α. Ο Καρκίνος Γενικά

Με τις μάστιγες της κακής διατροφής και των λοιμωδών ασθενειών κάτω από σχετικά καλό έλεγχο σε πολλά μέρη στον κόσμο, ο καρκίνος έχει αναδειχθεί σε μείζον πρόβλημα υγείας.

Με τη συνεχή μείωση της θνησιμότητας από την καρδιακή νόσο ο καρκίνος θα μπορούσε να αναδειχθεί σήμερα σε κύρια αιτία θανάτου στον ανεπτυγμένο κόσμο. Παρά τις σημαντικές επιτυχίες στη θεραπεία λίγων συγκεκριμένων τύπων καρκίνου, οι θάνατοι από τον καρκίνο παραμένουν στο σύνολό τους σε απογοητευτικά υψηλά επίπεδα τα τελευταία 30 χρόνια (αν και σύγχρονες αναφορές προτείνουν ότι αυτοί οι αριθμοί αρχίζουν να μειώνονται).

Φυσικά ο καρκίνος δεν είναι μια ασθένεια αλλά μια πλειάδα διαφορετικών νόσων που χαρακτηρίζονται από τη θέση, τον τύπο του ιστού και το βαθμό της κακοήθειας.

Η πλειονότητα των ανθρώπινων καρκίνων δεν μπορεί να εξηγηθεί χρησιμοποιώντας μονογονιδιακά πρότυπα κληρονομικότητας. Δεκαετίες έρευνας υποδεικνύουν ότι οι πρώτου βαθμού συγγενείς ενός ατόμου με ένα συγκεκριμένο τύπο καρκίνου έχουν συνήθως αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν τον ίδιο όγκο.

Τέτοιες αναλύσεις γίνονται πολύπλοκες εξαιτίας του ρόλου που παίζει το περιβάλλον σε πολλούς καρκίνους (για παράδειγμα, το κάπνισμα και ο καρκίνος του πνεύμονα).

Το πολυπαραγοντικό μοντέλο προτείνει ότι στον κίνδυνο νόσησης συμβάλλουν επιδράσεις περιβαλλοντικών παραγόντων καθώς και διάφορα γονίδια. Μια παρατήρηση κλειδί που φανερώνει το πολυσταδιακό του καρκίνου είναι η αύξηση της συχνότητάς του με την ηλικία.

Ο καρκίνος είναι, στο μεγαλύτερο μέρος του, μια νόσος των ανθρώπων που έζησαν αρκετά για να υποστούν πολύπλοκη και εκτεταμένη σειρά γεγονότων. Επειδή κάθε αλλαγή είναι ένα σπάνιο ατύχημα που απαιτεί χρόνια για να συμβεί, ολόκληρη η πορεία απαιτεί μεγάλο χρονικό διάστημα και οι περισσότεροι από εμάς πεθαίνουμε από άλλες αιτίες, πριν η πορεία αυτή συμπληρωθεί.

Κάθε φυσιολογικό κύτταρο στον οργανισμό έχει την δυνατότητα να γίνει καρκινικό, λόγω της ιδιότητάς του να διαφοροποιείται. Η διαφοροποίηση είναι η πορεία κατά την οποία ένα κύτταρο μετατρέπεται σε άλλον τύπο κυττάρου. Η διαφοροποίηση μπορεί να θεωρηθεί και ως η δημιουργία νέων τύπων κυττάρων. Η δημιουργία όμως ενός καρκινικού κυττάρου από ένα φυσιολογικό, θα οδηγήσει σε ένα νέο κύτταρο που θα έχει διαφορετική συμπεριφορά από τα υπόλοιπα κύτταρα του σώματος.

Σε αντίθεση με το φυσιολογικό κύτταρο, το οποίο διαιρείται για να αντικαταστήσει κυτταρική απώλεια και να διατηρήσει τη σταθερότητα του αριθμού των κυττάρων, ένα καρκινικό κύτταρο διαιρείται με τον δικό του ρυθμό, χωρίς δηλαδή να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες του σώματος.

Τι συμβαίνει και ένα κύτταρο γίνεται καρκινικό; Η ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας έδωσε τη δυνατότητα στους ερευνητές να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων και να συμβάλλουν στην κατανόηση του καρκίνου.

Κατανοώντας τον καρκίνο ως πολυσταδιακό φαινόμενο, εξηγείται και η αύξηση της συχνότητάς του σε ανθρώπους οι οποίοι εκτίθενται σε καρκινογόνα, όπως επίσης και η αύξηση του κινδύνου σε ανθρώπους που κληρονομούν προδιάθεση σε μεταλλάξεις.

Έκθεση σε καρκινογόνα αυξάνει την πιθανότητα ότι θα συμβούν βλαπτικές αλλαγές, αυξάνοντας την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής.

Αυτό εξηγεί επίσης, την παρατήρηση ότι η έκθεση των παιδιών στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει καρκίνο πολλά χρόνια αργότερα, καθώς και την εμφάνιση του καρκίνου στους καπνιστές, έπειτα από πολλά χρόνια.

Ταξινόμηση των δεικτών καρκίνου

1. Καρκινικά αντιγόνα
2. Ογκοεμβρυϊκές πρωτεΐνες
3. Ένζυμα
4. Ενδιάμεσοι μεταβολίτες
5. Ορμόνες και ιστικοί υποδοχείς
6. Κυτταροκίνες και οι υποδοχείς τους
7. Ανοσοσφαιρίνες
8. Ειδικές πρωτείνες ορού
9. Δείκτες κυτταρικού πολλαπλασιασμού
10. Μόρια προσκόλλησης και συνοχής κυττάρων
11. Νουκλεινικά οξέα

Οι κυριότεροι καρκινικοί δείκτες θα αναπτυχθούν στη συνέχεια.