Στις αρχές Μαρτίου του 2023, στη Γ' Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, συστάθηκε Ιατρείο Ψυχικού Τραύματος με στόχο να παράσχει ψυχιατρική φροντίδα σε επιζήσαντες της τραγωδίας των Τεμπών. Το επισκέφθηκαν για να λάβουν υπηρεσίες συνολικά 42 άτομα, όλοι τους επιβάτες της μοιραίας αμαξοστοιχίας intercity.

Δύο χρόνια μετά κι ενώ έχει ολοκληρώσει το έργο του, ο υπεύθυνος του Ιατρείου, ψυχίατρος Γρηγόριος Καρακατσούλης (φωτογραφία) κάνει έναν απολογισμό της λειτουργίας του, σκιαγραφεί τις καταστάσεις που διαχειρίστηκε και εκφράζει την ελπίδα να μην παραστεί ξανά η ανάγκη δημιουργίας μιας τέτοιας έκτακτης υπηρεσίας.

Οι διαγνώσεις

Οι 42 επιβάτες του τρένου που δέχτηκαν τις υπηρεσίες του Ιατρείου Ψυχικού Τραύματος ήταν στη μεγάλη τους πλειονότητα νέοι, με μέσο όρο ηλικίας τα 31 έτη.

Τα αρχικά συμπτώματά τους σχετίζονταν με δυσκολία να κοιμηθούν, με κατακερματισμό του ύπνου και εφιάλτες, καθώς και επαναβιώσεις με flash back τραυματικών εικόνων (εφιάλτες με ανοικτά τα μάτια). Η βαρύτητα της συμπτωματολογίας τους και ο βαθμός δυσκολίας ως προς την βελτίωση συσχετίστηκε με διάφορους παράγοντες, με κυριότερους το βαγόνι στο οποίο βρίσκονταν την ώρα της σύγκρουσης, το αν τραυματίστηκαν οι ίδιοι και το αν είδαν με τα μάτια τους νεκρούς και βαριά τραυματίες.

Με την στατιστική ανάλυση να βρίσκεται σήμερα σε φάση οριστικοποίησης, ο απολογισμός αναφέρει πως περίπου 9 στους 10 είχαν τη διάγνωση της οξείας αντίδρασης σε στρεσογόνο παράγοντα και ο 1 στους 10 την βαρύτερη κατάσταση της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

"Στην οξεία αντίδραση στο στρες, το χρονικό περιθώριο που δίνουν τα ταξινομικά συστήματα για τη βελτίωση είναι ο ένας μήνας. Μετά από αυτό αναμένεται να ξεπεραστεί οξεία φάση και ακολουθεί η σταδιακή επαναφορά στην κανονική τους ζωή, έχοντας βέβαια τις τραγικές αυτές αναμνήσεις", σημειώνει ο κ. Καρακατσούλης. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση των Τεμπών, όπου η πλειοψηφία των εξυπηρετούμενων με αυτή τη διάγνωση δεν επανήλθε στο Ιατρείο μετά την παρέλευση 30 - 45 ημερών από την τραγωδία. "Πολλοί επανήλθαν στις ψυχοθεραπευτικές ομάδες που δημιουργήσαμε και ολοκλήρωσαν την παρακολούθηση περίπου το καλοκαίρι του πρώτου χρόνου, ενώ ακολούθησαν τηλεψυχιατρικές συναντήσεις".

Οι ασθενείς με διαταραχή μετά από τραυματικό στρες, από την πλευρά τους, διαδράμουν μια πιο μακρόχρονη πορεία συμπτωμάτων. "Βιώνουν μεγαλύτερη δυσκολία, αλλά είναι μειοψηφία σε σχέση με το σύνολο όσων είδαμε εμείς. Ορισμένους, ευτυχώς λίγους, τους παρακολουθώ ακόμη μέσω τηλεψυχιατρικών συναντήσεων", αναφέρει ο ψυχίατρος, προσθέτοντας πως στην παρούσα φάση έχουν σταματήσει τα flash backs και οι επαναβιώσεις εικόνων. Η επέτειος των δύο χρόνων από το τραγικό συμβάν μπορεί να ανασύρει εντονότερα την εμπειρία και να επηρεάσει εν γένει την ψυχική τους κατάσταση.

Θλίψη, θυμός, ενοχή του επιζήσαντα

Στη διάρκεια των συνεδριών, οι επιζήσαντες της τραγωδίας περιέγραφαν με ένταση όσα βίωσαν. "Οι περισσότεροι θυμούνταν με μεγάλη ακρίβεια τις εικόνες που αποτύπωσαν, τον πανικό και τον συναγερμό, τις φωνές των τραυματιών, τα σωστικά συνεργεία, τις αγωνιώδεις προσπάθειες να βοηθήσουν άλλους", λέει ο κ. Καρακατσούλης. Η θλίψη ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα, με τον θυμό να βρίσκεται επίσης σε πρωταγωνιστικό ρόλο. "Σε κάποιους υπήρχε θυμός και οργή μεγάλης έντασης, άλλοι το αντιμετώπιζαν πιο στωικά. Σε όλους υπήρχε η αίσθηση ότι αυτό δεν έπρεπε να είχε συμβεί, ότι κάποιοι δεν έκαναν τη δουλειά τους και πρέπει να λογοδοτήσουν".

Παρούσα ήταν και η λεγόμενη ενοχή του επιζήσαντα, που έχει περιγραφεί διεθνώς σε πολλές περιπτώσεις καταστροφών, μεταξύ ανθρώπων που επέζησαν δίπλα σε άλλους που έχασαν τη ζωή τους. "Τις πρώτες ημέρες είχα παρατηρήσει αυτό το αίσθημα σε κάποιους, κυρίως μεταξύ αυτών που είχαν βοηθήσει στη διάσωση άλλων επιβατών. Κάποιοι ένιωθαν ότι ίσως θα μπορούσαν να έχουν βοηθήσει περισσότερο", θυμάται ο ψυχίατρος.

"Εμείς ήμασταν από την αρχή στη διάθεση των ανθρώπων που είχαν ανάγκη και θα εξακολουθήσουμε να το κάνουμε αν υπάρξει κάποια άλλη ανάγκη. Όλοι ελπίζουμε να μην ξαναχρειαστεί", καταλήγει.

"Σαν να μην επιτρέπουν τον εαυτό τους να θρηνήσει"

Για την ψυχολόγο Ντίνα Τσελεπή (φωτογραφία), διευθύντρια του Συμβουλευτικού Κέντρου Στήριξης Παιδιών και Οικογενειών στο Πένθος Θεσσαλονίκης "Μέριμνα", δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από τους επιβάτες που επέζησαν βγαίνουν τώρα, δύο χρόνια μετά από την τραγωδία, για να μιλήσουν δημόσια. "Τώρα μπορούν να ορθώσουν λόγο και να πουν ήμασταν κι εμείς εκεί, υποφέρουμε κι εμείς, είμαστε κι εμείς μαζί με τις οικογένειες των ανθρώπων που έχουν βιώσει απώλεια", τόνισε στη διάρκεια ψυχολογικού εργαστηρίου που διοργανώθηκε στο ΑΠΘ.

"Για πολύ μα πολύ καιρό σαν να μην επιτρέπουν στον εαυτό τους να θρηνήσει. Γιατί είναι οι επιζήσαντες. Σαν να μην έχουν βιώσει απώλεια", είπε, μεταφέροντας την εμπειρία της και από επιζήσαντες άλλων πολύνεκρων τραγωδιών (δυστύχημα με μαθητές σε Τέμπη και Μαλιακό κ.ά.), και συμπλήρωσε πως αυτό συνδυάζεται και με ενοχές από τις οποίες μπορεί να κατακλύζονται κάποιοι εξ αυτών, ότι εκείνοι είναι ζωντανοί ή ότι ενδεχομένως θα μπορούσαν να έχουν βοηθήσει κάποιον ή κάποια να επιζήσει.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Αναπτύχθηκε και δοκιμάζεται αντρικό αντισυλληπτικό χάπι
Ιός Epstein-Barr: Ποιοι είναι οι κίνδυνοι όταν ξυπνήσει
Η εγχείρηση θα μπορούσε να μην είναι αναγκαία σε ορισμένους καρκίνους μαστού αρχικού σταδίου [μελέτη]