Θέλουμε να μας πει το DNA μας από τι μπορούμε να αρρωστήσουμε;

Εκατό χιλιάδες νεογνά στη Βρετανία και άλλα τόσα στην περιφέρεια της Νέας Υόρκης θα βγουν από το μαιευτήριο έχοντας διαβασμένο το σύνολο του γονιδιώματός τους, στο πλαίσιο πιλοτικών ερευνητικών προγραμμάτων που "τρέχουν" εδώ κι ένα χρόνο. Αυτό θα βοηθήσει βιολόγους, γενετιστές, γενετικούς συμβούλους και επαγγελματίες Υγείας να γνωρίζουν από την πρώτη στιγμή της γέννησής τους αν υπάρχουν κάποιες μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με κληρονομικές ασθένειες ή ασθένειες που συνδέονται με τη διατροφή, ώστε να προτείνουν έγκαιρα τις κατάλληλες παρεμβάσεις.

Την ίδια ώρα, όλο και περισσότεροι ενήλικοι πολίτες ζητούν αποκωδικοποίηση του DNA τους προκειμένου να γνωρίζουν αν έχουν αυξημένη πιθανότητα (προδιάθεση) να εμφανίσουν διάφορες σοβαρές ασθένειες. Το κόστος για μια τέτοια υπηρεσία έχει υποχωρήσει σήμερα ακόμα και στα 400 ευρώ και αναμένεται να πέσει ίσως και κάτω από 100 ευρώ στα επόμενα χρόνια, γεγονός που θα δώσει στον καθένα από εμάς την δυνατότητα να διαβάσει ολόκληρο το γονιδίωμά του. Θέλουμε όμως να το κάνουμε;

Ο κ. Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης (φωτογραφία), καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας στο ΑΠΘ, είναι επιφυλακτικός, καθώς το αποτέλεσμα ενδέχεται να μας τρομάξει, χωρίς λόγο, όπως αναφέρει.

"Η δική μου απάντηση είναι ότι παρόλο που μπορούμε σήμερα να διαβάσουμε το σύνολο του DNA μας, υπάρχουν και άλλοι πολλοί παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τον τελικό φαινότυπο, δηλαδή το ποιοι είμαστε. Αυτοί έχουν να κάνουν με τη ρύθμιση της έκφρασης του DNA, όπου μόλις τώρα έχουμε αρχίσει να βλέπουμε αποτελέσματα", σημειώνει, προσθέτοντας: "Οπότε, ουσιαστικά ακόμη δεν ξέρουμε καλά πώς κληρονομούνται τα διάφορα χαρακτηριστικά και περισσότερο νομίζω μπορεί να τρομάξουμε από αυτό που θα δούμε, παρά να ξέρουμε πώς να προσπαθήσουμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας".

Όπως διευκρινίζει, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις - με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον καρκίνο του μαστού - τα ειδικά τεστ μπορούν να δώσουν σημαντική πληροφορία που πρέπει να ξέρει κάποιος. Επίσης, ειδικά τεστ μπορούν να δώσουν χρήσιμη γνώση για το μεταβολισμό, ώστε να δοθούν διατροφικές οδηγίες, ενώ το γονιδίωμα μπορεί να καθορίσει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για συγκεκριμένες ασθένειες, καθώς και φαρμακευτικές ουσίες που πρέπει να αποφευχθούν.

"Η βιολογία και η γενετική έρχονται ολοένα και πιο κοντά με την ιατρική, με στόχο την εξατομικευμένη προσέγγιση ασθενειών. Οι βιολόγοι και συγκεκριμένα οι γενετιστές έχουν πολλά να προσφέρουν στην υγεία του ανθρώπου, αλλά δεν νομίζω ότι αξίζει να προτρέψει κάποιος τον κόσμο να σπεύσει σήμερα να κάνει έναν έλεγχο ολόκληρου του γονιδιώματός του", επισημαίνει ο καθηγητής.

Εκδηλώσεις για την Ημέρα DNA

Με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας DNA (25 Απριλίου) για τον εορτασμό της ανακάλυψης της διπλής έλικας του DNA (1953) και της ολοκλήρωσης της χαρτογράφησης του γονιδιώματος του ανθρώπου (2003), το Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ διοργανώνει διήμερη εκδήλωση, σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων.

Μαθητές της Β’ Λυκείου από 12 σχολεία της Θεσσαλονίκης θα επισκεφθούν τους χώρους του Τμήματος Βιολογίας, θα ενημερωθούν από διδάσκοντες και θα συμμετάσχουν σε τέσσερα θεματικά εργαστήρια, ώστε να γνωρίσουν την επιστήμη της Βιολογίας με διαδραστικό τρόπο, από κοντά και πέρα από το σχολικό βιβλίο.

Ο κ. Τριανταφυλλίδης, συντονιστής της επιτροπής διοργάνωσης της "Hμέρας DNA", θα μιλήσει στα παιδιά για τις προοπτικές και εξελίξεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον τον 21ο αιώνα.

"Η γενετική σίγουρα έχει να μας δώσει πάρα πολλές πληροφορίες, ενώ τώρα αρχίζουμε και καταλαβαίνουμε τη συσχέτιση με τις ασθένειες", σημειώνει, προσθέτοντας, ωστόσο, πως "πολλές φορές ανακαλύπτουμε ότι οι μεταλλάξεις που θεωρούσαμε ότι προκαλούσαν ασθένειες τελικά δεν είναι τόσο σοβαρές. Οπότε έχουμε πάρα πολλή δουλειά ακόμη να κάνουμε, αλλά σίγουρα η βιολογία, μαζί με την τεχνητή νοημοσύνη και την πληροφορική είναι οι πιο σημαντικές και πιο αναπτυσσόμενες επιστήμες για τον αιώνα που ζούμε".

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, που θα γίνουν την Τετάρτη, 24, και την Πέμπτη, 25 Απριλίου, οι μαθητές θα συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία απομόνωσης και ανάλυσης DNΑ μέσα από τα θεματικά εργαστήρια, ενώ μεταξύ άλλων θα ενημερωθούν για το μεγάλο, φιλόδοξο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Biodiversity Genomics Europe, στο οποίο συμμετέχουν το Τμήμα Βιολογίας και άλλα Τμήματα του ΑΠΘ, και έχει ως στόχο τα επόμενα χρόνια να καταγράψει γενετικά όλη τη βιοποικιλλότητα φυτών και ζώων που υπάρχει στην Ευρώπη.

Ακόμη, θα μάθουν για τη ζωή που υπάρχει μέσα σε μια σταγόνα νερό, για την ταυτοποίηση DNA και τον πολυμορφισμό, την οργάνωση και κληρονόμηση DNA - χρωμοσωμάτων, καθώς και το DNA στο περιβάλλον.

Τις εκδηλώσεις θα χαιρετίσουν η Κοσμητόρισσα της Σχολής Θετικών Επιστημών, καθηγήτρια Χ.Μ.Α. Χαραλάμπους, ο πρόεδρος του Τμήματος Βιολογίας, καθηγητής Μ. Γιάγκου και η εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ένωσης Βιοεπιστημόνων, αναπληρώτρια καθηγήτρια Α. Στάικου.