Η ακραία ζέστη αυξάνει τον κίνδυνο νεφρολιθίασης

Η αύξηση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει οδηγήσει σε αύξηση των ανθρώπων που πάσχουν από νεφρολιθίαση, μία επώδυνη κατάσταση που επιδεινώνεται από τη ζέστη και την αφυδάτωση, σύμφωνα με ολοένα περισσότερες μελέτες.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι τα περιστατικά θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες, ακόμα κι αν ληφθούν μέτρα για να μειωθούν οι εκπομπές των ρύπων.

Υπολογίζεται ότι πλέον ένας στους 10 ανθρώπους αναπτύσσουν νεφρολιθίαση κάποια στιγμή στη ζωή τους, με τον αριθμό των κρουσμάτων να είναι υψηλότερος στις νοτιότερες περιοχές του δυτικού ημισφαιρίου, απ' ό,τι στις βορειότερες.

Τα περιστατικά παρουσιάζουν επίσης εποχιακή διακύμανση (είναι περισσότερα το καλοκαίρι απ' ό,τι τον χειμώνα), ενώ μέχρι πριν από δύο δεκαετίες ήταν εμφανώς περισσότερα μεταξύ των ανδρών.

Νεότερα δεδομένα, όμως, δείχνουν ότι το χάσμα μεταξύ των φύλων, αλλά και των ηλικιών μειώνεται. Ανάλυση, π.χ., που δημοσιεύτηκε το 2021 στις ΗΠΑ έδειξε ότι ο επιπολασμός της νεφρολιθίασης αυξήθηκε στις γυναίκες από 6,5% την περίοδο 2007-2008, σε 9,4% την περίοδο 2017-2018, προσεγγίζοντας σημαντικά τον αντίστοιχο επιπολασμό στους άνδρες (ήταν 10,9%).

Ανάλογα ευρήματα είχαν μελέτες και στους εφήβους, με τα αυξανόμενα περιστατικά παχυσαρκίας να θεωρούνται σημαντικός παράγοντας.

Την κατάσταση επιβαρύνει ακόμα περισσότερο η κλιματική αλλαγή που προκαλεί ολοένα περισσότερα κύματα καύσωνα. Ερευνητικές ομάδες σε ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν δημοσιεύσει μελέτες που δείχνουν ότι σε διάστημα 2-20 ημερών από ένα κύμα καύσωνα, αυξάνονται αισθητά τα περιστατικά νεφρολιθίασης. Έχει επίσης υπολογιστεί ότι ο κίνδυνος αναπτύξεως πέτρας στο νεφρό αυξάνεται κατά 4% με κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου πάνω από το φυσιολογικό για την εποχή σε έναν τόπο.

Επιστήμονες από τη Φιλαδέλφεια, εξάλλου, υπολόγισαν ότι μέχρι το τέλος του αιώνα τα περιστατικά νεφρολιθίασης θα έχουν αυξηθεί από 2,2% έως σχεδόν 4% αναλόγως με το αν θα μειωθούν οι εκπομπές ρύπων σε ένα μέτριο επίπεδο ή θα παραμείνουν ως έχουν.

"Η νεφρολιθίαση είναι μία από τις συχνότερες παθήσεις του ουροποιητικού στον δυτικό κόσμο και προκαλεί σημαντική νοσηρότητα στους ασθενείς", λέει ο Χειρουργός-Ουρολόγος δρ Ηρακλής Δ. Πούλιας, τ. διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ, τ. πρόεδρος Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας.

"Ένας λίθος διαμέτρου κάτω των 4 χιλιοστών μπορεί να χρειασθεί 1-2 εβδομάδες για να διέλθει στον ουρητήρα και στην ουροδόχο κύστη, για να αποβληθεί από τον οργανισμό. Ένας μεγαλύτερος λίθος μπορεί να χρειασθεί 2-3 εβδομάδες, προκαλώντας στην πορεία συμπτώματα όπως πόνο, αιματουρία και ουρολοίμωξη".

Ο πόνος εκδηλώνεται όταν ένας λίθος δυσκολεύεται λόγω μεγέθους και μορφολογίας να διέλθει από τον ουρητήρα για να φτάσει στην ουροδόχο κύστη. Αν, όμως, εγκλωβιστεί στον ουρητήρα και τον αποφράξει, τότε μπορεί να προκληθεί υδρονέφρωση (είναι η διάταση του ουρητήρα και του νεφρού) επειδή διακόπτεται η διοχέτευση των ούρων.

Η υδρονέφρωση προκαλεί αιφνίδιο σπασμό και ακραίο πόνο στη νεφρική χώρα, που είναι γνωστός ως κολικός του νεφρού. Ο πόνος αυτός συχνά συνοδεύεται από μικρή ή μεγάλη αιματουρία, ναυτία και έμετο.

Οι λίθοι σχηματίζονται όταν ορισμένες από τις ουσίες που αποβάλλονται στα ούρα (π.χ. ασβέστιο, οξαλικά άλατα, φωσφορικά άλατα) βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και στο κατάλληλο περιβάλλον ούρων, με αποτέλεσμα την κρυσταλλοποίησή τους.

"Στο 80% των περιπτώσεων οι πέτρες στους νεφρούς είναι λίθοι ασβεστίου. Η ανάπτυξή τους έχει άμεση συσχέτιση με τις διατροφικές συνήθειες (πρόσληψη ασβεστίου, πρωτεϊνών και άλατος) αλλά και με τη ζέστη. Έχει επίσης καταδειχθεί ότι έχουν και ισχυρή γενετική συνιστώσα", τονίζει ο κ. Πούλιας.

Η επαρκής πρόσληψη υγρών έχει καθοριστική σημασία για την πρόληψή τους. "Όταν έχει ζέστη, είναι πολύ εύκολο να αφυδατωθεί κανείς και αυτό είναι πολύ συνηθισμένο, ειδικά στους άνδρες", εξηγεί. "Η ανάπτυξη έστω και μικρής αφυδάτωσης οδηγεί σε μείωση της παραγωγής των ούρων. Η μείωση στον όγκο τους έχει ως συνέπεια να αυξάνεται η συγκέντρωση των μεταλλικών στοιχείων, γεγονός που ευνοεί την ανάπτυξη των λίθων. Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει πάρα πολύ το ισοζύγιο του ύδατος στον οργανισμό και τις συνέπειές της θα βλέπουμε εφ' εξής ολοένα συχνότερα στην υγεία μας".

Η διάμεση ηλικία εμφάνισης της νεφρολιθίασης για πρώτη φορά είναι τα 30-40 έτη για τους άνδρες και τα 35-55 έτη για τις γυναίκες, αλλά είναι πολύ συχνή και σε νεότερα άτομα. Σε μία στις δύο περιπτώσεις, οι λίθοι υποτροπιάζουν μέσα σε 5-10 χρόνια, ενώ στο 75% των περιπτώσεων υποτροπιάζουν μέσα σε μία 20ετία.

Η πολύ καλή ενυδάτωση του οργανισμού είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος πρόληψης της νεφρολιθίασης.

Συνιστάται κατανάλωση τουλάχιστον 1,5 λίτρου υγρών σε καθημερινή βάση, όλες τις εποχές του χρόνου. Όταν έχει ζέστη, η ποσότητα αυτή πρέπει να αυξάνεται κατά τουλάχιστον 1 λίτρο.

"Είναι απαραίτητο για να αραιώνουν τα συστατικά της κρυστάλλωσης στα ούρα και έτσι να μειώνεται ο κίνδυνος λιθίασης", εξηγεί ο κ. Πούλιας. "Όσοι, όμως, έχουν βαρύ, χειρωνακτικό επάγγελμα ή είναι πολύ δραστήριοι σωματικά (π.χ. αθλητές, όσοι μετακινούνται με τα πόδια ή με ποδήλατο) μπορεί να χρειάζονται ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες υγρών".