Απογαλακτισμός: Από το γάλα στις κρέμες και στις άλλες στερεές τροφές

Ο απογαλακτισμός του μωρού είναι μια απαραίτητη διαδικασία που ξεκινάει περίπου στην ηλικία των 4 - 6 μηνών, υπό την καθοδήγηση του παιδιάτρου. Παρότι δεν γίνεται με απολύτως συγκεκριμένο τρόπο, υπάρχουν κάποιες οδηγίες απλές στην εφαρμογή τους, που τον κάνουν πιο εύκολο και για τους γονείς και για το μωρό.

Είναι γνωστό ότι η ιδανική διατροφή του μωρού, τουλάχιστον τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του, είναι το μητρικό γάλα. Όταν το βρέφος πλησιάσει τον 4ο – 6ο μήνα της ζωής του, ανεξαρτήτως αν αυτό θηλάζει ή σιτίζεται με ξένο γάλα, θα πρέπει να προστεθούν στο διαιτολόγιό του και άλλες τροφές με στερεά πλέον σύσταση.

Η διαδικασία αυτή αποτελεί τον απογαλακτισμό.

Ο απογαλακτισμός εξυπηρετεί τις ακόλουθες ανάγκες:

Την κάλυψη των αυξημένων σε αυτή την ηλικία θερμιδικών του αναγκών που θα εξασφαλίσουν τη φυσιολογική ανάπτυξή του.
Την απόκτηση εμπειρίας τροφών με ποικιλία στη σύσταση, στη γεύση και στο άρωμα.
Την προώθηση της λειτουργίας της μάσησης και της κατάποσης. Τα περισσότερα μωρά είναι έτοιμα να πάρουν στερεές τροφές από την ηλικία των 4 - 6 μηνών. Πριν από αυτή την ηλικία τα μωρά δεν διαθέτουν τον απαραίτητο έλεγχο και το συντονισμό της γλώσσας και των μυών του στόματος, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη μάσηση και την κατάποση. Στην ηλικία αυτή αντί να καταπίνουν το κουταλάκι με τις τροφές το απομακρύνουν με τη γλώσσα τους έξω από το στόμα. Το συγκεκριμένο αντανακλαστικό 'προώθησης της γλώσσας' εξαφανίζεται περίπου στους 4 μήνες.

Η διαδικασία

Το βρέφος είναι έτοιμο να δεχτεί στερεές τροφές όταν μπορεί να καθίσει με κάποια βοήθεια και να κρατήσει σε ικανοποιητικό βαθμό όρθιο το κεφάλι του, να έχει παρέλθει το αντανακλαστικό της προώθησης της γλώσσας και να δείχνει προθυμία να δοκιμάσει νέες τροφές (στρέφει το κεφαλάκι του προς το κουταλάκι και ανοίγει το στόμα του).

Οι στερεές τροφές μπορούν να αντικαταστήσουν οποιοδήποτε γεύμα γάλακτος. Η δημιουργία ενός ευχάριστου κλίματος (ομιλία, απαλή μουσική) θα βοηθήσει στην επιτυχία των πρώτων προσπαθειών σίτισής του.

Η χορήγηση της στερεάς τροφής πρέπει να γίνεται πάντα με κουταλάκι και όχι με το μπιμπερό, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος της πνιγμονής ή της υπερσίτισής του. Η αρχή της σίτισης θα πρέπει να γίνει με πολύ μικρή ποσότητα στερεάς τροφής (1/2 - 1 κουταλάκια του γλυκού).

Την πρώτη μέρα αρκεί να του χορηγηθούν μόνο 1 - 2 κουταλάκια. Η ποσότητα αυτή μπορεί να αυξάνει προοδευτικά κατά 1 - 2 κουτάκια του γλυκού κάθε μέρα. Η ποσότητα της χορηγούμενης τροφής πρέπει να είναι 120 γραμμάρια περίπου.

Ο καλύτερος όμως δείκτης είναι η όρεξή του.

Η προσθήκη μιας νέας τροφής δεν πρέπει να γίνεται νωρίτερα από 1 - 2 εβδομάδες, γιατί θεωρείται ότι θα πρέπει να δοθεί η απαραίτητη πίστωση χρόνου για να διαπιστωθεί αν η προηγούμενη τροφή έγινε ανεκτή από το βρέφος και δεν του προκάλεσε καμία αλλεργική αντίδραση (ανησυχία, έμετο, διάρροια, εξάνθημα).

Το βρέφος στην αρχή μπορεί να εμφανίζεται 'μπερδεμένο', να συνοφρυώνει το προσωπάκι του, να στριφογυρίζει την τροφή μέσα στο στόμα του ή ακόμη και να τη φτύνει. Όλα αυτά αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις, εφόσον αυτός ο τρόπος σίτισης αποτελεί για το μωρό μία πρωτόγνωρη εμπειρία.

Ένας καλός τρόπος για να το βοηθήσετε να δεχτεί από την αρχή καλύτερα τις στερεές τροφές είναι να του δώσετε στην αρχή λίγο γάλα από το στήθος ή από το μπιμπερό. Ακολουθεί η χορήγηση μιας πολύ μικρής ποσότητας στερεάς τροφής (1/2 κουταλάκι του γλυκού) και στο τέλος ολοκλήρωση του γεύματος με όσο γάλα θέλει.

Στην αρχή οι στερεές τροφές θα πρέπει να δίνονται ως συμπλήρωμα και όχι ως υποκατάστατο του μητρικού ή του ξένου γάλακτος. Η τακτική αυτή θα αποτρέψει την εκδήλωση από το βρέφος εκνευρισμού εξαιτίας της πείνας του. Στην περίπτωση που και αυτή η πρακτική αποτύχει, μπορεί να αναβληθεί η χορήγηση στερεάς τροφής για 1 - 2 εβδομάδες.

Η μετάβαση στις στερεές τροφές αποτελεί μια σταδιακή διαδικασία η οποία διαφέρει από βρέφος σε βρέφος. Ειδικά στα πρόωρα η μετάβαση ενδέχεται να είναι βραδεία και δύσκολη.

Τι και πότε

Οι σημερινές βρεφικές κρέμες είναι εμπλουτισμένες με βιταμίνες, ασβέστιο, φώσφορο και ιχνοστοιχεία. Η πρώτη στερεά τροφή που μπορεί να προσφερθεί σε ένα βρέφος 4 - 8 μηνών είναι η κρέμα από ρυζάλευρο η οποία είναι εμπλουτισμένη με σίδηρο, δεν περιέχει γλουτένη και σπανίως ευθύνεται για αλλεργικές αντιδράσεις.

Το ρυζάλευρο μπορεί να αναμιχθεί με μητρικό ή ξένο γάλα και να γίνει όσο παχύρρευστο επιθυμούμε ανάλογα με τη δυνατότητα αποδοχής του από το βρέφος. Ακολουθεί η σταδιακή προσθήκη κρεμών από φρούτα καθώς και λαχανικά, κρέας, κρόκος αβγού, πουλερικά, ψάρια, μακαρόνια, τυρί, γιαούρτι αλλά και όσπρια.

Οι κρέμες με μίγματα δημητριακών ή σιτάλευρο χορηγούνται τελευταίες μετά τον 8ο μήνα γιατί ενδέχεται να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Η υγιεινή διατροφή στηρίζεται στην ποικιλία των τροφών. Η χορήγηση νερού είναι απαραίτητη στα βρέφη όταν ξεκινήσουν τις στερεές τροφές και ιδίως τους θερινούς μήνες.

Οι φρουτοχυμοί πρέπει να χορηγούνται όχι νωρίτερα από την ηλικία των 6 - 8 μηνών με φλιτζανάκι σε ημερήσια ποσότητα έως 120 - 180 ml. Τα παραπάνω εξασφαλίζουν την αποφυγή της τερηδόνας του μπιμπερού, πιθανές διαρροϊκές κενώσεις αλλά και βοηθούν την όρεξή του για άλλες σημαντικές τροφές.

Οι τροφές που πρέπει να αποφεύγονται μέχρι την ηλικία του έτους είναι το ασπράδι του αβγού, το αγελαδινό γάλα και το μέλι (αλλαντίαση). Τα γλυκά επιδόρπια πρέπει να χορηγούνται σε μικρές ποσότητες ως αντικατάστατα και όχι ως συμπληρώματα κάποιου γεύματος.

Συμπερασματικά δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες αναφορικά τόσο με το χρόνο εισαγωγής των στερεών τροφών όσο και με το είδος αλλά και τη σειρά χορήγησής τους. Ο παιδίατρος είναι ο αρμόδιος να καθοδηγήσει τους γονείς στον τρόπο απογαλακτισμού του βρέφους.

Παρ’ όλα αυτά στον πίνακα που ακολουθεί δίνονται ορισμένες κατευθυντήριες οδηγίες που αφορούν στο είδος και στο χρόνο εισαγωγής των διάφορων στερεών τροφών στο βρέφος.

4 - 8 μηνών	Κρέμα ρυζάλευρου εμπλουτισμένη με σίδηρο.
6 - 8 μηνών	Φρούτα, άλλα δημητριακά, λαχανικά και φρουτοχυμοί.
7 - 10 μηνών	Πολτοποιημένα φρούτα (μπανάνα, μήλα, αχλάδια), λαχανικά, σφικτός κρόκος αβγού (βράσιμο αβγού 6 - 7 λεπτά), ψιλοκομμένο κρέας ή κοτόπουλο.
9 - 12 μηνών	Συνδυασμοί από μαλακές τροφές, όπως είναι τα μακαρόνια, το τυρί, το γιαούρτι, τα φασόλια.
Μετά το χρόνο	Αγελαδινό γάλα.