Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια χαρακτηρίζεται απο μη αναστρέψιμη μείωση της λειτουργίας των πνευμόνων. Είναι μία επώδυνη πάθηση έχοντας ως κύριο σύμπτωμα τη δύσπνοια. Η μείωση της φυσικής ικανότητας, η δυσκολία στην αναπνοή, το άγχος και η κοινωνική απομόνωση είναι χαρακτηριστικά στοιχεία της νόσου. Η μείωση της μυϊκής δύναμης αποτελεί αιτία της μειωμένης ικανότητας για άσκηση και λειτουργικής ικανότητας. Η χαμηλή μυϊκή μάζα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας. Η μυϊκή μάζα και δύναμη μεγάλων μυϊκών ομάδων όπως ο τετρακέφαλος είναι 15 και 50% αντίστοιχα λιγότερη σε ηλικιωμένους αποφρακτικούς ασθενείς σε σχέση με τους υγιείς, φυσικά ανενεργούς ενήλικους.

Η φυσικοθεραπεία αποτελεί σημαντικό μέρος της θεραπείας χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Μπορεί να επηρεάσει θετικά την κλινική εικόνα της νόσου μέσω ενός συνδυασμού θεραπευτικής άσκησης και αναπνευστικής φυσικοθεραπείας. Η άσκηση αυξάνει την αντοχή μειώνοντας τη δύσπνοια, αποτελώντας βασικό στοιχείο και ακρογωνιαίο λίθο της πνευμονικής αποκατάστασης. Η ειδική εκπαίδευση των μυών του αναπνευστικού συστήματος βελτιώνει τη σωματική αντοχή στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Η θεραπευτική άσκηση περιλαμβάνει αερόβια άσκηση σε εργομετρικό ποδήλατο υπο την επίβλεψη φυσικοθεραπευτή. Οι ασθενείς ασκούνται 4 μέρες την εβδομάδα για 8 εβδομάδες. Η διάρκεια της άσκησης είναι 20 λεπτά στην αρχή και αυξάνεται μετά απο 3 εβδομάδες σε 25 λεπτά και μετά απο 6 εβδομάδες σε 30 λεπτά. Η ένταση της άσκησης καθορίζεται μέσω της ιδανικής καρδιακής συχνότητας προπόνησης η οποία παρακολουθείται συνεχώς με όργανο παρακολούθησης καρδιακών παλμών. Το έργο μπορεί να αυξηθεί, αν είναι απαραίτητο, προκειμένου να διατηρηθεί σταθερή η καρδιακή συχνότητα προπόνησης σε όλη τη διάρκεια των 8 εβδομάδων. Οι ασθενείς ασκούνται σε μια σταθερή καρδιακή συχνότητα προπόνησης η οποία υπολογίζεται στο 60% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας που επιτεύχθηκε στη μέγιστη δοκιμασία κοπώσεως 2 εβδομάδες πριν ξεκινήσει η παρέμβαση. Η ιδανική καρδιακή συχνότητα προπόνησης είναι διαφορετική σε κάθε ασθενή και υπολογίζεται σύμφωνα με την φόρμουλα του Karvonen απο τον τύπο (μέγιστη καρδιακή συχνότητα – καρδιακή συχνότητα σε ηρεμία) Χ 0,6 + καρδιακή συχνότητα σε ηρεμια.

Η εκπαίδευση των εισπνευστικών αναπνευστικών μυών για αύξηση της αντοχής γίνεται 30 λεπτά μετά την αερόβια άσκηση στο εργομετρικό ποδήλατο. Χρησιμοποιείται ηλεκτρονικός εξασκητής αναπνοής ο οποιος μεσω ειδικού λογισμικού συνδέεται με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η εκπαίδευση γίνεται κάθε μέρα για οκτώ εβδομάδες. Οι ασθενείς ξεκινούν την πρώτη εβδομάδα 12 μέγιστες εισπνοές με φορτίο 70% της μέγιστης εισπνευστικής πίεσης. Αν στην αρχική δοκιμασία με φορτίο 70% ο χρόνος αντοχής του ασθενούς είναι λιγότερος απο 10 λεπτά τότε συνιστάται μείωση του φορτίου στο 60% της μέγιστης εισπνευστικής πίεσης. Κατα τη διάρκεια της εκπαίδευσης η αντίσταση αυξάνεται κάθε 2 εβδομάδες στο 5-10% της αρχικής. Στο τέλος του προγράμματος 8 εβδομάδων οι ασθενείς έχουν αναπνεύσει με αντίσταση κατά μέσον όρο 25% υψηλότερης απο την αρχική.

Οι ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ολοκληρώνοντας ένα συνδυαστικό πρωτόκολλο θεραπευτικής άσκησης σε εργομετρικό ποδήλατο και άσκησης εισπνευστικών αναπνευστικών μυών ενισχύουν στο μέγιστο την ικανότητά τους για άσκηση. Εμφανίζουν σημαντική αύξηση του χρόνου αντοχής - δύναμης των μυών της εισπνοής και του διαφράγματος. Παράμετροι ικανότητας για άσκηση όπως μέγιστη ισχύς, μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, μέγιστος αερισμός αυξήθηκαν σημαντικά, καθώς και επιτεύχθηκαν υψηλότερες τιμές μέγιστου κατά λεπτό αερισμού και μέγιστου αναπνεόμενου όγκου αέρα κατά τη διαδικασία μέγιστης δοκιμασίας κοπώσεως.

Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται στους εξής παράγοντες. Η θεραπευτική άσκηση σε συνδυασμό με αναπνευστική φυσικοθεραπεία προκαλεί αύξηση του κατά λεπτό αερισμού που θέτει ένα σημαντικό φορτίο στους αναπνευστικούς μύες. Κατά τη διάρκεια του αερισμού οι αναπνευστικοί μύες παράγουν γαλακτικό οξύ. Με τη βελτίωση των επιδόσεων οι μύες παράγουν λιγότερο γαλακτικό οξύ κατά τη διάρκεια του αερισμού που προκαλείται με την άσκηση. Η αυξημένη δύναμη των αναπνευστικών μυών σε αποφρακτικούς ασθενείς μπορεί να τους επιτρέψει να ανεχθούν υψηλότερα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στο αρτηριακό αίμα, με αποτέλεσμα μειωμένη κόπωση. Επιπλέον η βελτιωμένη συμπεριφορά των εισπνευστικών αναπνευστικών μυών μπορεί να κάνει πιο αποτελεσματική την αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα μέσω του αερισμού αυξάνοντας τον αναπνεόμενο όγκο αέρα.

Πρόσφατες έρευνες αναρωτήθηκαν αν τα παραπάνω αποτελέσματα ενός συνδυαστικού πρωτοκόλλου θεραπευτικής άσκησης και αναπνευστικής φυσικοθεραπείας θα μπορούσαν να επιτευχθούν μέσω ενός εκπαιδευτικού προγράμματος στο σπίτι, που θα ακολουθούσαν οι ασθενείς μεμονωμένα. Οι ασθενείς αυτοί παρουσίασαν δυσκολίες οσον αφορά την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου προγράμματος χαρακτηρίζοντάς το επίπονη διαδικασία. Δεν προκλήθηκαν σημαντικές πρόσθετες επιδράσεις σε σχέση με τη δύσπνοια που σχετίζεται με την άσκηση, γεγονός το οποίο δεν πρόσθεσε σημαντικά οφέλη. Μάλιστα προτάθηκε η άποψη ότι πιθανό να είναι αποτελεσματικό αν γίνεται σε σειρά, με αρκετούς μήνες αναπνευστικής φυσικοθεραπείας ακολουθούμενη απο αρκετούς μήνες θεραπευτικής άσκησης. Όμως δεν υπάρχουν έρευνες που να αποδεικνύουν ότι αυτό το μοτίβο θεραπείας έχει αποτελέσματα σε ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή χρόνια αποφρακτικη πνευμονοπάθεια. Για τους εξαρτώμενους απο οξυγόνο ασθενείς με πολύ σοβαρή πνευμονοπάθεια η αερόβια άσκηση στο σπίτι εγκυμονεί πιθανούς κινδύνους.

Η άσκηση των εισπνευστικών αναπνευστικών μυών σε συνδυασμό με αερόβια άσκηση σε εργομετρικό ποδήλατο υπό επίβλεψη φυσικοθεραπευτή μπορεί να αποτελέσει έναν ιδανικό συνδυασμό άσκησης στην πνευμονική αποκατάσταση για ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.