημίας το μοντέλο αυτό εξελίχθηκε περισσότερο με την άνοδο διάφορων επισήμως εντεταλμένων επιστημόνων με υπερεξουσίες, ανεπισήμων τηλεειδικών, πολυγραφότατων επιστημόνων του Facebook και του Twitter - X και φυσικά πολλών αυτόκλητων σωτήρων με ιδιόρρυθμες συνωμοτικές βεβαιότητες", είπε, διευκρινίζοντας πως θέλει να αποφεύγει τις γενικότητες, καθώς "υπήρξαν και αρκετοί επιστήμονες με πολύ προσεκτική σύνδεση και τεκμηρίωση σε όσα έλεγαν και σε όσα συμβούλευαν".

Ο καθηγητής αναφέρθηκε σε δύο παγκόσμιες προκλήσεις - τη φτωχοποίηση με διευρυνόμενες ανισότητες και την πανδημία του καπνίσματος -, υπογράμμισε πως η επιστήμη, η υγεία και η κοινωνία θα κριθούν ταυτόχρονα και όχι ξεχωριστά και πως η αξιοπιστία και η τεκμηρίωση είναι απαραίτητες, αν θέλουμε η κρίση αυτή να είναι ευνοϊκή για το μέλλον μας.

Την Τρίτη ο κ. Ιωαννίδης έδωσε δύο διαλέξεις σε φοιτητές Ιατρικής του ΑΠΘ, με τίτλους "Reproducible Research" και "Μετα-ανάλυση", ενώ νωρίτερα μίλησε για λογοτεχνία στην Φιλοσοφική Σχολή.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Καρκίνος στο πάγκρεας: Πειραματική θεραπεία πέτυχε τον κύριο στόχο σε δοκιμή τελικού σταδίου
Ο Ηλίας Μόσιαλος επίτιμος διδάκτορας στην Ιατρική του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν χαλαρώνουμε