Πόσο σελήνιο χρειάζομαι;

Το σελήνιο είναι ένα βασικό ιχνοστοιχείο για τον άνθρωπο. Είναι το χημικό στοιχείο με χημικό σύμβολο «Se» και ατομικό αριθμό 34. Το σελήνιο είναι ένα ιχνοστοιχείο που υπάρχει φυσικά σε πολλά τρόφιμα, προστίθενται σε άλλα, και είναι διαθέσιμο ως συμπλήρωμα διατροφής. Το σελήνιο, είναι ένα συστατικό σε περισσότερες από δύο δωδεκάδες σελινοπρωτεΐνης που παίζουν κρίσιμους ρόλους στην αναπαραγωγή, στις ορμόνες του θυρεοειδούς, στο μεταβολισμό, στη σύνθεση του DNA και στην προστασία από οξειδωτική βλάβη και μόλυνση. Το σελήνιο υπάρχει σε δύο μορφές: ανόργανο και οργανικό. Και οι δύο μορφές μπορούν να είναι καλές διατροφικές πηγές σεληνίου.

Πόσο σελήνιο χρειάζεται;

Στον πίνακα δίνονται οι ανάγκες μας σε σλήνιο, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και την περίοδο της ζωής μας.

*Adequate Intake (AI)

Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες του;

Το σελήνιο πραγματοποιεί τις κύριες λειτουργίες του ως μέρος του ενζύμου υπεροξειδάση της γλουταθειόνης, ενός αντιοξειδωτικού ενζύμου που προσφέρει προστασία από την επιβλαβή οξειδωτική δράση των ελεύθερων ριζών. Επίσης, είναι σημαντικό για τη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του ήπατος, για την αντιοξειδωτική προστασία όλων των κυττάρων του σώματος, τη διατήρηση της υγείας της καρδιάς, την καταστολή των βλαβερών επιδράσεων των βαρέων μετάλλων όπως του αρσενικού, του καδμίου, του υδραργύρου και του μολύβδου,την παραγωγή των ευεργετικών αντιφλεγμονωδών προσταγλανδινών και την παραγωγή της ορμόνης θυροξίνης.

Διατροφικές πηγές

Τα θαλασσινά και και τα όργανα είναι οι πλουσιότερες πηγές σεληνίου. Άλλες πηγές περιλαμβάνουν τα κρέατα, τα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η ποσότητα σεληνίου στο πόσιμο νερό δεν είναι διατροφικά σημαντική στις περισσότερες γεωγραφικές περιοχές. Οι κύριες διατροφικές πηγές σεληνίου στην συνήθη διατροφή μας είναι το ψωμί, τα δημητριακά, το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα αυγά. 

Η ποσότητα του σεληνίου στα φυτά που αποτελούν διατροφική πηγή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποσότητα του σεληνίου στο έδαφος καθώς και από διάφορους άλλους παράγοντες, όπως το ρΗ του εδάφους, το ποσό της οργανικής ύλης στο έδαφος. Ως αποτέλεσμα, οι συγκεντρώσεις σεληνίου σε φυτικά τρόφιμα ποικίλλουν ευρέως από τη γεωγραφική θέση. Το ευρωπαϊκό έδαφος είναι σχετικά φτωχό σε σελήνιο.

Η περιεκτικότητα σε σελήνιο του εδάφους επηρεάζει τις ποσότητες σεληνίου στα φυτά που αποτελούν και τροφή για τα ζώα, έτσι ώστε οι ποσότητες σεληνίου σε ζωικά προϊόντα να διαφέρουν επίσης. Ωστόσο, η συγκέντρωση σεληνίου στο έδαφος έχει μικρότερη επίδραση στα επίπεδα σεληνίου σε ζωικά προϊόντα σε σχέση με τα φυτικά τρόφιμα, επειδή τα ζώα διατηρούν προβλέψιμες συγκεντρώσεις σεληνίου, μέσω ομοιοστατικών μηχανισμών.

Πολύ καλές πηγές σεληνίου αποτελούν τα καρύδια (κυρίως τα καρύδια Βραζιλίας-brazilian nuts), τα ψάρια, τα θαλασσινά, τα εντόσθια (νεφρά και συκώτι) και το κρέας. Ειδικότερα, αν και τα καρύδια Βραζιλίας περιέχουν πολύ υψηλές ποσότητες σεληνίου (68-91 mcg ανά καρύδι), μπορεί να προκαλέσουν τοξικότητα του σεληνίου, αν καταναλώνονται τακτικά.

Τι παθήσεις δημιουργεί η έλλειψή του;

Η ανεπάρκεια σεληνίου προκαλεί βιοχημικές αλλαγές που μπορεί να προδιαθέσουν τους ανθρώπους στο να βιώνουν πρόσθετες πιέσεις για την ανάπτυξη ορισμένων ασθενειών. Για παράδειγμα, η έλλειψη σεληνίου σε συνδυασμό με ένα δεύτερο στρες (ενδεχομένως μια ιογενή λοίμωξη), οδηγεί σε ασθένεια Keshan, μια μορφή καρδιομυοπάθειας που εμφανίζεται σε μέρη της Κίνας. Η μείωση της παραγωγής σελήνιο - πρωτεΐνων επηρεάζει την επιδιόρθωση του DNA, μειώνει τις ανοσολογικές και αντιφλεγμονώδεις αντιδράσεις του οργανισμού και συνδέεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε ασθένειες, όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες.

Η ανεπάρκεια σεληνίου συνδέεται επίσης με την ανδρική υπογονιμότητα και στη νόσο Kashin-Beck, ένα είδος οστεοαρθρίτιδας που εμφανίζεται σε ορισμένες περιοχές χαμηλού σελήνιου όπως στην Κίνα, στο Θιβέτ και στη Σιβηρία. Η έλλειψη σεληνίου μπορεί να επιδεινώνει την έλλειψη ιωδίου, αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο της κρετινισμού σε βρέφη. Αντίθετα, η πρόσληψη του σεληνίου στη Βόρεια Ευρώπη έχει γενικά μειωθεί αρκετά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της μεγαλύτερης κατανάλωσης εισαγόμενων σιτηρών που περιέχουν μέχρι και 50 φορές περισσότερο σελήνιο.

Σελήνιο και καρκίνος

Λόγω των αποτελεσμάτων του στην επισκευή του DNA, την απόπτωση, και το ενδοκρινολογικό και το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς και άλλους μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της αντιοξειδωτικής του ιδιότητας, το σελήνιο θα μπορούσε να διαδραματίσει ένα ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Ο ρόλος του σεληνίου στην ανάπτυξη του καρκίνου έχει μελετηθεί εκτενώς και αν και υπάρχουν ενδείξεις για το ότι τα τρόφιμα που περιέχουν σελήνιο προστατεύουν τον άνθρωπο από τον κίνδυνο ανάπτυξης μορφών καρκίνου, δεν είναι ακόμα απόλυτα αποδεδειγμένο. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει μια αντίστροφη σχέση μεταξύ της κατάστασης του σεληνίου και τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη, των πνευμόνων, της ουροδόχου κύστης, του δέρματος, του οισοφάγου, και γαστρικών καρκίνων.

Καρδιαγγειακές ασθένειες

Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν εξετάσει κατά πόσον τα συμπληρώματα σεληνίου μειώνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα συμπληρώματα μείωνουντα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης στο πλάσμα και της υψηλής πυκνότητας-λιποπρωτεΐνης (HDL) χοληστερόλης στο. Την ίδια στιγμή άλλες μελέτες έχουν παράσχει αποδεικτικά στοιχεία ότι η χρήση συμπληρώματος σεληνίου (200 mcg / ημέρα) ή συμπληρωμάτων με ένα πολυβιταμινούχο / ιχνοστοιχεία, που περιέχει σελήνιο (100 mcg / ημέρα) δεν μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου ή καρδιακού θανάτου [48-50]. Τα μέχρι σήμερα στοιχεία δεν υποστηρίζουν τη χρήση συμπληρωμάτων σεληνίου για την πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, ιδιαίτερα σε υγιή άτομα που λαμβάνουν ήδη επαρκή σεληνίου από το φαγητό.
Ασφαλή όρια πρόσληψης σεληνίου

Στην Ευρώπη, έχει οριστεί ανώτατο ασφαλές όριο για την πρόσληψη σεληνίου στα 300 μg ημερησίως, για τους ενήλικες.Το όριο αυτό σταδιακά ελαττώνεται στα 60 μg ημερησίως, όσο αφορά την πρόσληψη του από τα παιδιά ηλικίας 1-3 χρονών.

Ποιες καταστάσεις συνδέονται με αυξημένο σελήνιο;

Χρονίως υψηλές προσλήψεις των οργανικών και ανόργανων μορφών σεληνίου έχουν παρόμοια αποτελέσματα. Πρόωρος δείκτες της υπερβολικής πρόσληψης σεληνίου είναι μια μυρωδιά σκόρδου στην αναπνοή και μια μεταλλική γεύση στο στόμα. Τα πιο κοινά κλινικά συμπτώματα χρονίως υψηλών επιπέδων πρόσληψης σεληνίου είναι η απώλεια των μαλλιών και των νυχιών ή η ευθραυστότητά τους.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν αλλοιώσεις του δέρματος και του νευρικού συστήματος, ναυτία, διάρροια, δερματικά εξανθήματα, στίγματα δόντια, κόπωση, ευερεθιστότητα, και ανωμαλίες του νευρικού συστήματος. Η οξεία τοξικότητα του σεληνίου μπορεί να προκαλέσει σοβαρές γαστρεντερικές και νευρολογικές παθήσεις, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσφορίας, έμφραγμα του μυοκαρδίου, απώλεια μαλλιών, μυϊκή ευαισθησία, τρέμουλο, ζαλάδα, έξαψη, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια, και, σε σπάνιες περιπτώσεις, θάνατο.