Τελευταίες εξελίξεις στη θεραπεία του αυτισμού με τη χρήση βλαστοκυττάρων

O αυτισμός και οι συναφείς με αυτόν καταστάσεις, οι οποίες ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού, τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται με τη μορφή επιδημίας και με τα αγόρια να πάσχουν συχνότερα. Αν και η πρώιμη διάγνωση και θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει τα αυτιστικά παιδιά να αποκτήσουν κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, καθώς και να αυτοεξυπηρετούνται, δυστυχώς δεν υπάρχει μια ενιαία μέθοδος θεραπείας και κάθε παιδί αντιμετωπίζεται ανάλογα με την περίπτωσή του.

Ο αριθμός των αυτιστικών ατόμων έχει αυξηθεί δραματικά από τη δεκαετία του 1980 και αργότερα, και εν μέρει δικαιολογείται από τις διαγνωστικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Σε κάθε 88 γεννήσεις στις ΗΠΑ ένα παιδί βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και εμφανίζει διαφόρου βαθμού διαταραχές στη συμπεριφορά του, στις δραστηριότητές του, στην επικοινωνία με το περιβάλλον και στις κινήσεις του.

Το ερώτημα αν η πραγματική συχνότητα εμφάνισης του αυτισμού έχει αυξηθεί, παραμένει υπό έρευνα.

Εγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό FDA των ΗΠΑ κλινική μελέτη για τη θεραπεία του αυτισμού με τη χρήση βλαστοκυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος των ίδιων των παιδιών. Η μελέτη αυτή διεξάγεται στην Παιδιατρική Νευρολογική Κλινική του Νοσοκομείου Sutter που βρίσκεται στο Σακραμέντο των ΗΠΑ και περιλαμβάνει αυτιστικά παιδιά των οποίων οι γονείς είχαν προνοήσει να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος κατά τη στιγμή της γέννησης.

Στην πρώτη φάση της μελέτης 30 παιδιά ηλικίας από 2-7 ετών θα λάβουν τα δικά τους βλαστοκύτταρα που είχαν φυλαχθεί σε ιδιωτική τράπεζα. Η αξιολόγηση των παιδιών θα γίνει 6 μήνες μετά τη θεραπεία με βάση ειδικό ερωτηματολόγιο το οποίο αναφέρεται στην εξέλιξη της ομιλίας, της κοινωνικότητας και των γενικότερων διαταραχών του αυτισμού.

Η αιτιολογία του αυτισμού είναι άγνωστη και πιθανόν πολυπαραγοντική. Κατ’ άλλους θεωρείται ότι έχει γενετική βάση και κατ άλλους οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Οι γνώμες διίστανται σχετικά με τα περιβαλλοντικά αίτια, όπως βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα ή εμβόλια παιδικής ηλικίας. Τα βαρέα μέταλλα δεν φαίνεται να επιδρούν τοξικά καταστρέφοντας τα νευρικά κύτταρα, αλλά μάλλον προκαλώντας ανοσοποιητικού τύπου αντιδράσεις στο περιβάλλον των νευρικών κυττάρων.

Οι υποθέσεις σχετικά με τα εμβόλια στερούνται ισχυρών επιστημονικών αποδείξεων. Η κακή αιμάτωση του εγκεφάλου και οι διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος σήμερα αποτελούν τους ισχυρότερους αιτιολογικούς παράγοντες του αυτισμού.

Αν λάβουμε υπόψη την επικρατέστερη θεωρία της καταστροφής των νευρικών κυττάρων και των τριχοειδών αγγείων του εγκεφάλου τότε η χορήγηση των βλαστοκυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος πιθανόν να έχει επίδραση. Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα περιέχει βλαστοκύτταρα που εξελίσσονται σε νευρογλοιακά κύτταρα και επίσης προενδοθηλιακά-αγγειογενετικά κύτταρα.

Αποτελεί μια από τις πλουσιότερες πηγές προενδοθηλιακών κυττάρων, τα οποία βρίσκονται σε ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό στο αίμα που λαμβάνεται μετά από την έκπλυση του πλακούντα. Τα βλαστοκύτταρα εγκαθίστανται στον εγκέφαλο και τα αποτελέσματα της δράσης τους αναμένεται να γίνουν εμφανή σε διάστημα από 6-12 μήνες μετά τη χορήγηση.

Τα νευρογλοιακά κύτταρα αποκαθιστούν τις κατεστραμμένες αποφυάδες των νευρικών κυττάρων και συνεπώς τις συνάψεις μεταξύ τους, ενώ τα προενδοθηλιακά δημιουργούν μικρά αγγεία τα οποία βελτιώνουν την αιμάτωση και την οξυγόνωση του εγκεφάλου.

Μια άλλη πιθανή αιτία του αυτισμού είναι η έλλειψη επαρκών συνάψεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Στην περίπτωση αυτή το ομφαλοπλακουντιακό αίμα μέσω του μηχανισμού που αναφέρθηκε παραπάνω, αλλά και μέσω των αυξητικών παραγόντων που εκκρίνουν τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα μπορεί να αποκαταστήσει τις ελλιπείς συνάψεις.

Στην περίπτωση αυτή τα αποτελέσματα αναμένεται να είναι εμφανή σε λίγες εβδομάδες.

Μια τρίτη, μάλλον επικρατέστερη θεωρία, είναι ότι ο αυτισμός οφείλεται σε ανοσολογικά αίτια, τα οποία οδηγούν σε χρόνια φλεγμονή και καταστροφή των νευρικών κυττάρων. Με βάση τη θεωρία αυτή τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα έχουν ισχυρή θεραπευτική δράση.

Στην Ελλάδα ένα ανάλογο πρωτόκολλο που χρησιμοποιεί μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα από τον λιπώδη ιστό βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι θεραπείες αυτές είναι υποχρεωτικά αυτόλογες, δηλαδή τα βλαστοκύτταρα προέρχονται από το ίδιο το παιδί.

Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών θα δείξουν στην πράξη ποιο είναι το καταλληλότερο είδος κυττάρων για τη θεραπεία (αιμοποιητικά ή μεσεγχυματικά) ανάλογα με το αίτιο που προκάλεσε τον αυτισμό. Εάν η αιτία ήταν η δυσπλασία των αγγείων και η καταστροφή των νευρικών κυττάρων, λόγω κακής οξυγόνωσης, τότε το καταλληλότερο είδος κυττάρων αναμένεται να είναι τα βλαστοκύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος.

Εάν ο αυτισμός οφείλεται σε ανοσολογική διαταραχή τότε καταλληλότερο είδος κυττάρων αναμένεται να αποδειχθούν τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα.

Επειδή τα αίτια του αυτισμό μπορεί να είναι πολλαπλά, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να μελετηθεί στη συνέχεια και η δυνατότητα ταυτόχρονης χορήγησης αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα και μεσεγχυματικών από τον ιστό του ομφαλίου λώρου.

Τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα θα μπορούσαν να προέρχονται είτε από την ουσία του Wharton, που συλλέγεται κατά τη γέννηση, είτε από τον λιπώδη ιστό. Και τα δύο είδη βλαστοκυττάρων χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια, με ασφάλεια και χωρίς παρενέργειες όταν προέρχονται από το ίδιο το άτομο (αυτόλογα) και όταν έχουν επεξεργασθεί σε εργαστήρια που μπορούν να εξασφαλίσουν την ποιότητά τους.