Η άσκηση ως συμπληρωματική θεραπεία για ασθενείς με ΧΑΠ

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Η άσκηση κατάλληλης μορφής και δοσολογίας, προσαρμοσμένη στον κάθε ασθενή, αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα της πνευμονικής αποκατάστασης και συνταγογραφείται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά όχι στην Ελλάδα. Ο κλινικός εργοφυσιολόγος Βασίλης Σταύρου (φωτογραφία δεξιά), επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και μεταδιδακτορικός ερευνητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, μιλάει στο iatronet.gr με αφορμή ειδικό σεμινάριο για επαγγελματίες της άσκησης, που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του 12^ου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Βιοχημείας και Φυσιολογίας της Άσκησης.

Ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, αντιπρόεδρος της Εταιρείας, δρ ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ, Αθανάσιος Καμπασακάλης (φωτογραφία αριστερά) μιλά για τα αποδεδειγμένα οφέλη της άσκησης στην υγεία του γενικού πληθυσμού και αναφέρεται στα λεγόμενα "exercise snacks" ("σνακ άσκησης") που απευθύνονται σε όσους λόγω υποχρεώσεων δεν έχουν τον χρόνο να φτάσουν τον μίνιμουμ στόχο των 150 λεπτών μέτριας άσκησης την εβδομάδα, που έχει υιοθετήσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Συνταγογράφηση άσκησης για ασθενής με ΧΑΠ

Οι κατευθυντήριες οδηγίες από τους αντίστοιχους οργανισμούς των ΗΠΑ και της Ευρώπης για τα αναπνευστικά νοσήματα συνιστούν τη σωματική άσκηση, η οποία συνταγογραφείται από τον θεράποντα ιατρό ως σημαντικό μέρος της πνευμονικής αποκατάστασης ασθενών με αναπνευστικά, καρδιαγγειακά, μεταβολικά, νευρολογικά και άλλα νοσήματα, μεταξύ αυτών και ασθενών με ΧΑΠ.

"Η άσκηση, ως συμπληρωματική θεραπεία, δεν θα αναστρέψει το νόσημα, αλλά θα μειώσει τα συμπτώματα και θα βελτιώσει τη φυσική κατάσταση των ατόμων που έχουν ΧΑΠ και κατ΄ επέκταση την ποιότητα ζωής τους. Μια ποιότητα ζωής που είναι αρκετά χαμηλή, γιατί έχουν έναν έντονο και σημαντικό περιορισμό, λόγω της αναπνευστικής τους έκπτωσης", εξηγεί ο κ. Σταύρου, προσθέτοντας: "Η αναπνευστική λειτουργία των ασθενών είναι αρκετά περιορισμένη λόγω του νοσήματος, με αποτέλεσμα να δυσπνοούν, να φουσκώνουν όπως λέμε, με πολύ χαμηλές προσπάθειες. Ακόμη και με το να σηκωθούν από την καρέκλα και να πάνε στην κουζίνα για να πάρουν ένα ποτήρι νερό, ή να σκύψουν να δέσουν τα κορδόνια από τα παπούτσια τους, ή και με την ατομική τους υγιεινή, να κάνουν μπάνιο".

Μέσα από το σεμινάριο, που διοργανώθηκε στη ΧΑΝΘ στο πλαίσιο του συνεδρίου, ο ίδιος και η Γλυκερία Τσιριμώνα, επίσης επιστημονική συνεργάτιδα του Εργαστηρίου Εργοσπιρομετρίας και Πνευμονικής Αποκατάστασης του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, έδειξαν σε γυμναστές και προπονητές πώς μπορούν να αξιολογήσουν την ικανότητα για άσκηση σε έναν ασθενή με ΧΑΠ και στη συνέχεια να του εξηγήσουν ποιες τεχνικές άσκησης μπορεί να κάνει με στόχο τη βελτίωση των δεικτών λειτουργικότητας. Αυτές περιλαμβάνουν ασκήσεις ενδυνάμωσης άνω και κάτω άκρων, ασκήσεις ευλυγισίας, ιδιοδεκτικότητας, αναπνευστικές ασκήσεις κ.ά.

"Μη σκεφτεί κανείς αυτό που έχουμε στο μυαλό μας από την άσκηση στο γυμναστήριο. Μιλάμε για απλές ασκήσεις, όπως το να κάθεται ο ασθενής στην καρέκλα και να κάνει άρση και επαναφορά του χεριού με συγκεκριμένο τρόπο, ένταση και ρυθμό αναπνοής, που μπορούν να τον βοηθήσουν στις καθημερινές του δραστηριότητες.

Το πλάνο σχεδιάζεται εξατομικευμένα, με βάση τις ιδιαιτερότητες, τυχόν συννοσηρότητες και ανάγκες του κάθε ασθενή, με στοχοθεσία σε συγκεκριμένο διάστημα 3 ως 6 μηνών και επαναξιολόγηση, ενώ σημαντικό ρόλο κατέχει το feedback από τον ίδιο τον ασθενή. «Πρέπει να τον ακούμε και να λαμβάνουμε υπόψη ποια άσκηση τον ικανοποίησε περισσότερο, ποια του ήταν πιο εύκολη και λειτουργική, με βάση και με την καθημερινή τους δραστηριότητα», σημειώνει ο κ.Σταύρου, τονίζοντας πως “στο εξωτερικό, όπου η άσκηση είναι θεσμοθετημένη ως gold standard, καλύπτει το 80% των προγραμμάτων πνευμονικής αποκατάστασης, ενώ η σχετική βιβλιογραφία μετρά ήδη 35 με 40 χρόνια".

Τα snack άσκησης

Το 12^ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Βιοχημείας και Φυσιολογίας της Άσκησης επικεντρώνεται στη μεταφορά της αξιόπιστης και επιστημονικά τεκμηριωμένης γνώσης από το εργαστήριο στην αθλητική πρακτική, είτε αυτή αφορά στην προαγωγή της υγείας του γενικού πληθυσμού, είτε στη βελτίωση της απόδοσης των αθλητών.

"Είναι γνωστό σε όλους ότι η συστηματική άσκηση είναι το καλύτερο φάρμακο για την προαγωγή της υγείας και σε αυτό το κομμάτι εισερχόμαστε για να δώσουμε νέα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα", αναφέρει ο Αθανάσιος Καμπασακάλης, προσθέτοντας πως το μήνυμα πρέπει να μεταφέρεται από επαγγελματίες της άσκησης και όχι από δεδομένα, συχνά αβάσιμα, που μπορεί κανείς πολύ εύκολα να βρει στο διαδίκτυο και στα social media.

Η βασική οδηγία, που έχει υιοθετηθεί και από τον ΠΟΥ, για ελάχιστη άσκηση 150 λεπτών την εβδομάδα, βασίζεται σε βιβλιογραφία και επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά δεν είναι ο απαράβατος χρυσός κανόνας. "Η ένταση με την οποία ασκείται ο καθένας διαφοροποιεί και τον χρόνο άσκησης», εξηγεί ο ίδιος, προσθέτοντας πως με βάση τα δεδομένα στον σύγχρονο τρόπο ζωής και την έλλειψη χρόνου, έρχονται να δώσουν εναλλακτική λύση τα λεγόμενα «exercise snacks» ή «σνακ άσκησης". "Απευθύνονται σε ανθρώπους που θεωρούν πως είναι ακατόρθωτο να φτάσουν τους ενδεδειγμένους χρόνους άσκησης, να τους δώσουν κίνητρο και να τους πουν ότι μπορούν να πετύχουν αποτελέσματα με μικρότερης διάρκειας άσκηση, υψηλότερης έντασης. Πάντα φυσικά με προγραμματισμό και επίβλεψη", εξηγεί ο κ. Καμπασακάλης, συμπληρώνοντας: "Επομένως είναι καλό να είμαστε ενήμεροι για τις οδηγίες του ΠΟΥ, του Αμερικανικού Κολεγίου Αθλητιατρικής, του Ευρωπαϊκού Κολεγίου Αθλητικής Επιστήμης, ή εταιριών όπως η δική μας, αλλά καλό είναι και να παίρνουμε νέες ιδέες και οδηγίες".