Διάφορες ουσίες που περιέχονται σε φαρμακευτικά φυτά της ελληνικής χλωρίδας έχουν αποδεδειγμένες αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιμικροβιακές και άλλες ιδιότητες, ενώ έχει μελετηθεί η προστατευτική  και θεραπευτική τους δράση κατά διάφορων ασθενειών. Έλληνες επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων έχουν βάλει στο "μικροσκόπιο" τα τελευταία χρόνια την πιθανή επίδραση ουσιών που περιέχονται σε διάφορα είδη του γένους του σιδηρίτη (τσάι του βουνού) κατά του γλοιοβλαστώματος. Τα αποτελέσματα των πρώτων πειραμάτων στο εργαστήριο, σε συγκεκριμένες κυτταρικές σειρές, είναι αρκετά ενθαρρυντικά, καθώς δείχνουν πως ουσίες όπως η λινεαρόλη και η σιδερόλη μπορούν αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και να επιβραδύνουν τη μετανάστευσή τους.

Η καθηγήτρια φαρμακογνωσίας στο Τμήμα Φαρμακευτικής του ΑΠΘ, αντιπρόεδρος του Τμήματος και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας, κ. Διαμάντω Λάζαρη (φωτογραφία), μιλάει στο iatronet.gr για τις συγκεκριμένες μελέτες, που γίνονται σε συνεργασία με το Νευροχειρουργικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εξηγώντας πως θα χρειαστεί περαιτέρω έρευνα μέχρι να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την θεραπευτική δράση των συγκεκριμένων ουσιών κατά της συγκεκριμένης, ιδιαίτερα δύσκολης, μορφής καρκίνου.

Μελέτες in vitro

Τα γλοιοβλαστώματα είναι πρωτοπαθείς όγκοι του εγκεφάλου, επιθετικοί, συχνά με πολύ κακή πρόγνωση και με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, που περιλαμβάνουν χημειοθεραπεία με τεμοζολομίδη και ακτινοθεραπεία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγεται και η χειρουργική επέμβαση. Σε μια προσπάθεια διεύρυνσης των θεραπευτικών επιλογών, επιστήμονες μελετούν μεταξύ άλλων και την επίδραση διάφορων ουσιών που απομονώνονται από φαρμακευτικά φυτά.

"Τα φαρμακευτικά φυτά βιοσυνθέτουν μια πληθώρα ενώσεων, πάρα πολλών διαφορετικών ουσιών, τις οποίες μπορούμε να μελετήσουμε, αρχικά in vitro, για να δούμε αν παρουσιάζουν κάποιες δράσεις, έτσι ώστε αν παρουσιάζουν ενδιαφέρον, να προχωρήσουμε σε επόμενα στάδια, που είναι πειράματα σε ζώα και στη συνέχεια σε κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Όλα αυτά απαιτούν πολύχρονες μελέτες και συνεργασία διάφορων ειδικοτήτων", εξηγεί η κ. Λάζαρη.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιστήμονες του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας του ΑΠΘ, απομονώνουν ουσίες από διάφορα φυτά της ελληνικής χλωρίδας, και στη συνέχεια η επίδρασή τους κατά του γλοιοβλαστώματος μελετάται στο Νευροχειρουργικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, από την ομάδα των νευρολόγων Αθανάσιου Κυρίτση, Γεώργιου Αλεξίου, Σπυρίδωνα Βούλγαρη. Στο πλαίσιο της συνεργασίας των δύο ερευνητικών φορέων, έχουν μέχρι σήμερα δοκιμαστεί διαφορετικές ομάδες ουσιών που έχουν απομονωθεί από διάφορα είδη σιδηρίτη (τσάι του βουνού), από είδη κενταύριας, από τον ελλέβορο και από διάφορα είδη θυμαριού.

Στο εργαστήριο των Ιωαννίνων γίνονται οι δοκιμές των ουσιών σε καρκινικές σειρές και μελετάται η δράση τους, αν χορηγηθούν είτε μόνες τους, είτε σε συνδυασμό με την ακτινοθεραπεία, με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Σταματούν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό

Η λινεαρόλη και η σιδερόλη είναι δύο ουσίες που ανήκουν στην κατηγορία των διτερπενίων και περιέχονται μεταξύ άλλων σε διάφορα είδη τσαγιού του βουνού. Στο πλαίσιο των συγκεκριμένων μελετών, έχουν απομονωθεί από τα είδη Sideritis scardica («τσάι Ολύμπου») και Sideritis sipylea, με μια ειδική και χρονοβόρα διαδικασία απομόνωσης, με στόχο την πολύ υψηλή καθαρότητα. Τα μόρια των ουσιών που απομονώνονται βρίσκονται σε μέγεθος ικανό να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να φτάσει στα καρκινικά κύτταρα.

"Οι ουσίες αυτές δεν είναι επαρκώς μελετημένες ως προς τις θεραπευτικές τους δράσεις. Τα αποτελέσματα των δοκιμών στο εργαστήριο είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, καθώς οι ουσίες αυτές φαίνεται πως σταματούν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, γεγονός που μας ωθεί στο να συνεχίσουμε τη μελέτη", επισημαίνει η κ. Λάζαρη, προσθέτοντας: "Για να μπορέσουμε να πούμε ότι θα έχουμε κάτι ενδιαφέρον που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία, θα πρέπει να γίνουν επιπλέον μελέτες για τις ουσίες αυτές, μεταξύ άλλων ως προς τη δοσολογία, τη βιοδιαθεσιμότητα, την τοξικότητα, τη σταθερότητα, τη φαρμακομορφή,  κ.ά.. Βάζουμε κι εμείς ένα μικρό λιθαράκι στην έρευνα".

Φαρμακευτικά φυτά και θεραπείες

Όπως ανέφερε η κ. Λάζαρη μιλώντας και στο 1o Summer School για τον «Κύκλο Ζωής του Φαρμάκου», που διοργανώθηκε στην Ήπειρο, η ίδια δέχεται συχνά ερωτήματα πολιτών για την χρήση φαρμακευτικών φυτών και ροφημάτων που γίνονται με αυτά, για την πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών.

"Τα φαρμακευτικά φυτά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν αλόγιστα για θεραπεία, χωρίς να ξέρουμε, χωρίς να έχουμε τη γνώμη ή τη συμβουλή κάποιου ειδικού. Σε κάποιες περιπτώσεις ένα ρόφημα που θα φτιάξουμε χωρίς να ξέρουμε μπορεί να είναι τοξικό", διευκρινίζει και προσθέτει: "Στην περίπτωση του τσαγιού του βουνού, που όλοι λίγο πολύ έχουμε στα σπίτια μας, μπορούμε να πούμε πως μπορεί να έχουμε κάποια προστασία στον οργανισμό λόγω της αντιοξειδωτικής του δράσης, αλλά δεν μπορούμε φυσικά να πούμε ότι πίνοντας τσάι του βουνού θα θεραπευτούμε από τον καρκίνο".

Το ίδιο ισχύει, συμπληρώνει η καθηγήτρια, για άλλες ουσίες άλλων οικογενειών φυτών, όπως για παράδειγμα τα μπρόκολα και τα λαχανάκια Βρυξελών, που λειτουργούν προστατευτικά για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. "Αν τα έχουμε στη διατροφή μας έχουμε μια επιπλέον προστασία, δεν σημαίνει ότι δεν θα πάθουμε καρκίνο ή ότι θα θεραπευτούμε απ΄ αυτόν", σημειώνει και καταλήγει: "Χρειάζεται πάντα το μέτρο στην κατανάλωση ροφημάτων, και ειδικά όταν μιλάμε για σοβαρές ασθένειες, πάντα συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας. Πρέπει οι γιατροί να ενημερώνονται πλήρως για οτιδήποτε παίρνει ο ασθενής, είτε πρόκειται για φάρμακο που μπορεί να έχει συστήσει γιατρός, είτε ακόμα και συμπληρώματα διατροφής".

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Επιστήμονας θεράπευσε τον καρκίνο της με ιούς που καλλιέργησε στο εργαστήριό της
Κόντρα Ανδρουλάκη - Γεωργιάδη στη Βουλή για τα Βαρέα των υγειονομικών
Συνάντηση Ι. Τσίμαρη με το προεδρείο της ΠαΣΟΝοΠ