Υψηλός κίνδυνος επιδημίας HIV στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών

Στο τεύχος Ιουνίου 2020 του επιστημονικού περιοδικού Lancet ΗIV δημοσιεύθηκε ανασκόπηση με θέμα τις πρόσφατες επιδημίες HIV στον πληθυσμό των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών (“HIV outbreaks among people who inject drugs in Europe, North America, and Israel”, Des Jarlais D, Sypsa V, Feelemyer J, et al, June 2020). Στη μελέτη αυτή συμμετέχουν ερευνητές από 8 περιοχές στις οποίες σημειώθηκαν επιδημίες HIV από το 2011 μέχρι σήμερα: Αθήνα, Βουκουρέστι (Ρουμανία),  Δουβλίνο (Ιρλανδία), Τελ Αβίβ (Ισραήλ), Λουξεμβούργο, Scott County (Ινδιάνα, ΗΠΑ), Γλασκόβη (Σκωτία) και Saskatchewan (Καναδάς). Από την Ελλάδα, στη μελέτη συμμετείχαν η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Βάνα Σύψα και ο Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής Άγγελος Χατζάκης από το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδροι της Οργανωτικής Επιτροπής της 8ης Πανελλήνιας Συνάντησης AIDS & Ηπατίτιδες, κατά τη διάρκεια της οποίας θα αναλυθούν όλα τα παρακάτω δεδομένα, από 24-26 Σεπτεμβρίου 2020, στην Αθήνα, στο ξενοδοχείο Titania.

Σύμφωνα με τους Έλληνες ερευνητές, η ανασκόπηση αυτή έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον μιας και αναδεικνύει τον υψηλό κίνδυνο επιδημίας HIV στον πληθυσμό των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών ακόμα και σε περιοχές με ικανοποιητικά επίπεδα κάλυψης των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης (προγράμματα διανομής συρίγγων, προγράμματα υποκατάστασης με οπιοειδή). Οι πρώτες επιδημίες που σημειώθηκαν ήταν το 2011 στην Αθήνα και το Βουκουρέστι, όπου οι συνθήκες εκείνη την περίοδο ήταν ευνοϊκές για τη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων μέσω της κοινής ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών. Στη συνέχεια όμως ακολούθησαν επιδημίες σε πολλές άλλες περιοχές σε όλο τον κόσμο, ακόμα και σε περιοχές όπου οι υφιστάμενες υπηρεσίες πρόληψης του HIV ήταν πολύ ικανοποιητικές.  Η σύνθεση των στοιχείων ανέδειξε κάποια κοινά χαρακτηριστικά στις επιδημίες αυτές. Στην πλειοψηφία των περιοχών, συνυπήρχαν οικονομικά προβλήματα, καθώς και αλλαγή στις πρακτικές ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών (αύξηση χρήσης κοκαΐνης ή συνθετικών ναρκωτικών). Ένα άλλο ενδιαφέρον κοινό χαρακτηριστικό είναι η ευαλωτότητα των άστεγων χρηστών ναρκωτικών που ήταν και οι πρώτοι που επλήγησαν στις επιδημίες αυτές. Όλες οι περιοχές αντέδρασαν στην αύξηση των κρουσμάτων HIV με την εφαρμογή παρεμβάσεων όπως η αύξηση του ελέγχου για HIV, της διανομής συρίγγων, της πρόσβασης σε προγράμματα υποκατάστασης με οπιοειδή και της αυξημένης σύνδεσης με προγράμματα αντιρετροϊκής θεραπείας .

Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιδημική έκρηξη HIV της Αθήνας ήταν η μεγαλύτερη σε μέγεθος σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές. Από τις μελέτες των Ελλήνων ερευνητών βρέθηκε ότι το ποσοστό των χρηστών ναρκωτικών με HIV αυξήθηκε από 0.8% το 2010 σε 16.5% στο τέλος του 2013. Μόλις έγινε αντιληπτή η επιδημία HIV στη χώρα μας, διευρύνθηκαν τα προγράμματα μείωσης της βλάβης. Επιπλέον, υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» σε συνεργασία της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ με τον ΟΚΑΝΑ (πρόγραμμα ΕΣΠΑ) που είχε ως στόχο να προσελκύσει άτομα με ιστορικό ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών, να τους παρέχει έλεγχο για ΗΙV, ενημέρωση και συμβουλευτική, διασύνδεση σε αντιρετροϊκή θεραπεία, διασύνδεση με προγράμματα υποκατάστασης με οπιοειδή και διανομή συρίγγων. Στη διάρκεια του προγράμματος σημειώθηκε ταχύτατη μείωσης της διασποράς του HIV και των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου, καθώς και αύξηση της διάγνωσης HIV και της διασύνδεσης σε αντιρετροϊκή θεραπεία. Το πρόγραμμα «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» συμπεριλήφθηκε στις καλές πρακτικές για την HIV λοίμωξη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και έχει βραβευθεί από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA).

Αυτή την περίοδο υλοποιούνται δύο αντίστοιχα προγράμματα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (προγράμματα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HCV-HIV και ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ) για την αύξηση της διάγνωσης και της διασύνδεσης σε θεραπεία για την ηπατίτιδα C και την HIV λοίμωξη και με έμφαση σε πληθυσμούς χρηστών που συνήθως δεν είναι συνδεδεμένοι σε άλλες υπηρεσίες. Η ανασκόπηση των επιδημιών, αναδεικνύει τη σημασία που έχει η συνεχής επιτήρηση των συμπεριφορών υψηλού κινδύνου και των πιθανών αλλαγών στη χρήση ουσιών στον πληθυσμό των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών, τον έλεγχο και την ενημέρωση για τα νοσήματα αυτά και τη διατήρηση των προληπτικών παρεμβάσεων σε σταθερά υψηλά επίπεδα καθώς μία πιθανή χαλάρωση μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί ο πληθυσμός των άστεγων χρηστών. Η δημιουργία ξενώνα για άστεγους χρήστες στη Αθήνα με την ευκαιρία της πανδημίας του νέου κορωνοϊού εκπλήρωσε μία ανάγκη πολλών ετών στον πληθυσμό αυτό.

Η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα διευρύνεται με την προσθήκη και άλλων περιοχών με επιδημίες ΗΙV. Ήδη έχει ξεκινήσει συλλογή στοιχείων για την αποτίμηση της επίδρασης των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης στη διάρκεια της πανδημίας του νέου κορωνοϊού στις υπηρεσίες που παρέχονται στους χρήστες ναρκωτικών στις περιοχές αυτές και την πιθανή επίδραση της πανδημίας COVID-19 σε μία νέα επιδημία HIV.