Τι είναι η Νόσος του Πάρκινσον και που οφείλεται;

Γράφει ο Γεώργιος Α Τάγαρης, Νευρολόγος, Διευθυντής ΕΣΥ, ΓΝΑ "Γ. Γεννηματάς"

Τι ακριβώς προκαλεί την καταστροφή των κυττάρων δεν είναι γνωστό. Σαφής κληρονομικότητα υπάρχει σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, γύρω στο 5%. Για την μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών, η αιτία δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Για τους ασθενείς αυτούς υποθέτουμε ότι ευθύνεται κάποιος συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, υπάρχει δηλαδή μια προδιάθεση η οποία κάνει τα άτομα ευαίσθητα στην επίδραση κάποιου εξωτερικού παράγοντα.

Πόσο συχνή είναι η νόσος και σε ποια ηλικία εμφανίζεται

Πρόκειται για μια από τις συχνότερες εκφυλιστικές νόσους του εγκεφάλου. Υπολογίζεται ότι περίπου 2 στα χίλια άτομα πάσχουν από αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι στην Ελλάδα έχουμε περίπου 20.000 ασθενείς που πάσχουν από νόσο του Parkinson.

Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου αυξάνεται με την ηλικία, φθάνοντας το 1% του πληθυσμού πάνω από 60 ετών. Ωστόσο μπορεί να διαγνωσθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και σε άτομα κάτω των κάτω των 30 ετών.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;

Συνήθως το πρώτο σύμπτωμα που είναι τρόμος (τρέμουλο) σε κάποιο μέλος του σώματος (συνήθως το ένα χέρι). Ο τρόμος συνήθως εμφανίζεται όταν το χέρι είναι χαλαρό και σταματά στην διάρκεια της κίνησης. Σε άλλες περιπτώσεις ο ασθενής δεν τρέμει αλλά αντιλαμβάνεται ότι οι κινήσεις του γίνονται πιο αργές και το σώμα του γίνεται δύσκαμπτο. Αυτά τα συμπτώματα, το τρέμουλο, η βραδύτητα στις κινήσεις και η δυσκαμψία (που στην ιατρική γλώσσα τα αποκαλούμε αντίστοιχα "τρόμο", "βραδυκινησία" και "υπερτονία") είναι τα βασικά συμπτώματα της νόσου. Αν ο ασθενής δεν πάρει θεραπεία, σιγά σιγά θα παρουσιαστεί μια αλλαγή στην στάση και στην βάδιση (ο ασθενής περπατά σκυφτός με μικρά βήματα).

Υπάρχουν επίσης συμπτώματα που δεν έχουν σχέση με την κίνηση (δυσκοιλιότητα, κατάθλιψη, υπόταση) καθώς και συμπτώματα που αποτελούν παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της νόσου του Parkinson είναι δουλειά του ειδικού νευρολόγου. Στα αρχικά στάδια μπορεί να μην είναι εύκολη, καθώς τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω και ειδικά το τρέμουλο, μπορεί να εμφανιστούν και σε πολλές άλλες καταστάσεις (άγχος, παθήσεις του θυρεοειδούς, παρενέργεια φαρμάκων). Δεν υπάρχει κάποια εργαστηριακή εξέταση που να οδηγεί με βεβαιότητα στην διάγνωση, ενώ οι συνηθισμένες απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική και μαγνητική τομογραφία) δεν έχουν ευρήματα. Η εκφύλιση των κυττάρων της ντοπαμίνης μπορεί να απεικονισθεί με ένα ειδικό σπινθηρογράφημα (DAT-SCAN). Όμως το αποτέλεσμα και αυτής της εξέτασης πρέπει να αξιολογηθεί από τον ειδικό νευρολόγο.

Θεραπεύεται η νόσος του Parkinson και με ποιο τρόπο;

Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα χρόνια νοσήματα, για την νόσο του Parkinson δεν υπάρχει μια οριστική θεραπεία στην οποία θα μπορούσε να υποβληθεί ο ασθενής και να «γίνει καλά». Υπάρχουν όμως φάρμακα που μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τα συμπτώματα της νόσου και που έχουν στόχο να υποκαταστήσουν την ντοπαμίνη η οποία, όπως είπαμε, λείπει από τον εγκέφαλο του παρκινσονικού ασθενούς. Βάση της θεραπείας αποτελεί μια ουσία που λέγεται λεβοντόπα και η οποία στον εγκέφαλο μετατρέπεται σε ντοπαμίνη.

Υπάρχουν και άλλα φάρμακα που χορηγούνται είτε μόνα τους στην αρχή της νόσου είτε σε συνδυασμό με την λεβοντόπα, με στόχο την καλύτερη ανταπόκριση του ασθενούς. Στην προχωρημένη νόσο, συχνά η απάντηση στην θεραπεία δεν είναι ομαλή και ο ασθενής εμφανίζει περιόδους ακινησίας ή και ανεξέλεγκτες κινήσεις (υπερκινησίες) ανάλογα με την στάθμη του φαρμάκου στο αίμα. Οι καταστάσεις αυτές αντιμετωπίζονται με προσεκτική ρύθμιση της αγωγής. Σε ένα ποσοστό των ασθενών η ρύθμιση δεν είναι ικανοποιητική. Στις περιπτώσεις αυτές απαιτούνται επεμβατικές θεραπείες (χορήγηση φάρμακων σε συνεχή έγχυση με ειδικές αντλίες, χειρουργική εμφύτευση ηλεκτροδίων στον εγκέφαλο).

Τέλος, σε όλα τα στάδια της νόσου σημαντικός είναι ο ρόλος της φυσικής άσκησης για την διατήρηση και βελτίωση της κινητικότητας του ασθενούς, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί φυσικοθεραπεία.

Τελικά τι μπορεί να περιμένει ο παρκινσονικός ασθενής;

Η νόσος του Parkinson είναι η νευροεκφυλιστική νόσος στην οποία η επιστήμη έχει προχωρήσει περισσότερο αναφορικά με τους μηχανισμούς που την προκαλούν. Σαν αποτέλεσμα, υπάρχει συνεχής εξέλιξη σε ότι αφορά σε νέες θεραπείες και σε βελτίωση των υπαρχόντων. Ωστόσο, ο παρκινσονικός ασθενής πρέπει να γνωρίζει ότι οι υπάρχουσες θεραπείες είναι ήδη αρκετά αποτελεσματικές και ικανές να προσφέρουν ικανοποιητική ποιότητα ζωής. Η νόσος του Parkinson απαιτεί από τον ασθενή την ενεργή συμμετοχή και την στενή συνεργασία με τον γιατρό και την υπόλοιπη θεραπευτική ομάδα έτσι ώστε να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και σε βάθος χρόνου.