Παιδιά ομόφυλων γονέων: Ανάπτυξη, στίγμα, σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα

Πλήθος επιστημονικών μελετών έχει καταδείξει πως τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών δεν διαφέρουν από τα υπόλοιπα σε ό,τι αφορά την ψυχική, κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη, τις σχέσεις παιδιού - γονέα, τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις, αλλά και τον δικό τους σεξουαλικό προσανατολισμό. Βασική διαφοροποίηση που καταγράφεται συχνά στις έρευνες είναι ο κοινωνικός στιγματισμός των οικογενειών με μη τυπικά χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστά τα ίδια τα παιδιά πιο ανεκτικά στη διαφορετικότητα.

Σε ό,τι αφορά τα ομόφυλα ζευγάρια, αποδεικνύονται το ίδιο ικανοί γονείς με τους ετερόφυλους, ενώ κατά μέσο όρο έχουν υψηλότερο κίνητρο να επιδείξουν περισσότερη δέσμευση στην ανατροφή των παιδιών, αφού πάντα η επιλογή τους να αποκτήσουν παιδιά είναι συνειδητή.

Το ζήτημα απασχόλησε ειδική ενότητα για τα επίκαιρα θέματα της παιδιατρικής στο πλαίσιο του 53^ου Συμποσίου της Παιδιατρικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος. Η Μαρία Καπερώνη (φωτογραφία), κλινικός ψυχολόγος παιδιών και εφήβων, MSc Α.Π.Θ. στο Παιδοψυχιατρικό Τμήμα του Ιπποκράτειου νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, παρέθεσε τα ευρήματα της βιβλιογραφίας.

Παιδιά με γονείς του ίδιου φύλου

Στη μεγαλύτερη και μακροβιότερη προοπτική μελέτη ομόφυλων οικογενειών στις ΗΠΑ (Farr, 2017), με την συμμετοχή 39 εφήβων αγοριών και 39 εφήβων κοριτσιών που γεννήθηκαν με σπέρμα δότη από ομόφυλα ζευγάρια γυναικών, οι μητέρες δήλωσαν πως τα παιδιά τους σκόραραν υψηλότερα σε κοινωνική, ακαδημαϊκή και γενική ικανότητα, σε σχέση με το δείγμα Αμερικανών εφήβων ίδιας ηλικίας με ετερόφυλους γονείς. Το 41% των εφήβων είχε βιώσει στιγματισμό με βάση την ομοφοβία, αλλά όσοι είχαν στενές θετικές σχέσεις με τις λεσβίες μητέρες τους επιδεικνύουν ανθεκτικότητα ως απάντηση στον στιγματισμό.

Έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge (Golombok & Lamb, 2014), με 40 οικογένειες ομόφυλων πατέρων, 41 οικογένειες ομόφυλων μητέρων και 49 ετερόφυλες οικογένειες που υιοθέτησαν παιδιά ηλικίας 3-9 ετών στη Μ.Βρετανία, έδειξε ότι οι οικογένειες ομόφυλων πατεράδων ήταν πιο υποστηρικτικές στα παιδιά, με καλύτερη ποιότητα σχέσης συγκριτικά με οικογένειες ετερόφυλων γονέων. Αντίθετα, τα παιδιά των ετερόφυλων γονέων είχαν περισσότερα προβλήματα εξωτερίκευσης και έκφρασης συναισθημάτων. Η ποιότητα σχέσεων παιδιών - γονέων και η γονεϊκή υποστήριξη φαίνεται ότι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν στα προβλήματα εξωτερίκευσης των παιδιών κι όχι ο σεξουαλικός προσανατολισμός του γονέα.

Μετα-ανάλυση 79 μελετών (Cornell 2015), καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών δεν βλάπτονται από το γεγονός ότι οι γονείς τους είναι άτομα του ίδιου φύλου.

Άλλη μετα-ανάλυση 23 μελετών από Δανία, Γερμανία, Βέλγιο, Βρετανία (Anderssen et al, 2008) σε 615 παιδιά ομόφυλων γονέων συγκριτικά με 378 παιδιά ετερόφυλων, δεν έδειξε διαφορές ως προς τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την συμπεριφορά σε σχέση με το φύλο (gender role behavior), την γνωστική ανάπτυξη και την ψυχολογική ανάπτυξη και προσαρμογή στον κοινωνικό ρατσισμό. Τα παιδιά ομόφυλων γονέων αναπτύσσονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τα παιδιά ετερόφυλων γονέων.

Επηρεάζεται η ταυτότητα φύλου του παιδιού;

Χρειάζονται πραγματικά δύο ετερόφυλοι γονείς για να αναπτυχθούν σωστά και να αποκτήσουν την ταυτότητα φύλου τα παιδιά τους;

Οι μελέτες δείχνουν πως όχι. Ο βαθμός διαφοροποίησης των φύλων δεν διαφέρει μεταξύ ετερόφυλων και ομόφυλων οικογενειών. "Με πιο απλά λόγια, ένα παιδί δεν γίνεται ομοφυλόφιλο επειδή μεγαλώνει με ομοφυλόφιλους γονείς. Εξάλλου οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι προέρχονταν μέχρι τώρα από ετεροφυλόφιλα ζευγάρια", παρατήρησε η κ. Καπερώνη.

Απουσιάζει η μητρική φροντίδα στην ομόφυλη πατρότητα;

Θέλοντας να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα - ανησυχία, ερευνητές μέτρησαν την απόκριση του γονικού εγκεφάλου στα ερεθίσματα του βρέφους μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, μέτρησης ωκυτοκίνης και καταγραφής συμπεριφοράς των γονέων σε τρεις ομάδες γονέων που μεγάλωναν το πρωτότοκο βρέφος τους: ετεροφυλόφιλες μητέρες που έδιναν πρωτογενή φροντίδα, ετεροφυλόφιλους πατέρες που έδιναν δευτερογενή φροντίδα και ομοφυλόφιλους πατέρες που έδιναν πρωτογενή φροντίδα μεγαλώνοντας βρέφη χωρίς μητρική συμμετοχή (Gianniotti Gemignari at al, 2022).

Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η γονεϊκότητα επηρεάζει τον εγκέφαλο και ενεργοποιεί ένα συνολικό νευρωνικό δίκτυο "γονικής φροντίδας". Το εντυπωσιακό είναι - όπως σημείωσε η ψυχολόγος - πως ενώ στις ετεροφυλόφιλες μητέρες παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία συναισθήματος και στους ετεροφυλόφιλους πατέρες στις περιοχές εγκεφάλου που σχετίζονται με νοητικές διεργασίες, στους ομοφυλόφιλους πατέρες παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα και στις δύο περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει πως οι ομοφυλόφιλοι άνδρες που παρέχουν πρωταρχικές φροντίδες σε βρέφη μπορούν να ανταποκριθούν και στους δύο ρόλους.

Ομόφυλοι γονείς: Περισσότερη δέσμευση στην ανατροφή

Μελέτες έχουν καταδείξει πως τα ομόφυλα ζευγάρια έχουν κατά μέσο όρο υψηλότερο κίνητρο και επιδεικνύουν περισσότερη δέσμευση σε σχέση με τα ετερόφυλα ζευγάρια στην ανατροφή των παιδιών, αφού πάντα η επιλογή τους να μεγαλώσουν παιδιά είναι συνειδητή.

Οι ομόφυλοι γονείς έχουν αποδείξει την ισχυρή επιθυμία τους και το κίνητρό τους να αποκτήσουν οικογένεια, πριν ακόμη πάρουν στην αγκαλιά τους το παιδί τους (Pappas, 2012). Αντιθέτως, το 50% των ετερόφυλων ζευγαριών γίνονται γονείς…κατά λάθος (Zolna & Lindberg, 2012)

Υιοθετούν τα παιδιά με τη μεγαλύτερη ανάγκη

Δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο, σε σχέση με την υιοθεσία, δείχνουν ότι τα ομόφυλα ζευγάρια είναι πιο πρόθυμα να υιοθετήσουν παιδιά τα οποία είναι πιο δύσκολο να τοποθετηθούν σε οικογένειες, όπως τα μεγαλύτερα σε ηλικία, παιδιά που έχουν αδέλφια και πρέπει να υιοθετηθούν όλα μαζί, ή παιδιά με ειδικές ανάγκες.

Συγκεκριμένα, το 25% των παιδιών που υιοθετήθηκαν από ομοφυλόφιλους γονείς ήταν πάνω από 3 ετών, ενώ πάνω από τα μισά παιδιά είχαν ειδικές ανάγκες. Επίσης, φαίνεται ότι το 60% των ομοφυλόφιλων γονιών υιοθετούν ανεξαρτήτως φυλής του παιδιού (Hayden, 2017).

Μεγαλύτερος σεβασμός στην διαφορετικότητα

Σε μελέτη συμμετείχαν 48 άτομα που είχαν μεγαλώσει από ομοφυλόφιλους γονείς, 28 από αυτά δήλωσαν ότι η ανατροφή τους τους έκανε πιο ανεκτικούς στη διαφορετικότητα. Μεγαλώνοντας σε μια κοινωνία που έκρινε αρνητικά τους γονείς τους, τις οικογένειές τους και τα ίδια, ενώ ταυτόχρονα έδινε προνομιακή μεταχείριση στους ετεροφυλόφιλους, είχαν εξοικειωθεί με το να βρίσκονται στο περιθώριο (Goldberg A.E. 2007)

Συμπεράσματα

• Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων δεν έχει μετρήσιμες επιπτώσεις στην ποιότητα των σχέσεων γονέα - παιδιού, στην ψυχική υγεία των παιδιών ή στην κοινωνική τους προσαρμογή και τα παιδιά ομόφυλων γονέων αναπτύσσονται το ίδιο με τα υπόλοιπα παιδιά.
• Οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι είναι τόσο κατάλληλοι και ικανοί ως γονείς όσο είναι και οι ετεροφυλόφιλοι.
• Επιπλέον φαίνεται ότι είναι πιο υποστηρικτικοί γονείς, με υψηλή αίσθηση του γονεϊκού ρόλου, μεγαλώνουν παιδιά με ενσυναίσθηση και σεβασμό στη διαφορετικότητα και υιοθετούν παιδιά χωρίς περιορισμό ηλικίας, φυλής ή θεμάτων υγείας.
• Οι θετικές σχέσεις μέσα στην οικογένεια αποτελούν τον κρισιμότερο παράγοντα για την ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών.

Οι μελέτες έχουν καταδείξει ότι τα παιδιά ομόφυλων γονέων σε σύγκριση με τα παιδιά ετερόφυλων γονέων:

• Δεν έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να έχουν ΛΟΑΤ+ προσανατολισμό.
• Δεν έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να κακοποιηθούν σεξουαλικά.
• Δεν αντιλαμβάνονται την ταυτότητα φύλου με διαφορετικό τρόπο και
• Δεν συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο ως άνδρες ή γυναίκες (gender role behavior).

"Με δεδομένα ότι σε κοινωνίες όπως η ελληνική εκδηλώνεται στιγματισμός οικογενειών και παιδιών με μη τυπικά χαρακτηριστικά, είναι κρίσιμο να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν εκπαιδευτικές και κοινωνικές πολιτικές παράλληλα και συμπληρωματικά προς τις νομικές παρεμβάσεις για την καταπολέμηση του στίγματος", κατέληξε η κ. Καπερώνη, μεταφέροντας την επίσημη τοποθέτηση της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.