Γράφει ο Δρ Αντώνιος Μιχαηλάκης, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου LIFECONOPS

και ο Κων/νος Νικολάου, Παιδίατρος, ΜD/PhD

Τις τελευταίες εβδομάδες έχει προκληθεί παγκόσμια ανησυχία από τον ιό Ζika. Ως κύριος διαβιβαστής της νόσου θεωρείται το κουνούπι Aedes aegypti, το οποίο δύναται να μεταδώσει και τους ιούς Chikungunya, Δάγκειου πυρετού, καθώς και τον κίτρινο πυρετό.

Το Aedes aegypti ανήκει στα «χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών». Το συγκεκριμένο κουνούπι δεν εντοπίζεται στην Ευρωπαϊκή Επικράτεια (με μοναδική εξαίρεση το νησί της Μαδέρα, Πορτογαλία).

Από τα «χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών» το μόνο είδος που εντοπίζεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα είναι το Aedes albopictus ή «Ασιατικό κουνούπι τίγρης». Το Aedes albopictus έχει επίσης αναφερθεί ως ικανός διαβιβαστής των ιών Zika, Chikungunya και Δάγκειου πυρετού. Όμως, ειδικότερα για τον ιό Zika δεν έχει καταγραφεί σε Ευρωπαϊκούς πληθυσμούς του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης.

Τι είναι τα χωροκατακτητικά είδη

H ελεύθερη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων μέσω του εμπορίου και των ταξιδιών έχει διευκολύνει την εξάπλωση των μη ιθαγενών ειδών (non-native species) σε ολόκληρη τη γη. Τα φυτά και τα ζώα που εισέρχονται σε νέους βιότοπους μπορούν να αλλοιώσουν τη φυσική χλωρίδα ή πανίδα και να βλάψουν το περιβάλλον, ακόμη και τον άνθρωπο. Οι εν λόγω οργανισμοί είναι γνωστοί ως «χωροκατακτητικά είδη» (invasive species). Ειδικότερα για τα κουνούπια, αρκετά είναι τα είδη τα οποία είναι χωροκατακτητικά (invasive mosquito species-IMS) και έχοντας εισαχθεί στην ευρωπαϊκή επικράτεια βρήκαν ιδανικές περιβαλλοντικές και κλιματολογικές συνθήκες.

Ένας εκπρόσωπος της ομάδας αυτής είναι το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus). Το αποτέλεσμα της εισαγωγής του συγκεκριμένου κουνουπιού στην Ευρώπη ήταν η εγκατάστασή του. Υπολογίζεται ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής το πρόβλημα των χωροκατακτητικών κουνουπιών θα επιδεινωθεί στο άμεσο μέλλον. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται ότι νέοι υγειονομικοί και περιβαλλοντικοί κίνδυνοι θα ανακύψουν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός της εμφάνισης ή της επανεμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με τα κουνούπια (πχ Chikungunya, Zika, Δάγκειος πυρετός κτλ) σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, οι οποίες πρέπει να εφαρμόσουν άμεσα μέτρα καταπολέμησής τους.

Το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus)

Το Ασιατικό κουνούπι τίγρης θεωρείται ως το περισσότερο εισβάλλον χωροκατακτητικό είδος κουνουπιού παγκοσμίως. Ενδημούσε στη Νοτιοανατολική Ασία και τα τελευταία 30-40 χρόνια έχει εξαπλωθεί στη βόρεια, κεντρική και νότια Αμερική, σε περιοχές της Αφρικής, στη βόρεια Αυστραλία και σε διάφορες χώρες της νότιας κυρίως Ευρώπης. Ως κύριος τρόπος διασποράς παγκοσμίως του συγκεκριμένου κουνουπιού θεωρείται το εμπόριο των χρησιμοποιημένων ελαστικών (αυτοκινήτων).
Το Ασιατικό κουνούπι τίγρης είναι ένα κανονικό σε μέγεθος κουνούπι (μήκος σώματος 5-6 mm), παρόμοιο με εκείνο του κοινού κουνουπιού (Culex pipiens), ενώ το σώμα του είναι μαύρου χρώματος με λευκές ρίγες στο θώρακα, την κοιλιά και τα πόδια(εκεί οφείλεται και το όνομα «τίγρης»).

Τα θηλυκά είναι επιθετικά και τσιμπούν συνήθως κατά τη διάρκεια της ημέρας, κυρίως νωρίς το πρωί (06:00-08:00) και αργά το απόγευμα (16:00-18:00). Συνήθως ψάχνουν για τροφή κοντά στο έδαφος και προτιμούν να τσιμπούν στις περιοχές των αστραγάλων και των γονάτων. Εκτός από τον άνθρωπο τσιμπούν με ευκολία και άλλα θηλαστικά (περιστασιακά τρέφονται και με αίμα πτηνών). Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη βιοοικολογία του συγκεκριμένου κουνουπιού μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του έργου LIFE CONOPS, www.conops.gr.

Από τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν είναι σαφές ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα και την ένταση της συνεχιζόμενης επιδημίας Ζika στη Βραζιλία. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι είναι δύσκολο κανείς να προβλέψει αν θα συμβεί και στην Ευρώπη κάτι παρόμοιο με τη Βραζιλία. Οι πιθανότητες είναι πολύ μικρές, όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Στην Ελλάδα, η παρουσία του Aedes albopictus ή «Ασιατικό κουνούπι τίγρης» σε πολλές περιοχές, σημαίνει ότι θα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ορθή διαχείρισή του προκειμένου να αποκλείσουμε οποιαδήποτε επέκταση του φαινομένου (ιών Zika, Chikungunya και Δάγκειου πυρετού).

Στην ιστοσελίδα του έργου LIFECONOPS, υπάρχει επικαιροποιημένος χάρτης με την παρουσία του συγκεκριμένου κουνουπιού στην Ελλάδα.

Τι προκαλεί ο ιός Zika;

  • Στους 5 ανθρώπους που θα προσβληθούν, μόνο ο 1 θα νοσήσει
  • Ο χρόνος επώασης (δηλαδή από την έκθεση έως την εμφάνιση συμπτωμάτων) υπολογίζεται στις 2-7 ημέρες
  • Η νόσος διαρκεί 4 με 7 ημέρες, είναι συνήθως ήπια και συνήθως οι ασθενείς δεν χρειάζονται νοσηλεία, ενώ οι θάνατοι είναι εξαιρετικά σπάνιοι.
  • Δεν υπάρχει ειδικό φάρμακο ούτε εμβόλιο. Μοναδική πρόληψη αποτελεί η αποφυγή τσιμπήματος από κουνούπια
  • Τα συχνότερα συμπτώματα είναι πυρετός, εξάνθημα, αρθραλγίες, επιπεφυκίτιδα, ενώ μπορεί να εμφανιστεί κεφαλαλγία και μυαλγίες.
  • Η έγκυος μητέρα μπορεί να μεταδώσει τον ιό στο έμβρυο και υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδέεται με μικροκεφαλία. Δε γνωρίζουμε αν και ποιο στάδιο της κύησης είναι επικίνδυνος για το έμβρυο ο ιός Zika

Πηγές:
- Ιός Zika: Αξιολόγηση κινδύνων από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC)
- REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL on the prevention and management of the introduction and spread of invasive alien species
- Invasive Mosquito species (IMS)
- www.cdc.gov/zika/

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Προκήρυξη 324 θέσεων ειδικευμένων γιατρών στα Κέντρα Υγείας
ΕΟΔΥ: Επιδημίες ανά τον κόσμο: Προληπτικά μέτρα για ταξιδιώτες
Ειρήνη Αγαπηδάκη: Θέλω το μήνυμα της Πρόληψης να φτάσει σε όλη τη χώρα