Επαναστατική θεραπεία για την κυστική ίνωση

Σε αποκλειστική συνέντευξη που έδωσε ο Επίτιμος Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Κυστικής Ίνωσης (HCFA) και βραβευμένος Patient advocate 2019 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Κυστικής Ίνωσης, Δημήτρης Κοντοπίδης, στην Ανθή Αγγελοπούλου, εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει με τη νέα "επαναστατική" όπως τη χαρακτηρίζουν, θεραπεία που υπόσχεται μια καλύτερη ζωή σε ασθενείς με κυστική ίνωση.

Κύριε Κοντοπίδη έχει ξεκινήσει μια παραφιλολογία αναφορικά με έναν νέο συνδυασμό φαρμάκων που όπως αναφέρεται θα φέρει την επανάσταση στην αντιμετώπιση της κυστικής ίνωσης. Θα θέλατε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς συμβαίνει;

Τον προηγούμενο μήνα κατατέθηκε για έγκριση ο νέος καινοτόμος συνδυασμός φαρμάκου VX-445 (Elexacaftor), Tezacaftor και Ivacaftor με την μορφή της fast track διαδικασίας στον FDA και όντως, αναμένεται να φέρει την επανάσταση στην μέχρι τώρα αντιμετώπιση της νόσου, ενώ αξίζει να πω, ότι η θεραπεία αυτή αφορά την πλειοψηφία των ασθενών. Στα θεαματικά αποτελέσματα της χρήσης του φαρμάκου περιλαμβάνονται η αύξηση της αναπνευστικής λειτουργίας μέχρι και 20% στο δείκτη FEV1%, η εξαφάνιση όλων των στελεχών ψευδομονάδας, η εξαφάνιση του βήχα και των πτυέλων, η αύξηση σωματικού βάρους και στην ουσία η εξάλειψη των συμπτωμάτων της νόσου από τους πρώτους κιόλας μήνες. Παρατηρήθηκε ήδη, σε Έλληνα ασθενή μας, που συμμετέχει στην κλινική μελέτη του νέου φαρμάκου. Οφείλω να πω, ότι η μέρα που περιμέναμε επί χρόνια όλοι εμείς οι ασθενείς με κυστική ίνωση έχει φτάσει και το μόνο που μένει είναι η υποστήριξη του νέου υπουργού Υγείας, ώστε να έχουμε άμεση πρόσβαση στη θεραπεία αυτή και στην Ελλάδα. Να σημειώσω εδώ, ότι ο λόγος που βιαζόμαστε είναι γιατί, οι ασθενείς με αναπνευστική ανεπάρκεια έχουν κατά μ.ο. 2 έτη ζωής και η συγκεκριμένη θεραπεία είναι και η μοναδική λύση σωτηρίας τους, ενώ με έγκαιρη και επιτυχή διαπραγμάτευση τιμής μπορούμε να εξασφαλίσουμε ίσως και την χαμηλότερη τιμή στην Ευρώπη!

Eξηγήστε μας τι ακριβώς είναι η κυστική ίνωση;

Η κυστική ίνωση ως πιο η συχνή, από τις σπάνιες, κληρονομική νόσος έχει εξαιρετικά χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι παχύρρευστη βλέννα εμποδίζει τη σωστή λειτουργία διαφόρων οργάνων (πάγκρεας, πνεύμονες, κ.λπ.) με σταδιακή καταστροφή τους ή μόνιμη δυσλειτουργία τους, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών καταλήγουν από αναπνευστική ανεπάρκεια, καθώς καταστρέφονται ολοκληρωτικά οι πνεύμονες.

Μέχρι πρόσφατα όλα τα φάρμακα που παίρνουμε στόχευαν στα συμπτώματα της νόσου, με κύριο μας "όπλο’" τα αντιβιοτικά. Προσπαθούμε είτε με καθημερινή εισπνεόμενη χρήση, είτε με τακτικές ενδοφλέβιες θεραπείες να μειώσουμε τις λοιμώξεις αλλά και τις αποικίες διαφόρων μικροβίων που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα (όπως ψευδομονάδα) προσπαθώντας να καθυστερήσουμε όσο μπορούμε την αναπόφευκτη καταστροφή του πνεύμονα. Φυσικά και η καθημερινότητα των ασθενών, με χαμηλό σωματικό βάρος, συνεχείς λοιμώξεις, πολυήμερες ενδοφλέβιες θεραπείες, τους εμποδίζει να έχουν μια ικανοποιητική ποιότητα ζωής, ενώ η πλειοψηφία των ασθενών (όσων έχουν προσβληθεί από ψευδομονάδα) έχουν 80% αναπηρία εφόρου ζωής, ακριβώς γιατί έχουν σοβαρά προβλήματα λειτουργικότητας. Ταυτόχρονα το μεγάλο πρόβλημα με την λήψη αντιβιοτικών, πέρα από τις βλάβες που προκαλεί η μακροχρόνια λήψη τους, είναι η σταδιακή πολυανθεκτικότητα που αποκτά ο ασθενής "αχρηστεύοντας" την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών και επιταχύνοντας την επιβάρυνση της υγείας του ασθενή με μοιραία αποτελέσματα.

Πότε ξεκίνησε επί της ουσίας, αυτό που αποκαλείται "επανάσταση" στην αντιμετώπιση της νόσου;

Το 2012 όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην ιστορία της κυστικής ίνωσης, ένα φάρμακo το οποίο στόχευε στα αίτια της νόσου και όχι στα συμπτώματα. Η ουσία Ivacaftor επιδρά στη λειτουργία του ίδιου του κυττάρου, διορθώνοντας την ελαττωματική πρωτεΐνη του ασθενή – CFTR protein (καταφέρνοντας να λειτουργεί κανονικά).

Η επανάσταση λοιπόν είναι ότι για πρώτη φόρα ένα χάπι μπορεί και "σταματά" ουσιαστικά τα συμπτώματα της νόσου και συνεπώς την καταστροφή των διαφόρων οργάνων και κυρίως του πνεύμονα. Αρχίζουν και μειώνονται οι λοιμώξεις, ο βήχας, ο ασθενής αρχίζει και ανακτά σωματικό βάρος (καθώς λειτουργεί καλύτερα το πάγκρεας) και βελτιώνεται η αναπνευστική λειτουργία του ασθενούς 15% κατά μέσο όρο στον δείκτη FEV1%. Πλέον αντί να βομβαρδίζουμε τα συμπτώματα με αντιβιοτικά, με ένα χάπι "χτυπάμε" την ίδια την αιτία της νόσου.

Η πρόκληση των μεταλλάξεων όμως υφίσταται και πως αντιμετωπίζεται όλο αυτό;

Δυστυχώς η κυστική ίνωση ως γονιδιακή νόσος υπολογίζεται ότι έχει περισσότερες από 1.700 μεταλλάξεις και, το συγκεκριμένο φάρμακο  είναι αποτελεσματικό μόνο για ένα πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών (4-5%). Έτσι λοιπόν το 2015 κυκλοφόρησε ένας νέος συνδυασμός φαρμάκου, συνδυασμός 2 φαρμάκων, του Ivacaftor  και του Lumacaftor, δηλαδή προστέθηκε μια δραστική ουσία στο αρχικό φάρμακο με στόχο να μπορεί να βοηθήσει περισσότερους ασθενείς (ομοζυγώτες ασθενείς με μετάλλαξη DF508).

Δεδομένου όμως, ότι η κάθε μετάλλαξη συμπεριφέρεται διαφορετικά, δεν έχει τα ίδια θεαματικά αποτελέσματα του vacaftor", όπου για παράδειγμα κατά μ.ο. η βελτίωση της FEV1% είναι 5%. Δεν παύει όμως να έχει καθοριστική θετική επίδραση στο σύνολο της κλινικής εικόνας ασθενών, με τη μείωση λοιμώξεων, βήχα και ενδοφλέβιων νοσηλειών, βελτιώνοντας θεαματικά και με μοναδικό τρόπο την ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής τους. Χαρακτηριστικό των θεαματικών αποτελεσμάτων της θεραπείας είναι ότι μπορεί να αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής των ασθενών με Κ.Ι. κατά 17 έτη αν η θεραπεία ξεκινήσει έγκαιρα, από 6 ετών σύμφωνα με μελέτη που έγινε.

Οι ευχάριστες εξελίξεις όμως δεν σταμάτησαν εκεί και πέρσι, (2018) εγκρίθηκε η κυκλοφορία ενός νέου συνδυασμού φαρμάκων (tezacaftor+ivacaftor)  o οποίος αφορά ακόμη περισσότερες μεταλλάξεις με εξίσου θεαματικά αποτελέσματα.

Η μεγάλη όμως έκπληξη είναι ο νέος τριπλός συνδυασμός καινοτόμου φαρμάκου VX-445 (Elexacaftor, Tezacaftor και Ivacaftor), που αποτελεί τον 4ο συνδυασμό φαρμάκου στην σειρά και αναμένεται η έγκρισή του τους επόμενους μήνες. Η μεγάλη σημασία του είναι αφενός η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τους προηγούμενους συνδυασμούς φαρμάκων με πιθανότερο να αντικαταστήσει σταδιακά τους προηγούμενους συνδυασμούς φαρμάκων, αφετέρου ότι αφορά την πλειοψηφία των ασθενών με κυστική ίνωση (ετεροζυγώτες της μετάλλαξης DF508).

Και φτάνουμε στο τώρα. Έχετε όπως λέτε την ενημέρωση ότι η νέα αυτή συνδυαστική θεραπεία είναι ελπιδοφόρα για τους ασθενείς. Η αγωνία σας και η έκκλησή σας στη νέα ηγεσία του υπουργείου Υγείας σε τι αφορά;

Ως Σύλλογος από την πρώτη μας συνάντηση με τον υπουργό Υγείας αναφέραμε ως πρώτη προτεραιότητα, την ανάγκη απρόσκοπτης πρόσβασης των ασθενών μας σε αυτές τις καινοτόμες θεραπείες. Έχουμε μελετήσει τις συνθήκες που επικρατούν στην Ευρώπη και θεωρούμε ότι είναι η κατάλληλη συγκυρία για την έναρξη διαπραγμάτευσης τιμής των συγκεκριμένων φαρμάκων (CFTR Modulators) και στην χώρα μας. Γι’ αυτό το λόγο έχουμε αποστείλει ήδη επιστολή ζητώντας από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (Υπουργείο Υγείας, ΕΟΦ, ΕΟΠΥΥ, ΙΦΕΤ, φαρμακευτική εταιρεία) να ξεκινήσουν τις διαδικασίες διαπραγμάτευσης τιμής των καινοτόμων φαρμάκων με την συμμετοχή μας. Η επιτυχής διαπραγμάτευση τιμής για τους συνδυασμούς φαρμάκων που ήδη έχουμε πρόσβαση στην Ελλάδα μέσω ΙΦΕΤ, θα μπορεί να γίνεται πλέον μέσω ΕΟΠΥΥ, απαλλάσσοντας μας από τις μέχρι τώρα καθυστερήσεις στην προμήθεια των φαρμάκων και τις συνέπειες της συνεχούς διακοπής της θεραπείας. Μία έγκαιρη επιτυχής διαπραγμάτευση, μπορεί να εξασφαλίσει οικονομικότερη τιμή για την χώρα μας για όλους τους συνδυασμούς. Επιπροσθέτως μέσω "portfolio agreement" η χώρα μας μπορεί να εξασφαλίσει την καλύτερη τιμή στην Ευρώπη και για τον νέο τριπλό συνδυασμό φαρμάκων, αξιοποιώντας το μικρό αριθμό των ασθενών μας σε σχέση με άλλες χώρες στην Ευρώπη, αλλά και την ανάγκη της εταιρίας για τη διάθεση του στις υπόλοιπες χώρες. Τέλος, ο κυριότερος λόγος για τον οποίο είναι αναγκαία η επιτυχής διαπραγμάτευση, είναι η διάσωση των ασθενών μας με αναπνευστική ανεπάρκεια (<30%), οι οποίοι έχουν κατά μ.ο. δύο χρόνια επιβίωσης και μέσω του early access, θα μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση στο νέο 3πλο συνδυασμό φαρμάκων.

Για εμάς, η επιστήμη έκανε το καθήκον της και το "σωτήριο χάπι" είναι πραγματικότητα. Οι μέρες που χάναμε έναν ασθενή το μήνα, πριν προλάβει να γιορτάσει άλλοτε τα 20α και άλλοτε τα 25α του γενέθλια, μπορούν να είναι παρελθόν. Μένει να αποδείξουμε ότι έχουμε αντανακλαστικά ως χώρα για να σώσουμε έγκαιρα τους ασθενείς που μεγάλωσαν με τον φόβο και την ελπίδα για αυτήν την ημέρα.

Θέλουμε να ζήσουμε και να κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα. Και σε αυτήν την μάχη σας θέλουμε δίπλα μας!