Το πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη γίνεται όλο και πιο πολύπλοκο, καθώς εμφανίζονται νέες προκλήσεις που εγείρουν ανησυχίες σε σχέση με τη δημόσια υγεία. Σε αυτή τη διαπίστωση καταλήγει η Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2014: τάσεις και εξελίξεις, η οποία δημοσιεύεται σήμερα από τον Οργανισμό της ΕΕ για τα ναρκωτικά (EMCDDA) στη Λισαβόνα (1). Στην ετήσια ανασκόπησή του σχετικά με το πρόβλημα των ναρκωτικών, ο οργανισμός περιγράφει και πάλι μια συνολικά σταθερή κατάσταση, με ορισμένες θετικές ενδείξεις όσον αφορά τις πιο εδραιωμένες ουσίες. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή αντισταθμίζεται από νέες απειλές που προέρχονται από τις συνθετικές ουσίες, περιλαμβανομένων των διεγερτικών ουσιών, των νέων ψυχοδραστικών ουσιών και των φαρμακευτικών προϊόντων, που αποκτούν ολοένα και πιο σημαντική θέση σε μια μεταβαλλόμενη ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών.

Η Ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Cecilia Malmström, δηλώνει: «Είμαι ιδιαίτερα θορυβημένη από το γεγονός ότι τα ναρκωτικά που καταναλώνονται σήμερα στην Ευρώπη ενδέχεται να είναι ακόμη πιο επιβλαβή για την υγεία των χρηστών σε σχέση με το παρελθόν. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η έκσταση και η κάνναβη που πωλούνται στους δρόμους γίνονται ισχυρότερες. Σημειώστε δε ότι το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ, η πρώτη γραμμή άμυνάς μας κατά των νεοεμφανιζόμενων ναρκωτικών, υφίσταται όλο και μεγαλύτερες πιέσεις καθώς ο αριθμός και η ποικιλομορφία των ουσιών εξακολουθούν να αυξάνονται κατακόρυφα. Φέτος, το σύστημα έχει ήδη καταγράψει τέσσερις νέες ουσίες που συνδέονται με περιστατικά οξείας τοξίκωσης και θανάτους στα κράτη μέλη».

Η Επίτροπος Malmström προσθέτει: «Οι διωκτικές αρχές στην Ευρώπη έρχονται ολοένα και συχνότερα αντιμέτωπες με το γεγονός ότι μικρά πακέτα φαινομενικά ακίνδυνων ουσιών σε μορφή σκόνης που μεταφέρονται εύκολα μπορεί να περιέχουν πολλές χιλιάδες ατομικές δόσεις. Η παρούσα ετήσια ανάλυση του EMCDDA παρέχει πολύ σημαντικά στοιχεία σχετικά με το εξελισσόμενο πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι εν λόγω πληροφορίες πρέπει τώρα να συμβάλλουν στη διαδικασία επιβολής του νόμου, την πρόληψη και τη θεραπεία. Είναι απαραίτητο να αξιοποιήσουμε αυτά τα στοιχεία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η απόκριση των ευρωπαϊκών αρχών συντονίζεται με τις διαρκώς εξελισσόμενες προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε».

Ο διευθυντής του EMCDDA, Wolfgang Götz, δηλώνει: «Αν δει κανείς τη συνολική εικόνα, διαπιστώνει ότι στην Ευρώπη έχει σημειωθεί πρόοδος σε ορισμένους σημαντικούς στόχους πολιτικής για την υγεία που είχαν τεθεί στο παρελθόν. Αν μείνει όμως μόνο στη συνολική εικόνα της Ευρώπης, δεν θα μπορέσει να αντιληφθεί τις σημαντικές διαφορές που παρατηρούνται από χώρα σε χώρα. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι οι συνολικά ενθαρρυντικές τάσεις σε επίπεδο ΕΕ για τους θανάτους από υπερβολική δόση και τις συνδεόμενες με τη χρήση ναρκωτικών μολύνσεις από τον ιό HIV, για παράδειγμα, έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με τις ανησυχητικές εξελίξεις που παρατηρούνται σε κάποια κράτη μέλη».

Αναγνωρίζοντας αυτή την πολυπλοκότητα, η έκθεση παρουσιάζει μια υψηλού επιπέδου επισκόπηση των διαχρονικών τάσεων και των εξελίξεων στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα αναδεικνύει τα αναδυόμενα προβλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά σε κάποιες χώρες.

Πτωτικές τάσεις για την ηρωίνη, αλλά ανησυχία για τα υποκατάστατά της

Παρότι η παγκόσμια παραγωγή ηρωίνης παραμένει σε υψηλά επίπεδα και οι ποσότητες των κατασχεθέντων ναρκωτικών στην Τουρκία αυξάνονται, τα τελευταία στοιχεία για τις αιτήσεις θεραπείας και τις κατασχέσεις στην Ευρώπη υποδεικνύουν μια πτωτική τάση στη χρήση και στη διαθεσιμότητα αυτής της ουσίας. Ο αριθμός των χρηστών που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης για προβλήματα σχετιζόμενα με την ηρωίνη κορυφώθηκε στις 59 000 το 2007 για να υποχωρήσει στις 31 000 το 2012. Τα στοιχεία σχετικά με την προσφορά ναρκωτικών καταδεικνύουν ότι η ποσότητα ηρωίνης που κατασχέθηκε το 2012 (5 τόνοι) ήταν η μικρότερη της τελευταίας δεκαετίας, αφού ανήλθε μόλις στο ήμισυ της ποσότητας που κατασχέθηκε το 2002 (10 τόνοι). Μείωση σημειώθηκε και στον αριθμό κατασχέσεων ηρωίνης από περίπου 50 000 το 2010 σε 32 000 το 2012.

Στην Ευρώπη ο αριθμός προβληματικών χρηστών οπιοειδών, κυρίως χρηστών ηρωίνης, εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 1,3 εκατομμύρια. Η έκθεση κρούει τον κώδωνα προειδοποιώντας για την αντικατάσταση της ηρωίνης από άλλες ουσίες, όπως τα συνθετικά οπιοειδή. Οι εν λόγω ουσίες, οι οποίες είτε παρασκευάζονται παράνομα είτε παράγονται από εκτροπή από φαρμακευτικές πηγές, περιλαμβάνουν τις υψηλής δραστικότητας φαιντανύλες και ουσίες που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών (OST) (πχ. μεθαδόνη, βουπρενορφίνη). Το 2012, 17 χώρες ανέφεραν ότι ποσοστό άνω του 10% των χρηστών που εισήχθησαν σε θεραπεία για πρώτη φορά σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης έκανε χρήση οπιοειδών πέραν της ηρωίνης.

Συνδεόμενοι με τα ναρκωτικά θάνατοι: συνολικά μειώνονται, αν και σε κάποιες χώρες αυξάνονται

Η χρήση ναρκωτικών είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στους νέους στην Ευρώπη, τόσο άμεσα λόγω υπερβολικής δόσης (οφειλόμενοι στα ναρκωτικά θάνατοι) όσο και έμμεσα, λόγω συνδεόμενων με τα ναρκωτικά νοσημάτων, ατυχημάτων, βίας και αυτοκτονιών. Συνολικά, το 2012, στην Ευρώπη, αναφέρθηκαν περίπου 6 100 θάνατοι από υπερβολική δόση, οι οποίοι συνδέονται κατά κύριο λόγο με τη χρήση οπιοειδών, σε σύγκριση με το 2011 (6 500 θάνατοι) και το 2009 (7 100 θάνατοι). Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στο πεδίο αυτό μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην κλιμάκωση της θεραπείας και στη μείωση της βλάβης (πχ. θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών). Σε αντίθεση, πάντως, με τη συνολική ευρωπαϊκή ενθαρρυντική τάση, ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική δόση παραμένει σε σχετικά υψηλά επίπεδα, ή σε ανοδική τάση σε κάποιες χώρες.

Το μέσο ποσοστό θνησιμότητας από υπερβολική δόση στην Ευρώπη υπολογίζεται σε 17 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού (ηλικίας 15–64 ετών), ενώ παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις στα εθνικά ποσοστά θνησιμότητας. Περισσότεροι από 50 θάνατοι ανά εκατομμύριο αναφέρθηκαν από πέντε χώρες, με τα υψηλότερα ποσοστά να αναφέρονται στην Εσθονία (191 ανά εκατομμύριο) και στη Νορβηγία (76 ανά εκατομμύριο), ενώ ακολουθούν η Ιρλανδία (70 ανά εκατομμύριο), η Σουηδία (63 ανά εκατομμύριο) και η Φινλανδία (58 ανά εκατομμύριο). (2).
Παρότι η ηρωίνη εξακολουθεί να ευθύνεται για πολλά θανατηφόρα περιστατικά λόγω υπερβολικής δόσης, οι θάνατοι που σχετίζονται με αυτή την ουσία μειώνονται συνολικά, ενώ οι θάνατοι που συνδέονται με τα συνθετικά οπιοειδή αυξάνονται σε κάποιες χώρες. Οι θάνατοι από υπερβολική δόση σημείωσαν κατακόρυφη αύξηση (κατά 38%) στην Εσθονία το 2012, με τη φαιντανύλη και τα παράγωγά της να ανιχνεύονται στην πλειονότητα των περιστατικών. Οι αναφορές μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ (EU–EWS) σχετικά με την κυκλοφορία μη ελεγχόμενων παραγώγων φαιντανύλης και αρκετών άλλων υψηλής δραστικότητας συνθετικών οπιοειδών (πχ. AH-7921) ολοένα και πληθαίνουν.

HIV: οι επιδημικές εξάρσεις σε κάποιες χώρες επηρεάζουν αρνητικά τη συνολική τάση στην ΕΕ

Κατά την τελευταία δεκαετία, έχει καταγραφεί πρόοδος στην ΕΕ όσον αφορά την αντιμετώπιση της λοίμωξης των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών από τον ιό HIV – γεγονός που αντικατοπτρίζεται στην ευρύτερη κάλυψη των μέτρων πρόληψης, θεραπείας και μείωσης της βλάβης. Τα τελευταία ευρήματα δείχνουν, ωστόσο, ότι οι εξελίξεις σε κάποιες χώρες, επιδρούν αρνητικά στη διαχρονική μείωση του αριθμού των νεοδιαγνωσθέντων κρουσμάτων του ιού HIV στην Ευρώπη. «Οι πρόσφατες επιδημικές εξάρσεις του ιού HIV σε χρήστες ναρκωτικών σε Ελλάδα και Ρουμανία, σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα προβλήματα σε κάποιες χώρες της Βαλτικής, ανακόπτουν την πρόοδο όσον αφορά τη μείωση του αριθμού των νέων κρουσμάτων μόλυνσης λόγω χρήσης ναρκωτικών στην Ευρώπη», αναφέρει η έκθεση.

Το 2012 τα αναφερθέντα νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα του ιού HIV που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 3,1 ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Στην Εσθονία, τα ποσοστά νέων κρουσμάτων παραμένουν υψηλά (53,7 κρούσματα ανά εκατομμύριο το 2012), ενώ στη Λετονία, τα ετήσια ποσοστά ακολουθούν ανοδική πορεία από το 2009 (από 34,5 κρούσματα ανά εκατομμύριο το 2009 σε 46,0 το 2012). Το 2012 αναφέρθηκαν 1 788 νέα κρούσματα του ιού HIV, αριθμός ελαφρώς αυξημένος έναντι του 2011 (1 732), με τον οποίο συνεχίζεται η ανοδική τάση που παρατηρείται από το 2010. Ενώ το 2010, η Ελλάδα και η Ρουμανία αντιπροσώπευαν ελαφρώς άνω του 2% του συνολικού αριθμού των νεοδιαγνωσθέντων κρουσμάτων που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην ΕΕ, το 2012 το ποσοστό αυτό ανήλθε σε περίπου 37% (με την Ελλάδα να αναφέρει ποσοστό 42,9 κρουσμάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού και τη Ρουμανία 8,0 κρούσματα).

Παρά την επιτυχία της Ευρώπης στην αντιμετώπιση της μετάδοσης του ιού HIV μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών, ο ιός διατηρεί τη δυνατότητα ταχείας εξάπλωσης σε ορισμένες ομάδες. Πρόσφατη αξιολόγηση κινδύνου που διενεργήθηκε το 2013 από το EMCDDA σε συνεργασία με το ECDC προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν χώρες που κινδυνεύουν από νέες επιδημικές εξάρσεις του ιού HIV αποκάλυψε ότι περίπου στο ένα τρίτο των 30 υπό εξέταση χωρών διαπιστώνεται παρουσία ενός ή περισσότερων παραγόντων κινδύνου.Αυτή η διαπίστωση φανερώνει ότι είναι ανάγκη να συνεχιστεί η επαγρύπνηση και να εξεταστεί το ενδεχόμενο επέκτασης της κάλυψης των μέτρων πρόληψης του HIV.

Διεγερτικές ουσίες: σταθεροποίηση ή πτωτική τάση για την κοκαΐνη, αλλά ανησυχία για μεθαμφεταμίνη και MDMA

Η κοκαΐνη εξακολουθεί να είναι η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη διεγερτική ουσία στην Ευρώπη, αν και οι περισσότεροι χρήστες εντοπίζονται σε έναν μικρό αριθμό χωρών της δυτικής ΕΕ. Περίπου 14,1 εκατομμύρια ενήλικες Ευρωπαίοι (15–64 ετών) έχουν κάνει χρήση κοκαΐνης κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ περίπου 3,1 εκατομμύρια έκαναν χρήση τον τελευταίο χρόνο. Τα τελευταία στοιχεία υποδηλώνουν μείωση της χρήσης κοκαΐνης, ενώ 11 από τις 12 χώρες που διενήργησαν έρευνες κατά την περίοδο 2011 – 2013 ανέφεραν μείωση στην επικράτηση της χρήσης κοκαΐνης στους νεαρούς ενήλικες (15–34 ετών). Όσον αφορά τις διαχρονικές τάσεις της χρήσης κοκαΐνης, πτώση σημειώθηκε σε Δανία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο (και οι τρεις χώρες ανέφεραν σχετικά υψηλά ποσοστά επικράτησης), μετά την κορύφωση του 2008. Στις περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες καταγράφεται σταθεροποίηση ή πτωτική τάση.

Η χρήση αμφεταμινών (ο όρος αναφέρεται τόσο στην αμφεταμίνη όσο και στη μεθαμφεταμίνη) παραμένει συνολικά λιγότερο διαδεδομένη από τη χρήση κοκαΐνης στην Ευρώπη. Περίπου 11,4 εκατομμύρια ενήλικες έχουν κάνει χρήση αμφεταμινών κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ περίπου 1,5 εκατομμύρια έκαναν χρήση την περασμένη χρονιά. Μεταξύ των δύο ουσιών, η αμφεταμίνη είναι η περισσότερο διαδεδομένη, ωστόσο υπάρχει εντεινόμενη ανησυχία σχετικά με τη διαθεσιμότητα και τη χρήση της μεθαμφεταμίνης στην Ευρώπη. Η έκθεση που δημοσιεύεται σήμερα αναφέρει ότι οι κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης, αν και εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μικρό αριθμό και μικρές ποσότητες, ακολουθούν αυξητική τάση κατά την τελευταία δεκαετία, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη διαθεσιμότητα του προϊόντος. Το 2012, στην ΕΕ, αναφέρθηκαν 7 000 κατασχέσεις συνολικού βάρους 343 κιλών. Αναφέρθηκαν ακόμη 4 000 κατασχέσεις, συνολικού βάρους 637 κιλών από Τουρκία και Νορβηγία (περίπου διπλάσια από την κατασχεθείσα ποσότητα σε ολόκληρη την ΕΕ).

Η χρήση μεθαμφεταμίνης, παραδοσιακά χαμηλή στην Ευρώπη και εντοπιζόμενη κυρίως στην Τσεχική Δημοκρατία και στη Σλοβακία, φαίνεται τώρα να εξαπλώνεται (πχ. στη Γερμανία). Ανησυχητικές εκθέσεις από τη νοτιοανατολική Ευρώπη (Ελλάδα, Κύπρο, Τουρκία) επισημαίνουν ότι το κάπνισμα κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης αποτελεί περιορισμένο μεν, αλλά αναδυόμενο, πρόβλημα, με πιθανότητα εξάπλωσης στους ευάλωτους πληθυσμούς. Πέραν αυτού, εντοπίστηκαν νέες τάσεις ενέσιμης χρήσης μεθαμφεταμίνης σε μικρές ομάδες ομοφυλόφιλων ανδρών σε ορισμένες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις.

Ένα ακόμη θέμα που εγείρει ανησυχίες σήμερα είναι η επανεμφάνιση υψηλής ποιότητας Έκστασης σε σκόνη και δισκία (MDMA). Οι κατασχέσεις και οι αναφορές αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία ήταν ο λόγος για τον οποίο η Ευρωπόλ και το EMCDDA εξέδωσαν κοινή προειδοποίηση σχετικά με τη διαθεσιμότητα εξαιρετικά υψηλής δραστικότητας προϊόντων τα οποία περιέχουν MDMA. Το 2013 η Ευρωπόλ κατέγραψε στο Βέλγιο την εξάρθρωση των δύο μεγαλύτερων μονάδων παραγωγής ναρκωτικών που εντοπίστηκαν ποτέ εντός της ΕΕ, οι οποίες είχαν τη δυνατότητα ταχείας παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων MDMA.

Νέες ψυχοδραστικές ουσίες: το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ «δέχεται αυξημένες πιέσεις»

Η αύξηση στον αριθμό, τον τύπο και τη διαθεσιμότητα των νέων ψυχοδραστικών ουσιών (NPS ή «νέες ουσίες») στην Ευρώπη δεν αφήνουν να διαφανεί καμία ένδειξη υποχώρησης, δηλώνει το EMCDDA. Το 2013, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ (EU–EWS), τα κράτη μέλη κοινοποίησαν για πρώτη φορά 81 νέες ψυχοδραστικές ουσίες (6), ανεβάζοντας τον αριθμό των παρακολουθούμενων νέων ουσιών σε περισσότερες από 350. Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύεται σήμερα, το σύστημα «δέχεται αυξημένες πιέσεις λόγω του όγκου και της ποικιλίας των ουσιών που εμφανίζονται στην αγορά». Την τελευταία τετραετία κοινοποιήθηκαν σχεδόν 250 ουσίες.

Νέες ψυχοδραστικές ουσίες, που δεν υπάγονται σε καθεστώς ελέγχου δυνάμει του διεθνούς δικαίου, πωλούνται συχνά στην αγορά ως «νόμιμα διεγερτικά» και παράγονται ειδικά με σκοπό να μιμηθούν τη δράση ελεγχόμενων ουσιών. Από τις ουσίες που κοινοποιήθηκαν πέρυσι, οι 29 ήταν συνθετικά κανναβινοειδή, η μεγαλύτερη ομάδα ουσιών που παρακολουθείται μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ. Η ταχύτητα με την οποία ουσίες που υπήχθησαν πρόσφατα σε μέτρα ελέγχου αντικαταστάθηκαν από νέες ουσίες ανάγκασε τις ευρωπαϊκές χώρες να απαντήσουν με ποικίλες καινοτόμες νομικές λύσεις.

Τα νέα ναρκωτικά μπορεί να παράγονται στην Ευρώπη σε παράνομα εργαστήρια. Συνήθως, ωστόσο, εισέρχονται νόμιμα με τη μορφή σκόνης από την Κίνα και την Ινδία στην Ευρώπη, όπου υφίστανται επεξεργασία, συσκευάζονται και πωλούνται είτε ως «νόμιμα διεγερτικά» προϊόντα ή «προϊόντα χημικής έρευνας», είτε απευθείας στην παράνομη αγορά ναρκωτικών. Το διαδίκτυο συνεχίζει να παίζει βασικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση της αγοράς των νέων ψυχοδραστικών ουσιών. Το 2013, το EMCDDA εντόπισε περίπου 650 ιστοσελίδες που πωλούσαν αυτές τις ουσίες σε Ευρωπαίους. Επιπλέον, η αγορά νέων και «παλιών» ναρκωτικών μέσω ιστοσελίδων που δρουν στο λεγόμενο «κρυμμένο διαδίκτυο» - παράνομα, ηλεκτρονικά δίκτυα που διατηρούν την ανώνυμη επικοινωνία των χρηστών - συνιστά νέα πρόκληση για τις διωκτικές αρχές.
Στην έκθεση που δημοσιεύεται σήμερα υπογραμμίζονται οι ενδείξεις για το γεγονός ότι, σε κάποιες χώρες, αυτές οι ουσίες στοχεύουν τώρα τα βασικά τμήματα της αγοράς ναρκωτικών. Τον Απρίλιο του 2014, η Επιστημονική Επιτροπή του EMCDDA διενήργησε αξιολόγηση κινδύνου για τέσσερις υψηλής δραστικότητας και επιβλαβείς νέες ουσίες: 25I-NBOMe, AH-7921, MDPV και μεθοξεταμίνη. Οι εν λόγω ουσίες πωλούνται ως υποκατάστατα ουσιών, και ενδεχομένως είναι πιο επιβλαβείς από τις ουσίες που επιχειρούν να μιμηθούν, ήτοι: LSD (παραισθησιογόνος ουσία), μορφίνη (οπιούχος ουσία), κοκαΐνη (διεγερτική ουσία) και κεταμίνη (φάρμακο με αναλγητικές και αναισθητικές ιδιότητες), αντίστοιχα. Οι εκθέσεις αξιολόγησης κινδύνου για τις τέσσερις ουσίες έχουν υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο Συμβούλιο της Ευρώπης, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με την εφαρμογή μέτρων ελέγχου στο σύνολο της ΕΕ.

Η εμφάνιση υψηλής δραστικότητας συνθετικών ουσιών εγείρει ανησυχίες που επισημαίνονται στις κοινοποιήσεις μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ (EU–EWS), και έχει επιπτώσεις τόσο για τους χρήστες όσο και για το έργο των διωκτικών αρχών, αφού οι ουσίες μπορεί να είναι τοξικές σε πολύ μικρές δόσεις, ενώ ακόμη και μικροποσότητες των ουσιών αυτών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μετατραπούν σε πολλές ατομικές δόσεις.

Κάνναβη: αντιπαραθέσεις, αντιθέσεις και αντιφάσεις

Δημοσκοπήσεις από ολόκληρη την ΕΕ (7) φανερώνουν ότι η κάνναβη παραμένει η ουσία που διχάζει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη την κοινή γνώμη. Ο έντονος δημόσιος διάλογος αναζωπυρώθηκε πρόσφατα με έναυσμα τις διεθνείς εξελίξεις όσον αφορά τους τρόπους ελέγχου της διαθεσιμότητας και της χρήσης της κάνναβης (π.χ. αλλαγές της νομοθεσίας σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ και σε κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής). H δημόσια συζήτηση για τον έλεγχο της κάνναβης στην Ευρώπη τείνει να θέτει στο στόχαστρο περισσότερο την προσφορά και τη διακίνηση παρά την προσωπική χρήση της ουσίας. Ωστόσο, εδώ και μία δεκαετία περίπου αυξάνεται σταθερά ο συνολικός αριθμός των αδικημάτων που σχετίζονται με την κατοχή και τη χρήση κάνναβης.

Περίπου 73,6 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν κάνει χρήση κάνναβης κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ περίπου 18,1 εκατομμύρια έχουν κάνει χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο. Περίπου 14,6 εκατομμύρια νεαροί Ευρωπαίοι (15–34 ετών) δηλώνουν ότι έκαναν χρήση κάνναβης κατά το τελευταίο έτος. Η χρήση της κάνναβης στην Ευρώπη καταγράφει συνολικά μια σταθερή ή φθίνουσα τροχιά, ιδίως στις ομάδες των νέων. Ωστόσο, οι εθνικές τάσεις φαίνεται να είναι περισσότερο αποκλίνουσες, όπως φαίνεται και από το γεγονός ότι, από τις χώρες στις οποίες έγιναν νέες έρευνες από το 2011, οκτώ αναφέρουν μείωση και πέντε αναφέρουν αύξηση της επικράτησης τον τελευταίο χρόνο (15–34 ετών).
Οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία είναι μεγαλύτεροι για τους Ευρωπαίους που κάνουν καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης (περίπου 1% των ενήλικων Ευρωπαίων, 15–64 ετών). Το 2012, η κάνναβη ήταν η συχνότερα αναφερθείσα κύρια αιτία της έναρξης θεραπείας από τους χρήστες που ξεκινούσαν θεραπεία απεξάρτησης για πρώτη φορά στη ζωή τους. Σύμφωνα με το EMCDDA «η έλλειψη συστηματικής παρακολούθησης στο πεδίο των επειγόντων περιστατικών που συνδέονται με χρήση ναρκωτικών αποτελεί ένα τυφλό σημείο για την παρακολούθηση των αναδυόμενων απειλών για την υγεία στην Ευρώπη». Με βάση τα περιορισμένα διαθέσιμα στοιχεία, τα επείγοντα ιατρικά περιστατικά που συνδέονται με τη χρήση κάνναβης αποτελούν διογκούμενο πρόβλημα σε κάποιες χώρες με υψηλά επίπεδα επικράτησης.

Ο διευθυντής του EMCDDA, Wolfgang Götz, συμπεραίνει: «Είμαι υπερήφανος για τα αποτελέσματα της παρούσας έκθεσης όσον αφορά τόσο τα εδραιωμένα προβλήματα όσο και τις αναδυόμενες απειλές. Οι σωστές πληροφορίες βρίσκονται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της προβληματικής χρήσης ναρκωτικών και οι παρεμβάσεις μας γίνονται πιο αποτελεσματικές χάρη σε αυτές. Πριν από μια δεκαπενταετία, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη επέδειξαν μεγάλη διορατικότητα επενδύοντας σε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για τις νέες ψυχοδραστικές ουσίες, το οποίο σήμερα τυγχάνει παγκόσμιου σεβασμού. Είμαι πεπεισμένος ότι το σύστημα - το οποίο έχει επανειλημμένα αποδείξει την αξία του όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και την ταχεία ανταπόκριση στις απειλές - μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω. Ωστόσο αισθάνομαι βαθύτατη ανησυχία για το γεγονός ότι αυτός ο μηχανισμός υπόκειται σε αυξανόμενες πιέσεις και ενδεχομένως κινδυνεύει σε περίπτωση που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους».

Πηγές:
1) Η Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά 2014: Τάσεις και εξελίξεις (διαθέσιμη σε 23 γλώσσες) και οι Προοπτικές για τα ναρκωτικά (Perspectives on drugs) (στην αγγλική γλώσσα) διατίθενται στον δικτυακό τόπο www.emcdda.europa.eu/edr2014. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έκθεση αφορούν το έτος 2012 ή το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία. Τα διαγράμματα στα οποία παραπέμπει το παρόν δελτίο Τύπου υπάρχουν στην ετήσια έκθεση. Περισσότερα διαγράμματα και πίνακες περιέχονται στην Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά: δεδομένα και στατιστικά στοιχεία: www.emcdda.europa.eu/data
(2) Λόγω διαφορών στις αναφερόμενες πρακτικές και μεθοδολογίες, επιβάλλεται προσοχή κατά τη σύγκριση των χωρών.
(3) www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20648
(4) www.emcdda.europa.eu/publications/emcdda-papers/exploring-methamphetamine-trends-in-Europe
(5) www.emcdda.europa.eu/news/2014/europol-emcdda1
(6) www.emcdda.europa.eu/publications/implementation-reports/2013
(7) http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_330_en.pdf

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Κρίση μέσης ηλικίας και γυναίκες: Μια περίπλοκη σχέση
E-Mental Health: Μπορούν τα chatbots και το ΑΙ να αντικαταστήσουν τον ψυχίατρο;
Μασάζ στα ιγμόρεια: Μπορεί να βοηθήσει;