Φυτοφαγία: Ωφέλιμη ή βλαπτική;

Με τον όρο φυτοφαγική διατροφή εννοούμε το είδος της διατροφής εκείνης που αποκλείει μερικά ή όλα τα ζωικά προϊόντα, όπως για παράδειγμα το γάλα, τα αυγά, το κοτόπουλο, το κόκκινο κρέας και το τυρί. Οι χορτοφάγοι σήμερα εντάσσονται στις παρακάτω κατηγορίες:

• Αυστηρά Φυτοφάγοι: Εκείνοι που αποκλείουν όλες τις τροφές ζωικής προέλευσης (όπως το κρέας, το κοτόπουλο, το τυρί, τα αυγά και το γάλα)
• Γαλακτοωφυτοφάγοι: Εκείνοι που καταναλώνουν αυγά και γάλα αλλά αποκλείουν τα άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα από τη διατροφή τους
• Γαλακτοφυτοφάγοι: Eκείνοι που καταναλώνουν μόνο γάλα στη διατροφή τους
• Μερικώς Φυτοφάγοι: Τα άτομα που καταναλώνουν μόνο μερικά είδη κρέατος (όπως το ψάρι και το κοτόπουλο) και αποκλείουν άλλα.

Η συνήθης άποψη ότι τα ζωικά προϊόντα οδηγούν σε χρόνιες ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και μερικές μορφές καρκίνου, καθώς επίσης η νηστεία και η οικολογική ευσυνειδησία ορισμένων ανθρώπων, τους οδηγούν στην εφαρμογή φυτοφαγικών μοτίβων διατροφής.

Η φυτοφαγική διατροφή, σύμφωνα με νεώτερες έρευνες, αν περιλαμβάνει τις κατάλληλες ποσότητες απαραίτητων φυτικών προϊόντων, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς και τα δημητριακά, τότε μπορεί να αποτελεί ένα πλήρες διατροφικό σχήμα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, βρέθηκε ότι το 43% των ατόμων με διαβήτη τύπου 2 που ακολούθησαν αυστηρώς φυτοφαγική διατροφή για 22 εβδομάδες, μείωσαν τη δόση των φαρμάκων τους για την αντιμετώπιση του διαβήτη, ενώ μόνο 26% όσων ακολούθησαν το διατροφικό πλάνο του Αμερικάνικου Διαβητολογικού Οργανισμού είχαν το ίδιο αποτέλεσμα.

Επιπροσθέτως, όσοι ακολούθησαν την αυστηρώς φυτοφαγική διατροφή είχαν απώλεια βάρους και μείωση στα επίπεδα της χοληστερίνης τους. Τα άτομα που συμμετείχαν στη φυτοφαγική ομάδα προσλάμβαναν συμπληρώματα βιταμίνης Β12, λόγω ελλειπούς πρόσληψής της από τη διατροφή (Μπέρναρντ Ν., Αύγουστος 2006, Περιοδικό Φροντίδα για το Διαβήτη (Diabetes Care)).

Επιπροσθέτως, υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν πως η φυτοφαγική διατροφή συμβάλλει στην απώλεια βάρους και λίπους στην περιοχή της μέσης και στη μείωση της περιφέρειας. Ο Μπέρναρντ και οι ερευνητές του το φθινόπωρο του 2006 διαπίστωσαν ότι σε μια ομάδα 64 εμμηνοπαυσιακών και παχύσαρκων γυναικών, εκ των οποίων οι μισές ακολούθησαν μια χαμηλοθερμιδική διατροφή και οι άλλες μισές αυστηρώς φυτοφαγική διατροφή, τα αποτελέσματα ήταν υπέρ του δεύτερου γκρούπ.

Οι γυναίκες που ακολούθησαν την φυτοφαγική διατροφή είχαν χαμηλότερο βάρος, μικρότερο ποσοστό λίπους στην κοιλιά αλλά και μικρότερη περιφέρεια μέσης.

Άλλες πρόσφατες έρευνες έχουν συνδέσει την φυτοφαγία με χαμηλότερα ποσοστά εκδήλωσης διαβήτη, καρδιαγγειακών νοσημάτων, υπέρτασης, μερικών μορφών καρκίνου (όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του στομάχου), δυσκοιλιότητας και παχυσαρκίας.

Λόγω χαμηλότερης πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών (αφού η κατανάλωση ζωικών τροφών περιορίζεται) και αλατιού αλλά και χαμηλότερου σωματικού βάρους, οι φυτοφάγοι έχουν χαμηλότερα ποσοστά αρτηριακής πίεσης και κακής χοληστερίνης (LDL).

Τα ποσοστά των φυτοφάγων σε αντιοξειδωτικές ουσίες όπως η βιταμίνη C, τα καροτενοειδή και τα φυτοχημικά είναι υψηλότερα σε σχέση με τους παμφάγους.

Χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού έχουν διαπιστωθεί σε γυναίκες που δεν καταναλώνουν ζωικά προϊόντα καθώς έχουν μικρότερα ποσοστά οιστρογόνων. Η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών από τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του παχέους εντέρου στους φυτοφάγους.

Είναι όμως η φυτοφαγική διατροφή 100% ‘ακίνδυνη’ και ικανή να καλύψει τις ανθρώπινες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά ή χρειάζεται προσοχή σε σχέση με την εφαρμογή της;

Τα ζωικά προϊόντα όπως το κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια αποτελούν καλή πηγή σιδήρου υψηλής βιοδιαθεσιμότητας. Παρόλο που οι φυτοφάγοι καταναλώνουν συνολικά περισσότερο σίδηρο, αυτός προέρεχεται από προϊόντα χαμηλής βιολογικής αξίας (φυτικά προϊόντα).

Η κατανάλωση φυτικών προϊόντων πλούσιων σε σίδηρο, όπως οι φακές, το μπρόκολο, η ρόκα και το σπανάκι μαζί με μια πηγή βιταμίνης C (όπως ένα ποτήρι πορτοκαλάδα) αυξάνει την απορρόφηση του σιδήρου.

Επιπροσθέτως οι φυτοφάγοι κινδυνεύουν από μειωμένη πρόσληψη βιταμίνης Β-12 που παρότι βρίσκεται στα δημητριακά, σε φύκη (όπως η σπιρουλίνα) αλλά και στα λαχανικά δεν είναι τόσο ενεργή όσο στα ζωικά προϊόντα, όπως το κρέας και τα πουλερικά.

Χρήση προϊόντων που περιέχουν συμπληρωματική βιταμίνη Β-12 (όπως ορισμένα δημητριακά) αλλά και πρόσληψη της Β-12 είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις.

Παρότι το ασβέστιο το συναντάμε κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα, οι φυτοφάγοι δεν διατρέχουν κίνδυνο έλλειψης ασβεστίου αν αυξήσουν την κατανάλωση φυτικών τροφών πλούσιων σε ασβέστιο, όπως το μπρόκολο, τα σπαράγγια, το γάλα σόγιας, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ποσοστά ψευδαργύρου στους φυτοφάγους είναι χαμηλότερα σε σχέση με τους παμφάγους. Αυτοί που χρειάζονται συμπληρωματική πρόσληψη ψευδαργύρου είναι οι αυστηρώς φυτοφάγοι, καθώς οι λοιποί φυτοφάγοι καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε ψευδάργυρο όπως το γιαούρτι, το τυρί, το γάλα, τα πουλερικά και τα ψάρια.

Συμπερασματικά, η φυτοφαγική διατροφή μπορεί να αποτελέσει σύμμαχο για την υγεία μας, αρκεί να υπάρχει επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών από ποικιλία τροφίμων, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι τα όσπρια, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί, τα φρούτα αλλά και τα λαχανικά.

Σε ελάχιστες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η πρόσληψη συμπληρωμάτων διατροφής, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι φυτοφάγοι είναι σε θέση να καλύψουν όλες τις διατροφικές τους ανάγκες.