Υγιεινή διατροφή ενάντια (και) στην οικονομική κρίση

Δυστυχώς, εδώ και 2 χρόνια η φράση ‘οικονομική κρίση’ έχει μπει στο λεξιλόγιο όλων των Ελλήνων. Το χειρότερο δεν είναι ότι ‘εμπλουτίστηκε’ το λεξιλόγιο με αυτή τη φράση αλλά το ότι οι συνέπειες της περιβόητης οικονομικής κρίσης έχουν αγγίξει το σύνολο του πληθυσμού της χώρας μας.

Είναι τέτοια η διείσδυση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης σε κάθε νοικοκυριό, που ακόμα και τα χρήματα που προορίζονταν για είδη διατροφής έχουν ελαχιστοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό.

Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια έκρηξη στη χώρα μας που σχετίζεται με τη μαγειρική και τη γευστικότερη και πιο ‘προχωρημένη’ διατροφή. Δεν υπάρχει πλέον τηλεοπτικό κανάλι που να μην έχει εκπομπή μαγειρικής, εφημερίδα με ειδικό ένθετο.

Επιπλέον, η ανάπτυξη της επιστήμης της διατροφής συνεχώς υπογραμμίζει την αξία και τη σημασία της υγιεινής διατροφής για τον άνθρωπο, και λόγω ακριβώς αυτής της σημασίας υπάρχει και εκτενής προβολή διατροφικών θεμάτων σε όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Και όμως, παρά την εκτεταμένη ενημέρωση της κοινής γνώμης σε θέματα διατροφής, για τον περισσότερο κόσμο η έννοια της υγιεινής διατροφής είναι συνώνυμη με το υψηλό κόστος. Επομένως, σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς οικονομικής κρίσης η σωστή διατροφή θεωρείται πολυτέλεια και προνόμιο λίγων.

Αυτή η αντίληψη ίσως προέρχεται από το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις το αντικείμενο της σωστής διατροφής παρουσιάζεται με έναν τρόπο ‘lifestyle' Αφού, λοιπόν, οι περισσότεροι γνωρίζουν ποια είναι η διατροφή που ακολουθεί ο τάδε και ο δείνα διάσημος (και εύπορος), δεν είναι παράξενο που δημιουργείται μια (λανθασμένη) εντύπωση ότι τελικά η τήρηση μιας σωστής και υγιεινής διατροφής είναι κάτι το εξεζητημένο και αφορά μικρή μερίδα ‘τυχερών’.

Είναι όμως έτσι; Η υγιεινή διατροφή κοστίζει περισσότερο;

Μια μικρή μελέτη του 2002 στην Αμερική συνέκρινε οικογένειες που ακολούθησαν ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής που είχε σαν στόχο την απώλεια βάρους, σε σχέση με οικογένειες που δεν ακολούθησαν μια τέτοια διαδικασία (δηλαδή συνέχισαν να έχουν τις ίδιες διατροφικές συνήθειες) (1).

Μεταξύ των άλλων παραμέτρων που εξετάστηκαν, μελετήθηκε και η δαπάνη που έκαναν για τα είδη διατροφής οι 2 αυτές ομάδες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι οικογένειες που υιοθέτησαν ένα πιο υγιεινό μοντέλο διατροφής δεν δαπάνησαν περισσότερα χρήματα σε σχέση με τις οικογένειες που δεν άλλαξαν τις συνήθειές τους.

Αντίθετα παρουσίασαν μείωση της δαπάνης που προοριζόταν για είδη διατροφής, όταν συγκρίθηκαν 1 χρόνο μετά την έναρξη της μελέτης. Αυτή η μείωση οφείλεται σε 2 κύριους παράγοντες. Ο πρώτος έχει να κάνει με το ότι οι ποσότητες τροφίμων που αγόραζαν οι οικογένειες, που υιοθέτησαν το υγιεινό μοντέλο διατροφής, μειώθηκαν.

Ο δεύτερος λόγος ήταν γιατί οι επιλογές των τροφίμων ήταν πιο εκλεκτικές και στοχευμένες (ώστε να είναι θρεπτικές) και έτσι περιορίστηκαν οι αγορές κάποιων τυποποιημένων τροφίμων χαμηλής θρεπτικής αξίας (αναψυκτικών, μπισκότων κλπ).

Φυσικά η παραπάνω έρευνα είχε μικρό δείγμα, πραγματοποιήθηκε σε συγκεκριμένο πληθυσμό και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι απαντά κατηγορηματικά στο ζήτημα του κόστους. Από την άλλη η αιτιολογία (οι 2 προαναφερθέντες παράγοντες) της μείωσης του κόστους είναι κάτι παραπάνω από εύλογη.

Απλά σκεφτείτε πόσα χρήματα μπορεί να γλιτώσει ένα νοικοκυριό αν ψωνίσει πολύ λιγότερα τρόφιμα χαμηλής θρεπτικής αξίας (αναψυκτικά, μπισκότα, πατατάκια κα) και αν οι ποσότητες τροφίμων που ψωνίζει σχεδιαστούν καλύτερα ώστε να μην υπερβαίνουν κατά πολύ τις πραγματικές ανάγκες (τελικά ένα μεγάλο ποσοστό νωπών προϊόντων καταλήγει στα σκουπίδια γιατί έχει χαλάσει πριν καταναλωθεί).

Από τη συζήτηση για το κόστους της υγιεινής διατροφής δεν πρέπει να παραληφθεί και το ‘κόστος’ μιας ανθυγιεινής διατροφής. Το κόστος αυτό είναι βαρύ για την υγεία. Έτσι, ακολουθώντας μια ‘κακή’ διατροφή αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών νοσημάτων, υπέρτασης, εγκεφαλικών επεισοδίων, μερικών μορφών καρκίνου, καθώς και εκφυλιστικών νόσων του νευρικού συστήματος όπως το Alzheimer.

Το κόστος των παραπάνω καταστάσεων είναι βαρύ και για τον οικογενειακό προϋπολογισμό αφού πρόκειται για χρόνια νοσήματα που απαιτούν φαρμακευτική αγωγή, ιατρική παρακολούθηση, πολλές φορές νοσηλεία, ενώ παρατηρείται μείωση της αποδοτικότητας στον χώρο εργασίας.

Για τους ίδιους λόγους το κόστος είναι βαρύ και για το ίδιο το κράτος μας!

Όμως τι εννοούμε όταν μιλάμε για υγιεινή διατροφή; Είναι πραγματικά ανόητο να είναι κάποιος κάτοικος της Ελλάδας και να ψάχνει ένα υγιεινό μοντέλο διατροφής ενώ το έχει μπροστά του. Και αυτό το μοντέλο δεν είναι άλλο από την παραδοσιακή Μεσογειακή (ελληνική) διατροφή! Θεωρείται πλέον επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η μεσογειακή διατροφή προστατεύει σε μεγάλο βαθμό από τις χρόνιες παθήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Επιπρόσθετα τα συστατικά της είναι πολύ οικεία στους περισσότερους Έλληνες. Έτσι, δεν χρειάζεται να παιδευτούν για να βρουν ‘εξωτικά’ τρόφιμα που έχουν γίνει της μόδας. Τέλος, ακριβώς επειδή τα κύρια συστατικά της Μεσογειακής διατροφής παράγονται (και) στην Ελλάδα είναι πιο προσιτά στις τιμές!

Είναι χρήσιμο, βέβαια, να αναφερθούν και μερικοί πρακτικοί τρόποι που θα βοηθήσουν στο να μειωθεί το κόστος του περιβόητου ‘καλαθιού της νοικοκυράς’, βελτιώνοντας παράλληλα τη θρεπτική του αξία:

Γίνετε ευρωπαίοι: μην παρεξηγήσετε την πρόταση. Τα πάντα για πιο οικονομικές αγορές (και στα τρόφιμα) ξεκινούν από τον προγραμματισμό. Θα βοηθηθείτε πολύ αν γνωρίζετε τι υπάρχει στο σπίτι και φτιάξετε μια λίστα με αυτά που χρειάζεστε πραγματικά.

Έτσι θα αποφύγετε να ψωνίσετε περισσότερες ποσότητες ειδικά νωπών τροφίμων.

Καλό είναι να πάτε για ψώνια ήρεμοι και χωρίς να πεινάτε. Το άγχος, η νευρικότητα και η πείνα είναι κακοί σύμβουλοι. Θα παρασυρθείτε και θα εκπλαγείτε όταν δείτε στο ταμείο ότι το μισό καλάθι γέμισε με μπισκοτάκια και αναψυκτικά!

Να είστε στο κλίμα της εποχής. Σε ότι αφορά τα φρούτα και τα λαχανικά ακολουθείστε την εποχικότητα. Τα προϊόντα θα είναι πιο φτηνά και δεν θα είναι επιβαρυμένα με αυξητικούς παράγοντες που χρησιμοποιούνται για τη γρήγορη ανάπτυξη τους.

Δείτε τους καταψύκτες. Τα κατεψυγμένα τρόφιμα δεν είναι κατ’ ανάγκην κατώτερης ποιότητας. Μπορείτε να αγοράσετε κατεψυγμένα ψάρια και θαλασσινά. Είναι μια πολύ υγιεινή επιλογή, είναι φθηνότερα από τα φρέσκα και με τις τεχνικές της άμεσης κατάψυξης διατηρούν μεγάλο μέρος της φρεσκάδας τους.

Νηστέψτε! Κανείς δεν μπορεί να σας εγγυηθεί ότι με τη νηστεία θα σώσετε την ψυχή σας, σίγουρα όμως αν καθιερώσετε να νηστεύετε μία φόρα την εβδομάδα θα ανακουφίσετε την τσέπη σας κάνοντας καλό και στον οργανισμό σας.

Έτσι, μπορείτε 1-2 φορές την εβδομάδα να μη φάτε κρέας και να προτιμήσετε τροφές φυτικής προέλευσης που είναι καλές πηγές πρωτεΐνης όπως τα όσπρια. Μπορείτε κάλλιστα (αν σας πέφτει βαριά η ‘καθαρόαιμη’ νηστεία) αυτές τις μέρες να συνοδέψετε τα γεύματά σας με τυρί χαμηλό σε λιπαρά ή με αυγό βραστό.

Αυτομάτως θα έχετε θρεπτικότατα γεύματα χαμηλού κόστους.

Ετοιμάστε σνακ από το σπίτι. Λόγω της κρίσης μπορείτε να επιστρέψετε σε παλαιότερες εποχές, τότε που οι εργαζόμενοι έπαιρναν το κολατσιό τους από το σπίτι, αντί να το αγοράζουν απ’ έξω, γλιτώνοντας χρήματα.

Οι πιο εύκολες λύσεις είναι να φτιάξετε σάντουιτς και να παίρνετε μαζί σας και φρούτα. Αν φοβάστε ότι τα φρούτα θα αλλοιωθούν στη μεταφορά προτιμήστε αποξηραμένα, όπως σύκα και δαμάσκηνα. Είναι πιο γλυκά και ανθεκτικά!

Επιστρατεύστε τη φαντασία σας. Έτσι, μπορείτε μέρος των λαχανικών που περίσσεψαν όταν φτιάχνατε τη σαλάτα σας το μεσημέρι να τα χρησιμοποιήσετε για το σάντουιτς που θα πάρετε στη δουλειά την άλλη μέρα ή για μια ζεστή χορτόσουπα που θα ετοιμάσετε το ίδιο βράδυ.

Επίσης αν τελικά αποτύχατε στον προγραμματισμό και αγοράσατε πολλά περισσότερα φρούτα που κοντεύουν να χαλάσουν, πριν προλάβετε να τα φάτε, μη στενοχωριέστε. Δοκιμάστε να κάνετε μια σπιτική μαρμελάδα!

Η οικονομική κρίση έχει αναγκάσει τους συντριπτικά περισσότερους να επαναπροσδιορίσουν συνήθειες, αξίες, πεποιθήσεις. Δυστυχώς ο επαναπροσδιορισμός γίνεται με οικονομικούς όρους και καταλήγει, συνήθως, σε εκπτώσεις ως προς τα δεδομένα που είχαν καθιερωθεί.

Η οικονομική κρίση, αν και μας φέρνει αντιμέτωπους με πολλές προκλήσεις, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Θωρακίστε τον εαυτό σας ξεκινώντας από τη διατροφή σας. Κάντε μια επιστροφή στο παρελθόν, υιοθετείστε τις αρχές της παραδοσιακής ελληνικής διατροφής.

Η υγιεινή ελληνική διατροφή δεν είναι μια ‘lifestyle’ πρόταση που την εφαρμόζεις αν σου περισσεύουν χρήματα, είναι ένας τρόπος ζωής που σου επιστρέφει χρήματα, σου δίνει υγεία και ευεξία!

Πηγές:
1) Raynor HA, Kilanowski CK, Esterlis I, Epstein LH. A cost analysis of adopting a healthful diet in a family-based obesity treatment program. Journal of the American Dietetic Association. 2002 . 102: 645-656.