Μαγνήσιο: Το στοιχείο με τις πολλαπλές ιδιότητες

Τα πρώτα κύτταρα που δημιουργήθηκαν στην αρχέγονη θάλασσα που περιέβαλε την Γη πριν δισεκατομμύρια χρόνια ζούσαν σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσαν τα άλατα του Καλίου και του Μαγνησίου. Για να μπορέσουν να επιβιώσουν αναγκάστηκαν να το μιμηθούν όταν δημιουργούσαν το δικό τους ενδοκυτταρικό περιβάλλον.

Οι γεωλογικές μεταβολές που ακολούθησαν και οι ουσίες που εκχύθηκαν από το εσωτερικό της γης με τις συνεχείς εκρήξεις των ηφαιστείων, άλλαξαν προοδευτικά τη σύνθεση της πρωτόγονης θάλασσας με αποτέλεσμα να αυξηθεί βαθμιαία το ποσοστό των αλάτων του Ασβεστίου και του Νατρίου που περιείχε.

Οι πρωτόγονοι οργανισμοί που εξακολουθούσαν να ζουν μέσα στη θάλασσα, για να συνεχίσουν να λειτουργούν σωστά, αναγκάσθηκαν να δημιουργήσουν αντλίες στην κυτταρική τους μεμβράνη, οι οποίες να ελέγχουν και να ρυθμίζουν την μετακίνηση του Καλίου, του Μαγνησίου, του Ασβεστίου και του Νατρίου μέσα και έξω από κύτταρο.

Ακόμα και σήμερα το Μαγνήσιο και το Κάλιο κυριαρχούν μέσα στα κύτταρα του ανθρώπου και συμμετέχουν αποφασιστικά στη ρύθμιση όλων σχεδόν των βασικών λειτουργιών τους. Ειδικά το Μαγνήσιο ευρίσκεται σε ποσοστό που ξεπερνά το 60% μέσα στα ενεργειακά εργοστάσια του κάθε κυττάρου ( τα μιτοχόνδρια ) και σε μεγάλο βαθμό η παραγωγή ενέργειας των κυττάρων μας εξαρτάται από αυτό.

Το σώμα μας περιέχει περίπου 25 γραμμάρια Μαγνησίου, τα 2/3 των οποίων βρίσκονται αποθηκευμένα στα οστά και το 1/3 στους άλλους ιστούς. Αν και το Μαγνήσιο δεν αποτελεί στοιχείο της βασικής δομής του κρυστάλλου των οστών φαίνεται ότι συνδέεται επιφανειακά με αυτόν.

Μόνον το 1% του Μαγνησίου του οργανισμού κυκλοφορεί στο αίμα και γι αυτό για πολλούς ειδικούς η μέτρηση του Μαγνησίου του αίματος δεν είναι ακριβής δείκτης για την αξιολόγηση των πραγματικών επιπέδων του στον οργανισμό. Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν α) ότι το 6,9% των ‘υγειών’ ατόμων που υποβλήθηκαν σε εξέταση αίματος ρουτίνας παρουσίαζαν χαμηλό Μαγνήσιο στο αίμα τους ( υπομαγνησιαιμία ) και β) ότι μόνον 1 στις 10 φορές η υπομαγνησιαιμία ανευρέθη μετά από ιατρική εντολή, στις υπόλοιπες 9 ανευρέθη τυχαία.

Οι μελέτες αυτές απέδειξαν ότι η έλλειψη Μαγνησίου είναι ιδιαίτερα συχνή κατάσταση και μπορεί να προκαλεί συμπτώματα τέτοια που ο συνήθης ιατρός δεν τα θεωρεί σημαντικά. Ασθενείς που παρουσιάζουν συχνότερα έλλειψη Μαγνησίου είναι αυτοί που πάσχουν από καρδιαγγειακές νόσους, Διαβήτη και Υπέρταση.

Το Μαγνήσιο σε φυσιολογικές συνθήκες το λαμβάνουμε με τις τροφές. Η απορρόφηση από το έντερο εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες και γι αυτό παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση, από 30 έως 70%. Χαρακτηριστικό είναι ότι η απορρόφηση αυξάνεται όσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει το άτομο για Μαγνήσιο.

Δεν φαίνεται ότι η απορρόφηση του Μαγνησίου εξαρτάται από κάποια ορμόνη, παρόλο που η ανεπάρκεια της βιταμίνης D συνδυάζεται, μερικές φορές, με μείωση της απορρόφησης του. Μείωση της απορρόφησης Μαγνησίου παρατηρείται όσο αυξάνεται η ηλικία.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι η πρόσληψη φαρμάκων που περιέχουν Σίδηρο, για αναιμία, μαζί με φάρμακα που περιέχουν Μαγνήσιο εμποδίζει την απορρόφηση από το έντερο και του Σιδήρου και του Μαγνησίου, γι αυτό και πρέπει τα δύο αυτά στοιχεία να λαμβάνονται με διαφορά 3 με 4 ώρών το ένα από το άλλο.

Το ίδιο συμβαίνει και όταν λαμβάνονται αντιβιοτικά όπως οι τετρακυκλίνες.

Το σώμα μας αποβάλλει το παραπάνω Μαγνήσιο από τα νεφρά (περίπου 100 mg την ημέρα). Ατομα με φυσιολογικά νεφρά είναι πολύ δύσκολο να πάθουν υπερμαγνησιαιμία, δηλαδή να παρουσιάσουν συμπτώματα από υπερβολική χορήγηση Μαγνησίου στον οργανισμό τους.

Η αύξηση της ποσότητας του Μαγνησίου στο αίμα μας μπορεί να γίνει μετά από κατάχρηση αντιοξίνων φαρμάκων που λαμβάνουμε για την υπερχλωρυδρία του στομάχου ή μετά από κατάχρηση καθαρτικών. Αντίθετα η χορήγηση διουρητικών φαρμάκων για την θεραπεία της υπέρτασης, προκαλεί υπερβολική αποβολή Μαγνησίου από τα νεφρά και μπορεί να εμφανισθεί υπομαγνησιαιμία.

Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία φαίνεται ότι σε μεγάλη έλλειψη Μαγνησίου στον οργανισμό ενεργοποιείται η Παραθορμόνη ( η ορμόνη που ελέγχει και το Ασβέστιο του αίματος ) και αφενός εμποδίζει την αποβολή του Μαγνησίου από τα νεφρά αφ’ ετέρου το αποδεσμεύει από τα οστά διατηρώντας έτσι τα επίπεδά του στο αίμα σταθερά.

Η πρόσληψη του Μαγνησίου γίνεται από τις τροφές. Οι καθημερινές ανάγκες ενός ενήλικα κυμαίνονται περί τα 300 mg Μαγνησίου την ημέρα, τα οποία τα παίρνει συνήθως με μια ισορροπημένη δίαιτα. Ολες σχεδόν οι τροφές περιέχουν Μαγνήσιο άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο.

Οι ηλιόσποροι, ο σολωμός και τα πράσινα λαχανικά περιέχουν το περισσότερο, ενώ το κρέας περιέχει ελάχιστο. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι το Μαγνήσιο αποτελεί το κεντρικό στοιχείο για τη δημιουργία της χλωροφύλλης των φυτών, άρα το πράσινα φυτά περιέχουν το περισσότερο.

Παρόλα αυτά, όπως είπαμε και προηγούμενα, η έλλειψη Μαγνησίου είναι μια αρκετά συνηθισμένη κατάσταση σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού και τα αίτιά της είναι πολλά και διάφορα. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας και η όξινη βροχή επιδρούν αρνητικά στην φυσιολογική ανάπτυξη των φυτών.

Ο άνθρωπος για να λύσει το πρόβλημα χρησιμοποιεί λιπάσματα τα οποία όμως περιέχουν ελάχιστο Μαγνήσιο. Ετσι και τα σύγχρονα γεωργικά προιόντα περιέχουν μικρά ποσά Μαγνησίου. Η χρήση συντηρητικών στα τρόφιμα όπως και η διατροφή σχεδόν αποκλειστικά με ερυθρό κρέας μειώνουν την αναγκαία καθημερινή ποσότητα Μαγνησίου.

Εξαντλητικές δίαιτες για αδυνάτισμα, διάφορες παθήσεις του εντέρου, ιδιαίτερα αυτές που συνδυάζονται με διάρροιες και η μεγάλη ηλικία (μείωση της απορρόφησης), επηρεάζουν αρνητικά τα επίπεδα του Μαγνησίου στον οργανισμό. Το αλκοόλ, τα διουρητικά, η Διγιτοξίνη που δίδεται στην καρδιακή ανεπάρκεια και ο Διαβήτης μειώνουν τα επίπεδα του Μαγνησίου στον οργανισμό αυξάνοντας την αποβολή του από τα νεφρά.

Τέλος η έντονη σωματική κόπωση (αθλητές), το ψυχικό stress, η εγκυμοσύνη, η γαλουχία κά αυξάνουν τόσο πολύ τις ανάγκες του ατόμου για Μαγνήσιο, ώστε η καθημερινή διατροφή να μην μπορεί να τις καλύψει.

Όλες οι παραπάνω καταστάσεις οδηγώντας σε ανεπάρκεια Μαγνησίου τον οργανισμό, προκαλούν προοδευτικά την εκδήλωση διαφόρων συμπτωμάτων όπως: α) μυικές κράμπες στις γάμπες και αλλού, β) καρδιακές έκτακτες συστολές και ταχυκαρδία, γ) αγγειοσυστολή και αύξηση της πίεσης, δ) αύξηση της δραστηριότητας του νευρικού συστήματος και αισθητικές διαταραχές στα άκρα όπως μουδιάσματα και καψίματα κα.

Τα συμπτώματα αυτά επιδεινώνονται όσο η ανεπάρκεια του Μαγνησίου στον οργανισμό μεγαλώνει και μπορεί να οδηγήσουν σε ιδιαίτερα σοβαρές καταστάσεις. Η ερμηνεία των παραπάνω συμπτωμάτων δεν είναι εύκολη και μελετάται ακόμη, αλλά σε γενικό πλαίσιο μπορεί να πεί κανείς ότι το Μαγνήσιο βοηθά το νευρικό και το μυικό σύστημα να ηρεμήσει και να επανέλθει σε φυσιολογική κατάσταση.

Σε περιπτώσεις έλλειψης Μαγνησίου το νευρομυικό σύστημα διεγείρεται υπερβολικά και προκαλεί τα παραπάνω συμπτώματα. Θα πρέπει να τονισθεί ότι πολλές φορές η ανεπάρκεια Μαγνησίου συνδυάζεται και με έλλειψη Ασβεστίου και Καλίου στον οργανισμό, οπότε και το πρόβλημα γίνεται πιο περίπλοκο και η λύση του είναι δυσκολότερη.

Πλην όμως των παραπάνω καταστάσεων το Μαγνήσιο έχει συνδυασθεί και με άλλες παθήσεις:

Μαγνήσιο και Οστεοπόρωση.

Πρόσφατα στο περιοδικό της Αμερικάνικης Γεροντολογικής Εταιρείας δημοσιεύθηκε άρθρο όπου οι συγγραφείς κατόρθωσαν να αποδείξουν ότι το Μαγνήσιο σε ηλικιωμένους, άνδρες και γυναίκες, βοηθά στην αύξηση της οστικής μάζας και σε βελτίωση της αντοχής των οστών.

Η μελέτη αυτή είναι η τελευταία μιας σειράς παρομοίων μελετών που κατέληγαν στο ίδιο περίπου συμπέρασμα. Κατά την άποψη των συγγραφέων το Μαγνήσιο βοηθά τα οστά πιθανόν όσο και το Ασβέστιο.

Μαγνήσιο και Ημικρανίες

Μελέτες που έγιναν σε ασθενείς με ημικρανίες απέδειξαν ότι το επίπεδο του Μαγνησίου στο αίμα τους και στα ερυθρά τους αιμοσφαίρια ήταν χαμηλότερο από το φυσιολογικό. Στηριζόμενοι σε αυτά τα ευρήματα πολλοί άλλοι ερευνητές χορήγησαν συστηματικά Μαγνήσιο και κατόρθωσαν να μειώσουν την ένταση και τη διάρκεια των κρίσεων ημικρανίας.

Μαγνήσιο και Stress

Ήταν γνωστό από παλαιότερα πειράματα ότι το Μαγνήσιο συμμετέχει στη δόμηση περισσοτέρων από 350 βασικών ενζύμων για τον οργανισμό μας. Σχετικά πρόσφατα αποδείχθηκε ότι σε άτομα που εργάζονται κάτω από δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες (έντονος θόρυβος) ή μετά από έντονη πνευματική κόπωση το Μαγνήσιο του οργανισμού τους μειώνεται επειδή αυξάνεται η αποβολή του από τα νεφρά στα ούρα.

Πράγματι σε αυτά τα άτομα, μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής που περιείχαν Μαγνήσιο βοήθησε σημαντικά την επαναφορά των επιπέδων του στο φυσιολογικό και την θεραπεία των όποιων συμπτωμάτων.

Μαγνήσιο και καρδιακές ταχυαρρυθμίες

Το πρόβλημα των ταχυαρρυθμιών είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο. Στις ΗΠΑ πιστεύεται ότι πάσχουν περισσότερα από 2 εκατομμύρια άτομα ιδιαίτερα άνδρες. Συνήθως οι ταχυαρρυθμίες συνδυάζονται με Υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια αλλά είναι και ιδιαίτερα συνηθισμένες και μετά καρδιακό bypass.

Τα αίτια δεν είναι γνωστά αλλά πιστεύεται ότι σε αυτές τις καταστάσεις υπάρχει μια υπερδιέγερση του καρδιακού μυ είτε από αυτή καθεαυτή την καρδιακή πάθηση ( εγχείρηση bypass), είτε από μια νευροορμόνη, την Αγγειοτενσίνη ΙΙ, που υπερπαράγεται στην Υπέρταση και διεγείρει ταυτόχρονα και τον καρδιακό μυ.

Η υπερδιέγερση αυτή εκφράζεται τοπικά με αύξηση του ηλεκτρικού φορτίου του καρδιακού μυός (αύξηση των δυναμικών επανεισόδου).

Τόσο το Ασβέστιο όσο και το Κάλιο του οργανισμού συμμετέχουν σε αυτή την διαδικασία και γι αυτό η μείωση του Καλίου του οργανισμού σε εκτακτοσυστολική αρρυθμία, συνυπάρχει πάρα πολλές φορές με την μείωση του Μαγνησίου. Νευροφυσιολογικές μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση Μαγνησίου έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των ηλεκτρικών φορτίων και της διέγερσης του καρδιακού μυός.

Δυστυχώς επειδή το Μαγνήσιο του αίματος αποτελεί μόνο το 1% του Μαγνησίου του οργανισμού τις περισσότερες φορές σε ταχυαρρυθμίες παρόλο που φαίνεται ότι κυμαίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα, μέσα στα καρδιακά κύτταρα είναι παθολογικά χαμηλό.

Τα ευρήματα από πολλές μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δείχνουν ότι το Μαγνήσιο έχει αντιαρρυθμικές δυνατότητες και καλό θα ήταν να δοκιμάζεται σε περιπτώσεις ταχυαρρυθμιών μια και οι δόσεις του, όταν χορηγείται σαν προληπτική θεραπεία, δεν παρουσιάζουν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Μαγνήσιο και Άσθμα

Το Μαγνήσιο έχει βρεθεί ότι αναστέλλει την σύσπαση των λείων μυικών ινών, μειώνει έκκριση Ισταμίνης από τα Μαστοκύτταρα και αναστέλλει την έκκριση Ακετυλχολίνης, επομένως αποτελεί χρήσιμο φάρμακο σε ασθενείς με βρογχική σύσπαση από Ασθμα.

Πράγματι μελέτες που έγιναν έδειξαν ότι μπορεί να βοηθήσει σε άτομα ανθεκτικά στην κλασική θεραπεία με β-αγωνιστές, αντιχολινεργικά και κορτικοστεροειδή.

Μαγνήσιο και Καρδιακό Bypass

Παρά την εντυπωσιακή βελτίωση των χειρουργικών μεθόδων για το καρδιακό bypass η θνησιμότητα 1 χρόνο μετά την επέμβαση κυμαίνεται από 3-20 % και εξαρτάται από την προεγχειρητική κατάσταση του ασθενούς και την ηλικία. Από την άλλη πλευρά, η θετική επίδραση του Μαγνησίου στον τόνο των αγγείων, οι αντιαρρυθμικές δυνατότητές του και θετική δράση του σε περιπτώσεις εμφραγμάτων έχουν ήδη περιγραφεί.

Πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη έδειξε ότι σε 1000 περίπου άτομα που υπέστησαν καρδιακό bypass, αυτά που είχαν φυσιολογικό Μαγνήσιο στο αίμα τους παρουσίασαν 3% λιγότερα μετεγχειρητικά προβλήματα από αυτά με μειωμένο Μαγνήσιο στο αίμα τους.

Οι συγγραφείς καταλήγουν ότι αυτή όπως και άλλες με παρόμοια αποτελέσματα μελέτες δείχνουν ότι το Μαγνήσιο έχει κάποια θετική επίδραση στη συγκεκριμένη χειρουργική επέμβαση και ότι τα ευρήματα αυτά δικαιολογούν την έναρξη μελλοντικών πιο ειδικών μελετών.

Μαγνήσιο και κράμπες των κάτω άκρων

Δυσλειτουργία των μυών, όπως είναι οι μυικές κράμπες, μπορεί να προκύψει από πολλά αίτια, τα συχνότερα είναι η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια των κάτω άκρων και η μείωση του Μαγνησίου στο οργανισμό. Αρκετές μελέτες έδειξαν σε περιπτώσεις υπομαγνησιαιμίας οι κράμπες στα κάτω άκρα είναι ιδιαίτερα συχνές.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η χορήγηση από του στόματος Μαγνησίου έχει σαν αποτέλεσμα την δραστική, γρήγορη και εντυπωσιακή βελτίωση των πασχόντων.

Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν εργασίες που δείχνουν ότι το Μαγνήσιο βοηθά ακόμη στον έλεγχο της Υπέρτασης, στη Δυσμηνόρροια, στη μείωση των καρκίνων του εντέρου και αλλού.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η γρήγορη ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας για το Μαγνήσιο που μόλις επιχειρήσαμε, οδηγεί στα εξής συμπεράσματα :

• Το Μαγνήσιο είναι ένα απαραίτητο στοιχείο στον οργανισμό του ανθρώπου.
• Η ανεπάρκεια Μαγνησίου στον ανθρώπινο οργανισμό είναι αρκετά συχνή και οφείλεται σε πολλά αίτια.
• Η εξέταση του Μαγνησίου στο αίμα δεν είναι πάντα ο καλύτερος δείκτης της επάρκειας του στον οργανισμό αλλά είναι ο πιο απλός.
• Η έλλειψη Μαγνησίου εκφράζεται με πληθώρα συμπτωμάτων απ όλα σχεδόν τα όργανα.

Πολλές μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση μόνο Μαγνησίου από του στόματος δεν μπορεί να θεραπεύσει πολλές από τις σοβαρές παθήσεις που προαναφέραμε, αλλά και η χορήγηση μόνον της κλασικής θεραπείας χωρίς να συνδυάζεται, όπου απαιτείται, με Μαγνήσιο δεν βοηθά πολλούς ασθενείς να απαλλαγούν από τα συμπτώματά τους.