Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή- ΙΨΔ (Obsessive Compulsive Disorder- OCD) είναι μια συχνή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει άνδρες, γυναίκες και παιδιά σε όλο τον κόσμο.Εκτιμάται ότι σήμερα 2-3 άνθρωποι στους 100 παρουσιάζουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τα κύρια συμπτώματα της ΙΨΔ, με τoν εντοπισμό των οποίων δίνεται και η διάγνωση στον πάσχοντα, είναι η παρουσία ιδεοληψιών, η παρουσία ψυχαναγκασμών ή και των δύο, και το να καταλαμβάνουν οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί πολύ χρόνο στην καθημερινότητα, έτσι ώστε να γίνονται αιτία δυσλειτουργίας σε αυτήν και υποκειμενικής δυσφορίας.

Οι ιδεοληψίες είναι επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που έρχονται στο μυαλό απρόσκλητα, ανεπιθύμητα και επαναλαμβανόμενα, και έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία δυσφορικών συναισθημάτων όπως έντονο άγχος, φόβο ή αηδία. Κοινό στοιχείο στις ιδεοληψίες είναι πάντα η αυξημένη αμφιβολία που γεννά την ανάγκη για απόλυτη σιγουριά ή καθησυχασμό. Οι ψυχαναγκασμοί (ή αλλιώς καταναγκασμοί ή τελετουργίες) είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις, τις οποίες το άτομο νιώθει εξαναγκασμένο να πραγματοποιήσει, ώστε να ανακουφιστεί από τη βασανιστική αμφιβολία ή για να «ακυρώσει/ εξουδετερώσει» μια ιδεοληψία και να τερματίσει το δυσάρεστο συναίσθημα που αυτή του έχει προκαλέσει.

Τόσο οι ιδεοληψίες όσο και οι καταναγκασμοί που ταλαιπωρούν τους πάσχοντες ποικίλουν και διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο και γι’ αυτό στη μελέτη της ΙΨΔ αναφέρονται ως υπότυποι ή κατηγορίες ιδεοληψιών / καταναγκασμών. Εδώ θα αναφέρουμε κάποιες από τις κατηγορίες που συναντώνται πιο συχνά:

Ιδεοληψίες μόλυνσης: Το άτομο ανησυχεί (ή/και αηδιάζει) για την ύπαρξη βρωμιάς ή μικροβίων, συνήθως στα χέρια, στο σώμα ή σε χώρους και επιφάνειες, για παράγοντες μόλυνσης από το περιβάλλον ή για μόλυνση από ζώα ή έντομα. Άτομα με ιδεοληψίες μόλυνσης μπορεί επίσης να ανησυχούν υπέρμετρα για σωματικές εκκρίσεις, για επαφή με ουσίες οικιακής χρήσης (πχ. καθαριστικά), ή μήπως μολυνθούν και κολλήσουν κάποια αρρώστια. Οι πάσχοντες με ιδεοληψίες μόλυνσης συνήθως επιδίδονται σε καταναγκασμούς καθαρισμού/ πλυσίματος,όπως υπερβολικό ή/και τελετουργικό πλύσιμο χεριών, μπάνιο, ντους, καθαρισμό ενδυμάτων, καθαρισμό και απολύμανση σπιτιού ή αντικειμένων καθημερινής χρήσης.

Ιδεοληψίες πρόκλησης βλάβης: Το άτομο ανησυχεί μήπως άθελά του προκαλέσει βλάβη ή ατύχημα σε κάποιον κατά λάθος, από αμέλεια ή επειδή δεν ήταν αρκετά προσεκτικό. Τα άτομα με τέτοιου είδους ιδεοληψίες χαρακτηρίζονται από «υπερυπευθυνότητα», ή αλλιώς, μια διογνωμένη αίσθηση ευθύνης. Συνήθως, για να ηρεμήσουν από το άγχος μήπως έχει συμβεί αυτό που φοβούνται, θα επιδοθούν σε καταναγκασμούς ελέγχουή/και συμπεριφορές που περιλαμβάνουν υπερβολική εστίαση της προσοχής. Αυτοί μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενοι έλεγχοι στο σπίτι (π.χ. ότι κλείδωσε, ότι δεν άφησε φούρνο ανοιχτό, κ.α.), έλεγχοι ότι δεν έβλαψε κάποιον από απροσεξία (πχ οδηγώντας), έλεγχοι ότι δεν έκανε λάθος στην εργασία του, νοητικός έλεγχος/ ανασκόπηση ώστε να θυμηθεί ακριβώς τις κινήσεις του κ.α.

Ιδεοληψίες απώλειας ελέγχου: Οι άνθρωποι με αυτόν τον τύπο ιδεοληψιών ανησυχούν μήπως χάσουν τον έλεγχο και έτσι προκαλέσουν κακό σε άλλους ή στον εαυτό τους. Ιδεοληπτικές σκέψεις αυτού του τύπου μπορεί να είναι «μήπως μου έρθει η παρόρμηση να κάνω κάτι κακό και το κάνω», «μήπως τρελλαθώ και κάνω πράγματα που μετά δε θα θυμάμαι», «μήπως ξεστομίσω κάτι χωρίς να το καταλάβω», «μήπως χάσω τον έλεγχο του εαυτού μου και βλάψω το παιδί μου», κ.α. Οι καταναγκασμοί που υιοθετούν οι πάσχοντες σε τέτοιου είδους ιδεοληψίες είναι συνήθως καταναγκασμοί ελέγχου, αναζήτηση διαβεβαιώσεων ή συμπεριφορές αποφυγής.Π.χ. μπορεί κάποιος να αποφεύγει να στέκεται στην άκρη της αποβάθρας του μετρό εξαιτίας της σκέψης μήπως του έρθει να σπρώξει κάποιον, να αποφεύγει να κρατά αιχμηρά αντικείμενα, κ.α.

Ιδεοληψίες σεξουαλικού περιεχομένου: Περιλαμβάνουν ιδεοληψίες για τον σεξουαλικό προσανατολισμό (π.χ. μήπως είμαι ομοφυλόφιλος), ιδεοληψίες με παιδοφιλικό/ αιμομικτικό περιεχόμενο (π.χ. μήπως το ότι συμπαθώ τα παιδιά σημαίνει ότι τα επιθυμώ σεξουαλικά) και άλλες απαγορευμένες ή διεστραμμένες σκέψεις, αμφιβολίες ή παρορμήσεις. Τα άτομα με τις ιδεοληψίες αυτές θα υιοθετήσουν καταναγκασμούς ελέγχου, θα κάνουν νοητική ανασκόπηση (π.χ. προσπάθεια να θυμηθούν μήπως άγγιξαν κάποιον, μήπως ένιωσαν σεξουαλική διέγερση, κ.α.), αλλά και αποφυγές.

Άλλο σύνηθες περιεχόμενο ιδεοληψιών μπορεί να έχει να κάνει με θρησκευτικές ιδέες, υπερβολική ευσυνειδησία, με την ανάγκη για τελειότητα, με προληπτικές ιδέες για αριθμούς, χρώματα κ.α., για τις ασθένειες, τη συντροφική σχέση, κ.α. Άλλα συχνά είδη ψυχαναγκασμών, εκτός από αυτούς που προαναφέρθηκαν, είναι και οι ψυχαναγκασμοί ή οι τελετουργίες επανάληψης (π.χ. επανάληψη κινήσεων, δραστηριοτήτων),νοεροί ψυχαναγκασμοί όπως προσευχές, ακύρωση «κακής» σκέψης με «καλή», μέτρημα κ.α.

Η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία με κύρια και απαραίτητη τεχνική αυτή της Έκθεσης με Παρεμπόδιση της Απάντησης(Ε.μ.Π.Α.), η φαρμακοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών στις περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαίο, είναι οι θεραπευτικές επιλογές που προτείνονται σήμερα ως πιο αποτελεσματικές για την ΙΨΔ.

Πηγές

Κασβίκης Γ., Κουμαντάνου Λ., ΒαϊδάκηςΝ.:Κλίμακα Yale- Brown (Y- BOCS), Ελληνικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών- Μονάδα Θεραπείας Συμπεριφοράς, 2012

 

Χαλιμούρδας Θ., Κολίρη Μ.Ε. Η ενσυνειδητότητα στην αντιμετώπιση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, Εκδ. Βήτα, 2020

 

American Psychiatric Association (APA).Diagnostic & Statistical Manual of Mental Disorders (5th Ed.), Washington DC, 2013

 

International OCD Foundation, www.iocdf.org

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Γιατί οι μαραθώνιοι σειρών βλάπτουν την υγεία;
Ανακαλύφθηκε αντιβιοτικό κατά των ανθεκτικών μυκητιασικών λοιμώξεων και βακτηρίων
'Ατομα με διαταραχή αυτιστικού φάσματος και αγορά εργασίας