Ηπατίτιδα στα παιδιά

Τι είναι η ηπατίτιδα

Με τον όρο ηπατίτιδα εννοούμε φλεγμονή του ήπατος (συκώτι) που μπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες, όμως στην παιδική ηλικία ηπατίτιδα συχνότερα προκαλούν οι διάφοροι ιοί και ιδιαίτερα οι Α, Β και C. Τα συμπτώματα της ηπατίτιδας είναι περίπου όμοια σε όλους τους τύπους:

• ανορεξία
• απώλεια βάρους
• κόπωση
• έμετοι
• κοιλιακοί πόνοι
• ίκτερος (κίτρινη χροιά στο δέρμα)
• ανοιχτόχρωμα κόπρανα
• σκουρόχρωμα ούρα
• διάρροια (ηπατίτιδα Α)

Ηπατίτιδα Α

Μετάδοση

Ο ιός μεταδίδεται με μολυσμένο νερό ή τροφές ή αποβάλλεται από τα κόπρανα και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, σε άτομα του στενού περιβάλλοντος του πάσχοντος. Ο άρρωστος μεταδίδει τον ιό 2 βδομάδες πριν εμφανίσει τον ίκτερο μέχρι και μια βδομάδα μετά την εμφάνιση του ίκτερου.

Τον πιο σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της ηπατίτιδας Α παίζει η τήρηση σωστής υγιεινής για τα χέρια και τους χώρους όπου ζουν και παίζουν παιδιά και η σωστή συντήρηση και διαχείριση των τροφών.

Συμπτώματα

Μετά τη μόλυνση με ηπατίτιδα Α ο ιός επωάζεται (πολλαπλασιάζεται) στο σώμα για 2 ως 6 εβδομάδες και σε αυτή τη φάση το παιδί μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα. Μάλιστα, το 90% των παιδιών που μολύνονται μπορεί να μην εμφανίσουν ποτέ συμπτώματα και να περάσουν την ασθένεια χωρίς να το καταλάβει κανείς.

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις της νόσου είναι εμετοί, ανορεξία, κούραση, ίκτερος (κιτρίνη χροιά στο δέρμα) με διάρροια. Η ηπατίτιδα Α είναι ήπια και αυτοϊάσιμη ασθένεια στα παιδιά και συνήθως δεν έχει επιπλοκές. Ο εμβολιασμός στη παιδική ηλικία προφυλάσσει όμως από μόλυνση στην εφηβική ηλικία και στην ενήλικο ζωή όπου πάνω από το 80% θα εμφανίσει συμπτώματα, μάλιστα πιο σοβαρά.

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο

Παιδιά και οικογένειες με αυξημένο κίνδυνο για μόλυνση από Ηπατίτιδα Α είναι οι εξής:

• ταξιδιώτες ή μετανάστες από χώρες με υψηλό και ενδιάμεσο κίνδυνο για Ηπατίτιδα Α
• τοξικομανείς
• επαγγελματίες υγείας και ασχολούμενοι με διακίνηση τροφίμων
• άτομα στην καθαριότητα δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων
• παιδιά που παρακολουθούν σχολείο, ιδιαίτερα αν είναι εσώκλειστα
• γονείς που έχουν φροντίδα υιοθετημένου παιδιού προερχόμενο από χώρα με υψηλό κίνδυνο Ηπατίτιδας Α. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει το παιδί και οι γονείς να εμβολιάζονται με την πρώτη δόση του εμβολίου μέσα σε 2 εβδομάδες από την άφιξη του παιδιού στο σπίτι
• άτομα με χρόνια ασθένεια στο συκώτι
• άτομα που λαμβάνουν ειδική θεραπεία με παράγωγα αίματος

Όλες αυτές οι ομάδες πρέπει να εμβολιάζονται κατά της Ηπατίτιδας Α

Το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Α είναι στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και μπορεί να γίνει από την ηλικία των 12 μηνών. Είναι σε μορφή ένεσης στο μυ και χρειάζονται 2 δόσεις με διάστημα 6 μηνών.

Ηπατίτιδα Β

Τα συμπτώματα της ηπατίτιδας Β είναι όμοια με αυτά της Α, όμως ο τρόπος μετάδοσης είναι διαφορετικός και η σοβαρότητά της πολύ μεγαλύτερη λόγω της χρόνιας μορφής που μπορεί να εξελιχθεί. Μετά τη μόλυνση από τον ιό της ηπατίτιδας Β αναπτύσσεται χρόνια λοίμωξη στο 70% έως 90% των βρεφών, στο 15% έως 25% των παιδιών από 1 έως 4 ετών και στο 5% έως 10% των μεγαλύτερων παιδιών και των ενηλίκων.

Μετά την ενηλικίωση, το 25% των ατόμων που είχαν αναπτύξει χρόνια ηπατίτιδα Β κατά την παιδική ηλικία, εκδηλώνουν κίρρωση ή καρκίνο του ήπατος εξαιτίας της, με αποτέλεσμα τον πρόωρο θάνατο.

Σε αντίθεση, μόνο το 10% των ενηλίκων που μολύνονται αναπτύσσει χρόνια ηπατίτιδα Β - οι υπόλοιποι παρουσιάζουν την οξεία μορφή της νόσου, από την οποία αναρρώνουν πλήρως εντός έξι μηνών, με τον οργανισμό τους να αποβάλλει εντελώς τον ιό.

Πολλά από τα βρέφη που μολύνονται μπορεί να μην εμφανίσουν ποτέ συμπτώματα. Παρόλα αυτά, θα εξακολουθήσουν να είναι φορείς του ιού στο σώμα τους για πολλά χρόνια και μπορεί να τον μεταδώσουν σε άλλα άτομα ή παιδιά. Από τη στιγμή που θα μολυνθεί κανείς με τον ιό μέχρι την εκδήλωση των συμπτωμάτων μπορούν να περάσουν 50-180 ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων ο ιός μπορεί να μεταδοθεί.

Τρόποι μετάδοσης

Η ηπατίτιδα Βστα παιδιά μεταδίδεται συνήθως από:

• Μητέρες που έχουν τον ιό και τον μεταδίδουν στο νεογέννητο κατά τον τοκετό
• Από ατύχημα/τσίμπημα από μολυσμένες βελόνες που χρησιμοποιούν οι τοξικομανείς ή μολυσμένο εξοπλισμό (π.χ οδοντιατρικό, χειρουργικό, ιατρικό)
• Από την έκθεση τραυμάτων ή βλεννογόνων σε μολυσμένο αίμα (π.χ δάγκωμα)

Έφηβοι μέσω σεξουαλικής πράξης ή χρήσης ενδοφλέβιων ουσιών.

ΔΕΝ μεταδίδεται από κοινή χρήση τουαλέτας, κοινωνικές επαφές (όπως χειραψία, φτάρνισμα, αγκαλιά) ούτε από τροφή ή μαγειρικά σκεύη.

Επίσης, εδώ και πολλά χρόνια το αίμα που προορίζεται για μετάγγιση ελέγχεται συστηματικά για τον ιό της Ηπατίτιδας Β (και C) και απαγορεύεται να γίνουν δότες άτομα υψηλού κινδύνου.

Να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες τα μωρά που γεννιούνται από μητέρες θετικές για τον ιό της ηπατίτιδας Β, εφόσον εμβολιαστούν αμέσως μετά τη γέννηση, μπορούν να θηλάσουν φτάνει οι μητέρες να μην έχουν πληγωμένες θηλές.

Παιδιά με αυξημένο κίνδυνο για μόλυνση με Ηπατίτιδα Β είναι αυτά που στο στενό τους περιβάλλον υπάρχουν άτομα:

• τοξικομανείς
• που έχουν ομοφυλοφυλικές σχέσεις ή πολλούς ερωτικούς συντρόφους
• με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
• σε επαγγέλματα που εκτίθενται σε αίμα και δυνητικά μολυσμένα υγρά
• μετανάστες και ταξιδιώτες από χώρες με υψηλό ποσοστό Ηπατίτιδας Β
• πάσχοντες από χρόνια λοίμωξη με Ηπατίτιδα Β.

Θεραπεία

Στην οξεία φάση δεν υπάρχει ειδική θεραπεία παρά μόνο ξεκούραση και υποστηρικτική αγωγή όπως αντιπυρετικά ή ενυδάτωση. Υπάρχει ειδική θεραπεία για τη χρόνια Ηπατίτιδα Β και τα φάρμακα αυτά δρουν ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού, μειώνοντας τον πολλαπλασιασμό του ιού της ηπατίτιδας Β και επιβραδύνοντας την ηπατική νόσο.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορούν ακόμα και να εκριζώσουν τον ιό της ηπατίτιδας Β. Η χορήγησή τους γίνεται μόνο από εξειδικευμένους γιατρούς υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση λόγω των παρενεργειών τους.

Πρόληψη

Υπάρχει εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β που σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών συνιστάται σε όλα τα βρέφη. Δίδεται σε 3 δόσεις είτε μόνο του είτε σε πολυδύναμο εμβόλιο. Παιδιά που δεν έχουν εμβολιαστεί κατά τη βρεφική ηλικία ή που δεν ολοκλήρωσαν το εμβολιαστικό σχήμα τους μπορούν να εμβολιαστούν ανά πάσα στιγμή καθ όλη την παιδική τους ηλικία.

Σε νεογνά που γεννιούνται από μητέρες που είναι θετικές για Ηπατίτιδα Β ακολουθείται ειδικό εμβολιαστικό πρόγραμμα και έλεγχος.

Εάν το παιδί σας υπάρχει πιθανότητα να έχει εκτεθεί στον ιό της ηπατίτιδας Β πρέπει άμεσα να απευθυνθείτε στον γιατρό σας για έλεγχο αντισωμάτων και αντιμετώπιση.

Οι έγκυες μητέρες πρέπει οπωσδήποτε να εξετάζονται για ηπατίτιδα Β γιατί μπορεί να μεταδώσουν τη νόσο στα παιδιά τους κατά τη διάρκεια του τοκετού. Η χορήγηση ειδικής σφαιρίνης (HBIG) και του εμβολίου της ηπατίτιδας Β στο νεογνό κατά τη διάρκεια του πρώτου εικοσιτετραώρου μειώνει θεαματικά την πιθανότητα μετάδοσης (προστασία >90-95%).

Ηπατίτιδα D

Ο ιός της ηπατίτιδας D συνδέεται επιδημιολογικά με τον ιό της ηπατίτιδας Β και απαιτεί την παρουσία του τελευταίου για την εκδήλωση λοίμωξης. Μεταδίδεται κυρίως με επαφή με μολυσμένο αίμα (μεταγγίσεις αίματος, χρήση ενδοφλεβίων ναρκωτικών ουσιών), με σεξουαλική επαφή και από μολυσμένη μητέρα στο νεογνό της κατά τη διάρκεια του τοκετού.

H ταυτόχρονη λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας Β σχετίζεται με σοβαρή οξεία νόσηση και αυξημένο κίνδυνο (2-20%) ανάπτυξης οξείας ηπατικής ανεπάρκειας. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ηπατίτιδα D και ο μόνος τρόπος πρόληψης έναντι του ιού της ηπατίτιδας D είναι ο εμβολιασμός για την ηπατίτιδα Β.

Ηπατίτιδα C

Στα παιδιά η ηπατίτιδα C μεταδίδεται με τον ίδιο τρόπο όπως και η ηπατίτιδα Β (δηλαδή επαφή με μολυσμένο αίμα) με κυριότερο τρόπο αυτό της μετάδοσης από μητέρα σε νεογνό.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, οι μητέρες με ηπατίτιδα C μπορούν να θηλάσουν τα βρέφη τους, φτάνει να μην έχουν στις θηλές τους πληγές που να αιμορραγούν.

Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι περίπου το 2% του πληθυσμού έχει χρόνια λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας C. Η μετάδοση απo μητέρα σε νεογνό συμβαίνει στο 2-5% των περιπτώσεων που η μητέρα είναι θετική στον ιό, αλλά η πιθανότητα αυξάνει σημαντικά (30%) όταν η μητέρα έχει και λοίμωξη με τον ιό HIV ή της ηπατίτιδας Β.Η μόλυνση του βρέφους οδηγεί σε χρόνια λοίμωξη και κίνδυνο κίρρωσης του ήπατος.

Το χρονικό διάστημα από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι την εμφάνιση συμπτωμάτων κυμαίνεται για την ηπατίτιδα C από 30-90 ημέρες. Μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει συμπτώματα όπως αδυναμία, κόπωση, ανορεξία ή/και ίκτερο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών (75-85%) δεν θα καταφέρει να αποβάλει τον ιό και θα αναπτύξει χρόνια ηπατίτιδα C, μη έχοντας απολύτως κανένα σύμπτωμα.

Η διάγνωση στα παιδιά είναι συνήθως τυχαία (π.χ. λόγω αυξημένων ηπατικών ενζύμων) αφού η ασθένεια είναι τις περισσότερες φορές ‘σιωπηλή’.

Ο ιός μπορεί εύκολα να μεταλλάσσεται (αλλάζει μορφή) γι’ αυτό και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο για την Ηπατίτιδα C.

Η θεραπεία της Ηπατίτιδας C στα παιδιά μοιάζει με αυτή της Β, όμως λόγω των πολλών παρενεργειών της πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα. Το ποσοστό ανταπόκρισης κυμαίνεται από 40-80%. Η διάρκεια της θεραπείας και η ανταπόκριση, εξαρτώνται από τον γονότυπο του ιού, δηλαδή από το γενετικό του προφίλ.