Γράφει ο Αντώνιος Πλουμίδης, MD, PhD, FEBU,FHCS, Διευθυντής Κέντρου Ρομποτικής και Λαπαροενδοσκοπικής, Χειρουργικής Ουρολογίας - Ανδρολογίας (CroLUS), Ιατρικό Κέντρο Αθηνών

15 Σεπτεμβρίου- Ευρωπαϊκή ημέρα κατά του καρκίνου στο προστάτη

Η ανατομία και λειτουργία του προστάτη

Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, ο οποίος βρίσκεται κάτω από την ουροδόχου κύστη και μπροστά από το ορθό. Περιβάλλει, δε, το αρχικό τμήμα της ουρήθρας.Η βασική λειτουργία του είναι η παραγωγή προστατικού υγρού, το οποίο αποτελεί το 20% του σπέρματος. Το βάρος του προστάτη, κατά την ενήλικη ζωή, είναι 20 γραμμάρια και το σχήμα του μοιάζει με κάστανο. Το μέγεθός του ωστόσο, αυξάνεται κατά την 5η δεκαετία της ζωής υπό την επίδραση των ανδρογόνων.

Παθήσεις του προστάτη

Οι πιο συχνές παθήσεις που επηρεάζουν τον προστάτη αδένα είναι:

  • Οι προστατίτιδες, δηλαδή οι λοιμώξεις - φλεγμονές του προστάτη, που αποτελούν και τις παθήσεις με τα εντονότερα συμπτώματα για τον άνδρα.
  • Η καλοήθης υπερτροφία, όπου ο όγκος του προστάτη αυξάνεται σταδιακά, συμβαδίζοντας συνήθως με την ηλικία, προκαλώντας δυσκολία στην ούρηση.
  • Ο καρκίνος του προστάτη, που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει ο ανδρικός πληθυσμός.

Ο καρκίνος του προστάτη

Ο καρκίνος του προστάτη, δηλαδή η ανάπτυξη κακοήθων κυττάρων μέσα στον αδένα, αποτελεί το συχνότερο διαγιγνωσκόμενο καρκίνο μετά τα νεοπλάσματα του δέρματος και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από κακοήθη νεοπλάσματα στους άνδρες. Η ευρεία εφαρμογή μαζικού προληπτικού ελέγχου και αποτελεσματικών θεραπειών των τελευταίων δεκαετιών, έχουν ως συνέπεια τη σημαντική αλλαγή στη συχνότητα, στο στάδιο της διάγνωσης της νόσου καθώς και στη θνησιμότητα εξαιτίας αυτής. Η μείωση της μέσης ηλικίας εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη, έχει αλλάξει την αρχική θεώρηση ότι η νόσος αφορά μόνο την τρίτη ηλικία.

Τελευταία, διάφοροι καρκινογόνοι παράγοντες μελετώνται από μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες. Ο καρκίνος του προστάτη έχει την τάση να εμφανίζεται μετά την ηλικία των 50 ετών, ενώ άτομα που έχουν συγγένεια πρώτου βαθμού με νοσούντες εμφανίζουν διπλάσια πιθανότητα να παρουσιάσουν τη νόσο σε σχέση με άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό και θα πρέπει να ελέγχονται σε μικρότερη ηλικία. Σε κάθε περίπτωση, η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη σημαίνει και τη θεραπεία του, που μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις φθάνει και την πλήρη ίαση.

Συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη

Ο καρκίνος στα αρχικά στάδια δεν προκαλεί συμπτώματα, είναι δηλαδή «αθόρυβος», και αναπτύσσεται στον προστατικό ιστό με αργούς ρυθμούς. Παρόλα αυτά, λόγω του ότι ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες ασθένειες όπως η καλοήθης υπερπλασία, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει τα παρακάτω συμπτώματα:

  • Συχνουρία και νυχτουρία (αυξημένη ούρηση τη νύχτα).
  • Αιματουρία (αίμα στα ούρα).
  • Δυσουρία (πόνος κατά την ούρηση).
  • Εμφάνιση αίματος ή πόνου κατά την εκσπερμάτιση.
  • Ενόχληση και δυσκολία κατά την έναρξη της ούρησης.
  • Επείγουσα ανάγκη για ούρηση (επιτακτικότητα).
  • Αδύνατη ή διακοπτόμενη ροή ούρων.

Σε περίπτωση που ο καρκίνος του προστάτη είναι προχωρημένος, μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος, προκαλώντας επιπρόσθετα συμπτώματα. Από τα πιο συχνά συμπτώματα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ο πόνος των οστών, όπως τα οστά της σπονδυλικής στήλης, της πυέλου (λεκάνης) και των πλευρών.

Διάγνωση

Δύο είναι οι κύριες διαγνωστικές μέθοδοι, που βοηθούν στην ανεύρεση του πρώιμου καρκίνου του προστάτη. Η πρώτη είναι η απλή δακτυλική εξέταση, που διενεργείται μέσω του πρωκτού του ασθενούς και σκοπό έχει την άμεση ψηλάφηση του αδένα. Με την εξέταση αυτή ο ιατρός εκτιμά το μέγεθος του προστάτη, την υφή του, τυχόν ανωμαλίες και σκληρίες στην επιφάνεια αυτού. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να προσδιορίσει αν υπάρχει υποψία κακοήθειας.

Η επόμενη διαγνωστική εξέταση είναι η μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) με λήψη αίματος. Το PSA είναι ειδικός δείκτης για τον προστάτη αλλά δεν είναι ειδικός για τον καρκίνο αυτού, που σημαίνει ότι μπορεί να διαπιστωθεί αυξημένος και σε άλλες παθήσεις του αδένα και όχι σε καρκίνο. Επίσης ενώ ένας ιδιαίτερα αυξημένος δείκτης PSA θα πρέπει να κινήσει υποψίες για καρκίνο, είναι πιο σημαντικές οι ανοδικές διακυμάνσεις του δείκτη αυτού σε βάθος χρόνου. Για το λόγο αυτό, επιβάλλεται κάθε άνδρας από την ηλικία των 50 ετών (45 ετών σε περίπτωση οικογενειακού ιστορικού) να υποβάλλεται ετησίως σε δακτυλική εξέταση και μέτρηση του PSA. Μόνο ο συνδυασμός και των δυο εξετάσεων μπορεί να δώσει το μέγιστο αποτέλεσμα στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη.

Σε περίπτωση υποψίας καρκίνου, θα πρέπει να γίνει βιοψία του προστάτη. Κατά τη βιοψία ο ουρολόγος παίρνει μικρά δείγματα ιστού από τον προστάτη, υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, μέσω του ορθού. Η διαδικασία γίνεται με τοπική ή γενική αναισθησία με ειδική συσκευή στόχευσης (πιστόλι βιοψίας). Πρόκειται για διαδικασία ρουτίνας και σπάνια απαιτεί νοσηλεία στο νοσοκομείο. Ο αριθμός των βιοψιών ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση. Οι απαντήσεις δίδονται μέσω ιστολογικής ανάλυσης και προσδιορίζεται το στάδιο και ο τύπος του καρκίνου. Πρόσφατα, διάφορες απεικονιστικές μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της βιοψίας, όπως είναι η μαγνητική τομογραφία πυέλου.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

Η αιτιολογία του καρκίνου του προστάτη παραμένει προς το παρόν άγνωστη. Ωστόσο, παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης αυτού έχουν προσδιοριστεί και περιλαμβάνουν:

  • Τον γενετικό παράγοντα, όπου οι επιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες παρουσίασης καρκίνου αν έχει υπάρξει περιστατικό σε συγγενή πρώτου βαθμού.
  • Τον ηλικιακό παράγοντα.
  • Την παχυσαρκία και τη διατροφή, καθώς υπάρχουν ενδείξεις παρουσίας προστατικού καρκίνου σε όσους προτιμούν τα ζωικά λιπαρά, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, και δεν τρέφονται με φρούτα και λαχανικά.
  • Την εθνική προέλευση του ατόμου.

Τελευταίες έρευνες μελετούν αν τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και η προστατίτιδα μπορούν να ευθύνονται για την ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη ή αν ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να αποτελεί σεξουαλικώς μεταδιδόμενη νόσο, αλλά δεν υπάρχουν ακόμη ασφαλή συμπεράσματα. Πάντως αξίζει να αναφέρουμε ότι η έντονη σεξουαλική δραστηριότητα δεν αποτελεί παράγοντα κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου του προστάτη, αλλά είναι μύθος.

Θεραπεία

Η θεραπεία του καρκίνου του προστάτη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες καθώς και από το στάδιο της νόσου. Θα λέγαμε ότι οι κύριες κατηγορίες θεραπειών είναι: η χειρουργική όπου αφαιρείται όλος ο προστάτης, η ακτινοβολία όπου σκοπό έχει τη νέκρωση των καρκινικών κυττάρων, ο ορμονικός χειρισμός μέσω του οποίου η νόσος υποστρέφει, καθώς και η ενεργή παρακολούθηση κατά περίπτωση. Κάθε ασθενής αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση και θα πρέπει η θεραπεία να προσαρμοστεί στις ανάγκες του συγκεκριμένου ασθενούς, με απώτερο σκοπό τη μακροβιότερη επιβίωση χωρίς νόσο, την ποιότητα ζωής και το αποδεκτό λειτουργικό αποτέλεσμα. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να χρειαστεί και ογκολογικό συμβούλιο απαρτιζόμενο από τον χειρουργό ουρολόγο, τον ογκολόγο, τον ακτινοθεραπευτή και τον ακτινολόγο.

Η αποτελεσματικότερη θεραπεία για τον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη είναι η ριζική προστατεκτομή, δηλαδή η αφαίρεση ολόκληρου του αδένα, μαζί με τις σπερματοδόχους κύστες, ενώ στις περιπτώσεις που είναι απαραίτητο μπορεί να συνοδευτεί από αμφοτερόπλευρο πυελικό λεμφαδενικό καθαρισμό. Σκοπός αυτής της επέμβασης είναι η καθολική αφαίρεση του καρκίνου διατηρώντας τους γειτονικούς ιστούς (αγγεία και νεύρα) που είναι υπεύθυνα για την εγκράτεια και την στυτική λειτουργία. Η συγκεκριμένη επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί ανοικτά, λαπαροσκοπικά καθώς και ρομποτικά. Η ανοικτή τομή γίνεται με δύο τρόπους είτε οπισθοηβικά, είτε περινεϊκά, όμως προτιμάται η οπισθοηβική προσπέλαση καθώς επιτρέπει την ταυτόχρονη αφαίρεση λεμφαδένων. Τις τελευταίες δεκαετίες έδαφος έχει κερδίσει η λαπαροσκοπική επέμβαση και ιδιαίτερα η ρομποτική, καθώς τα πλεονεκτήματα σε σχέση με το ανοιχτό χειρουργείο είναι σημαντικά για τον ασθενή.

Ρομποτική ριζική προστατεκτομή

Η ρομποτική μέθοδος Da Vinci αποτελεί μία «ελάχιστα παρεμβατική» τεχνική, η οποία πραγματοποιείται με τη χρήση ενός ρομπότ, το οποίο χειρίζεται ο χειρουργός που κάθεται σε απόσταση από τον ασθενή. Το σύστημα Da Vinci παρέχει ευκολότερη πρόσβαση στην πύελο (λεκάνη) του ασθενούς όπου βρίσκεται ο προστάτης και προσφέρει ακρίβεια και σταθερότητα στις κινήσεις του χειρουργού μέσω της μεγεθυμένης και τρισδιάστατης απεικόνισης και των μικροσκοπικών εργαλείων που έχουν πολύ μεγαλύτερη ευκαμψία από αυτή του ανθρώπινου καρπού. Συγκεκριμένα η ριζική εκτομή του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων, με ή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό, πραγματοποιείται με απόλυτη ευκρίνεια και ακρίβεια με τη χρήση του ρομποτικού συστήματος και δίνουν ένα άρτιο αποτέλεσμα με στόχο τη διατήρηση των στυτικών νεύρων και μιας στεγανής ουρηθροκυστικής αναστόμωσης.

Η επέμβαση εκτελείται με ολική νάρκωση και στην περιοχή της κάτω κοιλίας πραγματοποιούνται 5 τομές του ενός εκατοστού, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να εισέλθουν στο σώμα η κάμερα και τα μικροσκοπικά ειδικά εργαλεία. Στη συνέχεια ο χειρουργός παρασκευάζει τον προστάτη από την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφευχθεί ο τραυματισμός των ευαίσθητων στυτικών νεύρων και αφαιρούνται οι πυελικοί λεμφαδένες, αν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Η περίοδος νοσηλείας είναι κατά μέσο όρο 1-3 ημέρες. Η ρομποτική ριζική προστατεκτομή προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στον ασθενή, τα οποία είναι μεταξύ άλλων:

  • Μικρότερος χρόνος νοσηλείας, γρήγορη έξοδος από το νοσοκομείο.
  • Ταχύτερη ανάρρωση και επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες.
  • Ελαχιστοποίηση μετεγχειρητικού άλγους, μικρότερη χρήση αναλγητικών και λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές.
  • Γρήγορη αφαίρεση του ουροκαθετήρα.
  • Καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα.
  • Λιγότερη απώλεια αίματος και μικρότερη πιθανότητα μετάγγισης.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΔΟΕΑΠ - ΤΥΠΕΤ στις ρυθμίσεις ΕΟΠΥΥ για τη φαρμακευτική δαπάνη - Γεωργιάδης: Θα βγουν κερδισμένοι
Μιχ. Γιαννάκος: Γιατί είναι χαμηλή η συμμετοχή στις απεργίες των υγειονομικών
Οι συμπεριφορές που επιδεινώνουν την κατάθλιψη